فلک الافلاک؛ قلعه‌‌ی باستانی ایرانی و رازهای سر به مهر+ تصاویر

پارس تودی- قلعه باشکوه «فلک‌‌الافلاک» ایران که قدمت آن به قرن 7 میلادی می‌رسد، هرساله پذیرای شمار زیادی از گردشگران ایرانی و خارجی است.

«قلعه فلک‌‌ الافلاک» یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران در استان لرستان ‌است. این قلعه علاوه‌بر ثبت ملی، در انتظار ثبت جهانی در یونسکو است. این قلعه باشکوه که قدمت آن به دوره ساسانیان (قرون 3 تا 7 میلادی) می‌رسد بر تپه‌های خرم‌آباد در استان لرستان واقع شده و هرساله پذیرای انبوهی از گردشگران ایرانی و خارجی است.

 

دراین مطلب از پارس تودی، نگاهی می‎اندازیم به قلعه فلک‌ الافلاک، نگین لرستان ایران:

 

فلک‌ الافلاک کجاست؟

قلعه «فلک‌ الافلاک» که به قلعه «۱۲برجی» هم شهرت دارد، یکی از مشهورترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری ایران در بالای تپه‌ای باستانی در مرکز شهر خرم‌آباد قرار دارد. این قلعه در سال ۶۵۱ میلادی در دوره ساسانیان ساخته شده است. تاریخ فلک الافلاک نشان می‌دهد که این قلعه بیشتر پایگاه حکومتی پادشاهان مختلف بوده و در برخی دوره‌های تاریخ از آن به‌عنوان زندان استفاده می‌کردند.

 

 

ساختار قلعه فلک الافلاک   

قلعه «فلک الافلاک» به مساحت 5 هزار و 300 مترمربع  از سنگ، آجر، خشت خام، گچ و آهک ساخته شده است.

از این قلعه در منابع تاریخی مکتوب، با نام‌های متفاوتی چون دژ شاپور خواست،  قلعه خرم‌آباد و نام‌هایی دیگر یاد شده است. نام «فلک الافلاک» (به معنای  آسمان آسمانها)، عنوانی است که از دوره سلسله قاجاریه (1789-1925) برای این قلعه در نظر گرفته شد و از آن روزگار تا به حال باقی مانده است. در واقع وجه نامگذاری این بنا، شاید به دلیل وجود دوازده برج قلعه که اشاره‌ای به دوازده برج فلکی دارد، باشد. علاوه بر این نام قلعه ممکن است استعاره‌ای از دست‌ نیافتنی بودن آن باشد.

 

 

بیشتر بخوانید:

باغ شاهزاده ماهان کرمان؛ بازی آب و سرسبزی در کویر+ تصاویر

قنات‌های ایرانی: هنر مدیریت آب که ایران باستان به جهانیان معرفی کرد + تصاویر

پس از قره کلیسا و میدان نقش جهان، انتظار برای ثبت ۲۸ امین اثر تاریخی-طبیعی ایران در یونسکو + تصاویر

 

ساختار قلعه «فلک الافلاک»

قلعه «فلک الافلاک» از یک سالن بزرگ، ۲حیاط خلوت، چندین تالار کوچک، اتاق‌ها و دروازه‌هایی به سمت شمال درون قلعه فلک الافلاک تشکیل شده است. مهم‌ترین بخش قلعه، برج‌های بلندقامتش هستند که از بین ۱۲برج زمان قدیم، درحال‌حاضر ۸برج باقی مانده است.

 

 

معماری قلعه فلک الافلاک

ایجاد یک حصار مناسب و مستحکم، مهم‌ترین قسمت در معماری قلعه به شمار می‌آمده است. در دوره‌های مختلف از قلعه فلک الافلاک به‌عنوان دژ حکومتی استفاده کرده‌اند. به همین دلیل دیوارهای دفاعی از خط ساحلی رودخانه در جنوب شرقی به مساحت ۱۰ هکتار اطراف این قلعه را پوشانده‌اند. رودخانه خرم آباد نیز در بخش جنوبی قلعه فلک الافلاک مانند خندقی از آن محافظت می‌کرد.

شکل کلی بنای این قلعه، پنج ضلعی منتظم است و برج‌های آن نیز ابعاد مختلفی دارند. جنس دیوارهای قلعه آهکی است که رطوبت را در خود نگه می‌دارد. داخل قلعه نیز با ابتکار مهندسان ایرانی عصر باستان مسیرهای زیرزمینی برای دفع آب‌ حفر شده است. برای محافظت بیشتر از دیوارهای قلعه از کلاف بندی چوبی استفاده شده است. آجرکاری‌های قلعه به‌صورت لوزی و برجسته هستند و روی دیوار غربی حیاط اول قلعه، طرحی اسلیمی از ملات ساروج به چشم می‌خورد. از مجموع برج‌هایی که در گوشه و نمای این قلعه قرار دارند، تنها از دوتای آن برای دیده‌بانی استفاده می‌کردند.

 

 

 

 

 

چاه قلعه «فلک الافلاک»، اسرار آمیز و ماندگار

چاه قلعه فلک الافلاک ، مرموزترین بخش این قلعه است که عمق آن  به بیش از ۴۰ متر می‌رسد و در شمال شرقی حیاط اول قرار دارد. به نظر می‌رسد نزدیکی قلعه فلک الافلاک به سرآب، دلیل حفر چاه در این بخش از قلعه بوده است.

در دیواره‌های چاه قلعه فلک الافلاک ۱۵۰ حفره مکعبی به‌صورت قرینه وجود دارند که برای بالا و پایین رفتن از چاه آن‌ها را تعبیه کرده بودند. قدمت سفال‌ها و ملات استفاده شده در جدارهای سنگ چین چاه به دوره پیش از ساسانیان می‌رسد. نکته جالب توجه اینکه جریان آب در کف این چاه هم چنان برقرار و آب آن قابل شرب است.

 

 

موزه قلعه فلک الافلاک

موزه مردم‌شناسي لرستان به عنوان يكي از غني‌ترين موزه‌هاي مردم‌شناسي ایران در حیاط قلعه فلك‌ الافلاك در مركز شهر خرم‌آباد قرار دارد. این موزه شامل دو نوع موزه است که یکی باستان‌شناسی است و دیگری مردم‌شناسی. در موزه باستان‌شناسی ۱۲ویترین، ۵۰ اثر تاریخی قیمتی مثل سفال‌ و سنگ‌های خیلی قدیمی به نمایش گذاشته‌ شده است.

 

 

 

گردشگرها در فلک‌الافلاک

سالانه انبوهی از گردشگران ایرانی و خارجی برای بازدید از این قلعه شگفت‌انگیز به استان لرستان سفر می‌کنند. این بنا همچنان یکی از صدها اثر ارزنده در حوزه معماری و مهندسی ایرانیان محسوب می‌شود که از دیرباز مورد توجه و شگفتی قرار گرفته ‌است.

 

 

 

 

 

 

 

عبارات کلیدی: قلعه‌های باستانی ایران، قلعه فلک الافلاک، تاریخ ایران، تاریخ نظامی ایران، جاذبه‌های ایران

AT