چرا امام خمینی بسیج را «موهبتی الهی» نامیدند؟

پارس‌تودی- بسیج را نمی‌توان صرفاً یک نهاد نظامی یا اجتماعی دانست؛ بلکه باید آن را به‌مثابه یک پدیده چندوجهی در تاریخ معاصر ایران تحلیل کرد. 

بر اساس تقویم رسمی ایران، از 29 آبان تا 5 آذر به عنوان هفته بسیج مستضعفان نامگذاری شده است. به همین مناسبت در این مطلب از پارس‌تودی نگاهی به بسیج در ایران انداخته شده است.

تشکیل بسیج در سال 1358 به فرمان امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران پاسخی به نیاز انقلاب نوپا برای دفاع از خود و سازماندهی مردم بود. امام خمینی آن را «موهبتی الهی» خواند و در نگاه او، بسیج فراتر از یک سازمان، یک مدرسه عشق و ایثار بود. این نگاه، بسیج را به یک مفهوم معنوی و فرهنگی بدل کرد که در ذهنیت جامعه ایرانی ریشه گرفت. 

امام خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی هم بسیج را بیش از آنکه سازمان بداند، یک فرهنگ معرفی کرده است؛ فرهنگی مبتنی بر ایمان، مسئولیت‌پذیری، قانون‌مداری و نظم. این فرهنگ، مرزهای سازمانی را پشت سر گذاشته و بسیاری از مردم حتی بدون عضویت رسمی خود را بسیجی می‌دانند. در واقع، بسیج به یک هویت جمعی تبدیل شده است که ریشه‌های آن را می‌توان در سنت صدر اسلام و آماده‌سازی مسلمانان توسط پیامبر(ص) جست‌وجو کرد. 

بسیج در طول چهار دهه گذشته، کارکردهای متنوعی در ایران داشته است: 

- نظامی و امنیتی: حضور گسترده در جنگ ایران و عراق، اعزام میلیون‌ها داوطلب و تقدیم ده‌ها هزار شهید و جانباز. 

- فرهنگی: برگزاری حلقه‌های صالحین، راهیان نور و فعالیت در فضای مجازی برای تولید قدرت نرم. 

- اجتماعی و خدماتی: مشارکت در واکسیناسیون ملی، امداد در زلزله‌ها و سیل‌ها، محرومیت‌زدایی و کمک به نیازمندان در بحران کرونا. 

این تنوع کارکردها نشان می‌دهد بسیج تنها یک نیروی نظامی نیست، بلکه به‌عنوان بازوی اجتماعی و فرهنگی نظام عمل کرده است. 

در نهایت، بسیج را باید به‌عنوان یک پدیده اجتماعی-فرهنگی با کارکردهای نظامی و خدماتی تحلیل کرد. این نهاد توانسته است در بزنگاه‌های تاریخی، نقش‌آفرینی مؤثر داشته باشد و در عین حال، به یک فرهنگ عمومی بدل شود. آینده بسیج وابسته به آن است که بتواند خود را با نیازهای نسل جدید و تحولات اجتماعی هماهنگ کند؛ چرا که بقای آن نه فقط در ساختار سازمانی، بلکه در حیات فرهنگی و معنوی جامعه ایران معنا پیدا می‌کند. 

mrt