سیمره، «پمپی مخفی» ایران که پنجره‌ای به دنیای باستان می‌گشاید
-
سیمره، «پمپی مخفی» ایران که پنجره‌ای به دنیای باستان می‌گشاید
پارس‌تودی- سیمره، که زمانی مادکتو نام داشت، ریشه‌های ایلامی و شکوه شهری ساسانی را به نمایش می‌گذارد، با کاخ‌ها، معابد، کارگاه‌ها و مساجد ابتدایی اسلامی که به خوبی حفظ شده‌اند.
شهر باستانی سیمره که اغلب به عنوان «پمپی مخفی ایران» شناخته می‌شود، در استان ایلام در غرب کشور قرار دارد و نمونه‌ای برجسته از برنامه‌ریزی شهری پیشرفته دوران ساسانی است که در کاخ‌ها، حمام‌ها و آتشکده‌های به‌خوبی حفظ‌شده آن دیده می‌شود. به گزارش پارس‌تودی به نقل از پرس‌تی‌وی، این شهر در دامنه‌های رشته‌کوه زاگرس و در کرانه جنوبی رودخانه سیمره واقع شده و خطوط فرسوده آن هنوز شکل کلی شهر را نشان می‌دهند.
سیمره در دوران باستان با نام مادکتو شناخته می‌شد، این ویرانه گسترده زمانی مرکز شهری پررونق و قلب فرهنگی و اقتصادی منطقه بود. امروز، زیر سنگ‌هایش، هنوز داستان‌های ایلامیان، ساسانیان و جهان ابتدایی اسلام نجوا می‌شود. سیمره در جنوب شرقی شهر مدرن دره‌شهر قرار دارد و توسط قله‌های بلند کبیرکوه احاطه شده است.
باستان‌شناسان برآورد می‌کنند که در اوج خود، این شهر بین ۱۴۲ تا ۲۰۰ هکتار وسعت داشته و بزرگ‌ترین سایت باستان‌شناسی استان ایلام به شمار می‌رود. موقعیت جغرافیایی‌اش در محل تلاقی گذرگاه‌های کوهستانی و دره‌های رودخانه‌ای، به آن اهمیت استراتژیک و تجاری ویژه‌ای داده بود.
از مادکتو تا سیمره
در قرن هفتم پیش از میلاد، این شهر توسط ارتش‌های آشوری فتح شد، دیوارهایش تخریب و خیابان‌هایش خالی ماند. اما داستان شهر به اینجا ختم نشد. قرن‌ها بعد، در دوران ساسانی، بازسازی شد و نامش از مادکتو به سیمره تغییر یافت. شهر جدید نماد شکوفایی امپراتوری بود: خیابان‌های پهن با بازارها، ساختمان‌های زیبا با گچ‌بری‌های استادانه و برنامه‌ریزی شهری پیشرفته شامل کانال‌های آب و سیستم فاضلاب اولیه.
زلزله‌ای که یک دوره را پایان داد
سرنوشت سیمره ناگهان در میانه قرن دهم میلادی به پایان رسید. شواهد تاریخی و زمین‌شناسی حاکی از زلزله‌ای سهمگین در سال ۳۳۴ هجری قمری (۹۴۵ میلادی) است که بخش بزرگی از شهر را به ویرانه تبدیل کرد. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که بخشی از جمعیت احتمالا پیش از وقوع زلزله، به دلایل اقتصادی یا سیاسی که شاید هرگز به‌طور کامل درنیابیم، شهر را ترک کرده بودند.
این شهر به دلیل نابودی ناگهانی و حفظ شگفت‌انگیز خود، به «پمپی مخفی ایران» شهرت یافت. همانند شهر رومی پمپی که زیر خاکستر آتشفشان دفن شد، سیمره نیز پس از زلزله ویران و رها شده بود. ویرانه‌های آن که قرن‌ها زیر لایه‌های خاک باقی مانده، خیابان‌ها، ساختمان‌ها و اشیاء تاریخی را به خوبی حفظ کرده‌اند که امروز سیمره به خاطر آن‌ها شناخته می‌شود.
کاوش گذشته
از اوایل قرن بیستم، سیمره توجه کاوشگران و باستان‌شناسان را به خود جلب کرده است. شخصیت‌هایی مانند هنری رولینسون، ژاک د موریگان و هیئت باستان‌شناسی هولمز برداشت‌های خود از این مجموعه باستانی را ثبت کردند و کاوش‌های مدرن گنجینه‌های پنهان آن را آشکار ساخته‌اند. کاوش‌های مانند نخستین مساجد ایران، بقایای اقامتگاه یک اشراف‌زاده، کارگاه‌های سفالگری و شیشه‌سازی، تدابیر مقابله با سیلاب و نمونه‌های برجسته‌ای از گچ‌بری ساسانی و اسلامی اولیه.
هر کشف رشته‌ای دیگر به تار تاریخی پیچیده شهر می‌افزاید. از جذاب‌ترین یافته‌ها، تأسیسات صنعتی شهر است. کوره‌های سفال و شیشه‌سازی نشان می‌دهند که سیمره نه تنها یک مرکز سیاسی بلکه قطب صنایع دستی و تجارت بوده است. پیچیدگی این کارگاه‌ها نشان از ارتباط عمیق شهر با تجارت منطقه‌ای و شاید حتی بین‌المللی دارد.
سیمره و میراث جهانی
سیمره در سال ۱۹۳۱ یکی از نخستین سایت‌های باستان‌شناسی بود که در فهرست میراث ملی ثبت گردید. بیش از ۱۵۰ اثر ثبت‌شده در اطراف دره‌شهر وجود دارد، از پل گاومیشان ساسانی تا آتشکده چهارطاقی سرخاباد. برای گردشگران، سیمره تجربه‌ای نادر است: قدم زدن در استخوان‌های شهری که یک هزاره سکوت کرده است. همچنین آبشارهایی مانند ماربره و تنگه‌های دیدنی مانند بهرام چوبین، تصویری کامل از جایی را به نمایش می‌گذارند که تاریخ و طبیعت در هم تنیده‌اند.
hk/x
