استان فارس؛ جایی که هنرهای سنتی، فرهنگ را با اقتصاد گره می‌زنند
-
استان فارس؛ جایی که هنرهای سنتی، فرهنگ را با اقتصاد گره می‌زنند
پارس‌تودی- استان فارس در جنوب ایران با پیشینه‌ای غنی، اقلیم متنوع و جمعیتی پرجنب‌وجوش از اقوام عشایری و روستایی، یکی از قطب‌های برجسته صنایع‌دستی کشور به شمار می‌رود.
هنرهایی چون قالی‌بافی، گلیم و جاجیم‌بافی، نگارگری، خاتم‌کاری، منبت‌کاری، سفال‌گری، سبدبافی و سرامیک‌سازی در نقاط مختلف استان فارس در جنوب ایران ریشه‌ای عمیق دارند. به گزارش پارس‌تودی به نقل از پرس‌تی‌وی، این صنایع نه‌تنها بازتاب‌دهنده هویت فرهنگی جوامع محلی‌اند، بلکه گنجینه‌ای اقتصادی برای استان و کشور محسوب می‌شوند.
صنایع‌دستی فارس ظرفیت آن را دارند که به رشد درآمد ملی و منطقه‌ای کمک کنند، اشتغال ایجاد نمایند، صادرات را افزایش دهند و هم‌زمان میراث فرهنگی ایران را حفظ کنند.
از میان ۴۶۰ رشته شناخته‌شده صنایع‌دستی در جهان، ۳۷۰ رشته در ایران فعال‌اند و تنها استان فارس میزبان ۱۲۰ رشته از آن‌هاست؛ آماری که نشان‌دهنده ظرفیت عظیم این استان است.
تنوع صنایع‌دستی فارس از سنتی تا نوآورانه، ارزش زیبایی‌شناختی و تجاری منحصربه‌فردی را ارائه می‌دهد. استفاده از نقش‌مایه‌های بومی و رنگ‌های الهام‌گرفته از طبیعت، جذابیت این آثار را در بازارهای جهانی دوچندان کرده است.
شناخته‌شدن جهانی هنرهای فاخر فارس
در سال ۲۰۱۹، شهر شیراز، مرکز استان فارس، از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی به عنوان «شهر جهانی صنایع‌دستی» معرفی شد. شیراز با تنوع چشمگیر هنرهای سنتی مانند خاتم‌کاری، منبت‌کاری، کاشی‌سازی، گلیم و قالی‌بافی، شیشه‌گری سنتی و سفال‌گری، شهرتی جهانی دارد.
همچنین شهر آباده در استان فارس، به دلیل پیشینه تاریخی و شمار بالای هنرمندان و کارگاه‌های فعال در زمینه منبت‌کاری، در سال ۲۰۱۸ به عنوان «شهر جهانی منبت‌کاری» شناخته شد.
هنرمندان آباده با استفاده از چوب‌های مرغوب گردو و گلابی، آثار زیبایی چون مبلمان، پنل‌های تزئینی، جعبه‌های هنری و ظروف چوبی تولید می‌کنند که هم جنبه کاربردی دارند و هم جلوه‌ای هنری.
افتخار جهانی برای هنرهای سنتی فارس
آثار ظریف و هنرمندانه صنعتگران فارس حتی در موزه‌های معتبر جهانی مانند موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به نمایش گذاشته شده‌اند.
فراتر از دو شهر جهانی شیراز و آباده، استان فارس دارای چهار شهر و روستای ثبت‌شده ملی در زمینه صنایع‌دستی است که در رشته‌هایی مانند پارچه‌بافی سنتی، گیوه‌دوزی، سبدبافی و رندبافی تخصص دارند.
این ثبت‌های ملی زمینه‌ساز اشتغال بیشتر، افزایش درآمد، توسعه صادرات و رونق گردشگری فرهنگی در منطقه شده‌اند.
استان فارس همچنین موفق به دریافت «نشان برتری یونسکو در صنایع‌دستی» شده است؛ افتخاری معتبر که نشان‌دهنده مهارت، خلاقیت و اصالت فرهنگی هنرمندان این خطه است.
اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس اخیرا اعلام کرد که سه هنرمند بومی سحرناز لفتی (منبت‌کاری)، کریم آذرگشت (سازسازی سنتی) و ناظم محمدی کشکولی (گلیم‌بافی) موفق به دریافت نشان بین‌المللی یونسکو شدند.
بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳، هنرمندان فارس در مجموع ۲۳ نشان یونسکو دریافت کرده‌اند؛ افتخاری که جایگاه جهانی این استان را تثبیت کرده و به معرفی محصولات آن در بازارهای بین‌المللی کمک شایانی کرده است.
این جوایز نه‌تنها ارزش هنری صنایع‌دستی فارس را تأیید می‌کنند، بلکه نشان می‌دهند که این آثار با اصول تولید پایدار و اصیل نیز هم‌راستا هستند.
صادرات و اشتغال؛ نقش صنایع‌دستی فارس در اقتصاد غیرنفتی
بر اساس اعلام اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس، صادرات صنایع‌دستی و زیورآلات سنتی این استان بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ به رقم چشمگیر ۳.۷ میلیون دلار رسید. کشورهای مقصد این صادرات شامل قطر، ایتالیا، آلمان و روسیه بودند.
در هشت ماه نخست سال ۲۰۲۴ نیز، استان فارس موفق به صادرات ۵۸۷ هزار و ۲۴۳ دلار صنایع‌دستی شد و هم‌زمان ۱۵۰۰ فرصت شغلی جدید در این حوزه ایجاد گردید.
این آمار نشان می‌دهد که هنرهای سنتی نه‌تنها در حفظ فرهنگ و هویت محلی نقش دارند، بلکه به‌عنوان محرکی مؤثر در تقویت معیشت مردم و توسعه اقتصاد غیرنفتی کشور نیز عمل می‌کنند.
افتخار فارس؛ فرش‌های قشقایی و میراث بافته‌شده
در میان صنایع‌دستی مشهور استان فارس، فرش‌های عشایر قشقایی جایگاه ویژه‌ای دارند؛ فرش‌هایی که با نقش‌های هندسی، رنگ‌های جسورانه و طراحی‌های متوازن، شهرت جهانی یافته‌اند.
فرشی دست‌باف و زیبا از قشقایی، جلوه‌گر میراث پربار هنر عشایری و نماد اصالت فرهنگی ایران
مراکز اصلی تولید این فرش‌ها شامل شیراز، آباده، فیروزآباد و نی‌ریز هستند.
در سنت قشقایی، مردان وظیفه چیدن پشم و ساخت دار قالی را بر عهده دارند، در حالی که زنان ریسندگی نخ، انتخاب رنگ‌های طبیعی مانند روناس، نیل و پوست انار، و بافت فرش‌ها بدون هیچ نقشه از پیش طراحی‌شده را انجام می‌دهند.
هر فرش، اثری منحصربه‌فرد است و این هنر نسل‌به‌نسل از مادران به دختران منتقل می‌شود.
نقوش این فرش‌ها اغلب بازتابی از زندگی کوچ‌نشینی و نمادهای فرهنگی هستند؛ به‌گونه‌ای که هر فرش، داستانی بافته‌شده از دل فرهنگ و طبیعت است.
فرش قشقایی؛ نگینی درخشان از فارس تا موزه‌های جهان
در میان انواع فرش‌های قشقایی، فرش کشکولی جایگاه ویژه‌ای دارد. شهرت این فرش‌ها فراتر از مرزهای ایران رفته است. برای نمونه، مبل مشاوره زیگموند فروید با یکی از همین فرش‌ها پوشانده شده بود.
امروزه فرش‌های قشقایی در موزه‌های معتبر جهانی مانند آرمیتاژ روسیه، ویکتوریا و آلبرت لندن، مؤسسه هنر شیکاگو، موزه متروپولیتن نیویورک و موزه ملی فرش ایران نگهداری می‌شوند.
در سال ۲۰۱۰، «مهارت‌های سنتی فرش‌بافی در فارس» در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شد؛ افتخاری که نه‌تنها مهارت فنی بافندگان محلی را به رسمیت شناخت، بلکه عمق فرهنگی نهفته در هر اثر دست‌باف را نیز برجسته کرد.
بر اساس گزارش سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس، ۲۰ درصد فرش‌های دست‌باف ایران توسط ۱۷۴ هزار هنرمند در این استان تولید می‌شود و ۸۰ درصد این فرش‌ها صادر می‌گردند.
بازار وکیل شیراز به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز دادوستد ایران، همچنان قطب اصلی این هنر پررونق به‌شمار می‌رود.
در کنار فرش، گلیم، جاجیم و منسوجات شبه‌تابلو نیز در سراسر استان، به‌ویژه در مناطق روستایی و عشایری، بافته می‌شوند. حتی منسوجات تزئینی کوچک نیز راه خود را به بازارهای صادراتی باز کرده‌اند.
صنایع‌دستی فارس، به‌ویژه فرش، گلیم و منسوجات سنتی، نه‌تنها گنجینه‌های هنری‌اند، بلکه دارایی‌های اقتصادی حیاتی نیز محسوب می‌شوند.
آمارهای صادراتی اخیر نشان می‌دهند که با وجود فشارهای خارجی مانند تحریم‌های یک‌جانبه، این استان همچنان در حال تولید ارز خارجی، حفظ اشتغال و گسترش حضور بین‌المللی است.
کارشناسان معتقدند اگر توسعه این حوزه با راهبردهای درست، مانند ارتقای کیفیت، طراحی نوآورانه، برندینگ، بازاریابی دیجیتال و سیاست‌های حمایتی ادامه یابد، صادرات صنایع‌دستی فارس می‌تواند رشد چشمگیری داشته باشد و تأثیر مثبت خود را بر اقتصاد محلی و ملی عمیق‌تر کند.
hk
