جنگل‌های هیرکانی گلستان، گوهری سبز در شمال ایران

پارس‌تودی- جنگل‌های هیرکانی گلستان که در امتداد کرانه جنوبی دریای خزر گسترده شده‌اند، در استان گلستان واقع در شمال شرقی ایران به جذاب‌ترین شکل خود می‌رسند؛ جایی که غنی‌ترین و بکرترین زیستگاه‌های این اکوسیستم کهن در آن شکوفا شده‌است.

حدود ۲۱ تا ۲۵ درصد از کل مساحت جنگل‌های هیرکانی در استان گلستان ایران واقع شده و همین امر، این منطقه را به یکی از کانون‌های اصلی این میراث جهانی یونسکو تبدیل کرده است. به گزارش پارس‌تودی، جنگل‌های هیرکانی گلستان با دارا بودن مناطق اقلیمی متنوع، چشماندازهای تماشایی، حیات وحش غنی و پوشش گیاهی انبوه، گنجینه‌ای باشکوه از طبیعت و بخشی بی‌بدیل از میراث بوم‌شناختی جهان به شمار می‌رود.

مناطق اصلی جنگل‌های هیرکانی در استان گلستان

جنگل‌های هیرکانی گلستان هر یک چشمانداز، تنوع زیستی و جذابیت طبیعی منحصربه‌فردی ارائه می‌دهند. از پارک‌های ملی گرفته تا مناطق حفاظت‌شده مرتفع و جنگل‌های تفریحی محبوب در نزدیکی شهر گرگان، جنگل‌های گلستان نمایانگر تاروپودی غنی از اکوسیستم‌ها هستند که میراث طبیعی چشمگیر این استان ساحلی را به نمایش می‌گذارند. برخی از مناطق شاخص جنگل‌های هیرکانی در گلستان عبارتند از: پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما، جنگل ناهارخوران، جنگل توسکستان، جنگل شست‌کلا، جنگل ابر (جنگل ابر) و جنگل رنگو با چشماندازی دل‌انگیز.

پارک ملی گلستان

پارک ملی گلستان، به عنوان قدیمی‌ترین پارک ملی ایران، یکی از مهم‌ترین بخش‌های حفاظت‌شده جنگل‌های هیرکانی است که جاذبه‌ای بزرگ برای گردشگران نیز محسوب می‌شود. این پارک با مساحتی بالغ بر ۹۰۰ کیلومتر مربع، موزاییکی خارق‌العاده از جنگل‌های انبوه، مراتع وسیع، تپه‌های مواج، آبشارها و چشمه‌ها را پیش چشم بازدیدکنندگان می‌گشاید.

به لطف زیستگاه‌های متنوع، این پارک یکی از غنی‌ترین ذخیره‌گاه‌های طبیعی ایران از نظر تنوع زیستی است. گونه‌های شاخصی همچون مرال، شوکا و پلنگ ایرانی در این پارک پناهگاهی امن یافته‌اند. پارک ملی گلستان با جوامع گیاهی منحصربه‌فرد و نظام‌های بوم‌شناختی دست‌نخورده، نمایانگر بخشی با اهمیت جهانی در محدوده ثبت‌شده هیرکانی توسط یونسکو است.

جنگل جهان‌نما

منطقه جهان‌نما که بر بلندی‌های جنوب شرقی گرگان استوار شده، یکی از بکرترین چشم‌اندازهای جنگلی استان گلستان است. کوه‌های سر به فلک کشیده، دره‌های ژرف، چمنزارهای گسترده و درختان کهنسال، همگی در کنار هم پانورامایی خیره‌کننده می‌آفرینند. 

این منطقه که به‌عنوان یک منطقه حفاظت‌شده شناخته می‌شود، به شکل قابل توجهی دست‌نخورده باقی مانده است. گله‌های مرال، پرندگان شکاری اوج‌گیرنده، گل‌های وحشی شکوفا در بهار و شاخ‌وبرگ آتشین در پاییز، آن را به بهشتی برای دوست‌داران طبیعت بدل کرده است.

جنگل ناهارخوران

جنگل ناهارخوران که در جنوب شهر گرگان واقع شده، یکی از محبوب‌ترین و در دسترس‌ترین مناطق جنگل‌های هیرکانی است. این جنگل کهن سالانه هزاران بازدیدکننده را به سوی خود جذب می‌کند.

با هوای مطبوع، مسیرهای پیاده‌روی دل‌نشین، درختان سر به فلک کشیده، جویبارهای کوچک و نسیم ملایمی که پیوسته در لابه‌لای جنگل در گردش است، ناهارخوران به عنوان یک پناهگاه طبیعی و واحه‌ای آرامش‌بخش برای ساکنان محلی و گردشگران عمل می‌کند.

جنگل توسکستان

توسکستان در جنوب گرگان و در امتداد جاده دیدنی شاست‌کلا واقع شده است. این منطقه با سرسبزی انبوه و مسیرهای پیچ‌درپیچ و مه‌آلود خود، مقصدی محبوب در میان کوهنوردان و طبیعت‌دوستان است. 

این ناحیه میزبان مجموعه‌ای غنی از گونه‌های درختی از جمله توسکا (که نام منطقه از آن گرفته شده است)، افرا، ممرز، بلوط و راش است که یکی از انبوه‌ترین بخش‌های جنگل‌های هیرکانی گلستان را تشکیل می‌دهد.

جنگل شاصت‌کلا

شاصت‌کلا منطقه‌ای آرام و پوشیده از جنگل‌های انبوه در نزدیکی گرگان است. درختان بلند، مسیرهای آرامش‌بخش و جویبارهایی که به نرمی از میان جنگل می‌گذرند، فضایی سرشار از آرامش محض می‌آفرینند.

به دلیل ارتفاعش، این جنگل در طول سال تابلویی رنگارنگ و متغیر را به نمایش می‌گذارد که این تغییر به‌ویژه در پاییز چشمگیر است؛ زمانی که چشم‌انداز هیرکانی به تاروپودی درخشان از رنگ‌های سرخ، طلایی و نارنجی بدل می‌شود.

جنگل رنگو

جنگل رنگو که در نزدیکی گرگان واقع شده، یکی از مناطق جنگلی کمترشناخته‌شده اما به‌غایت زیبای استان گلستان است. مه صبحگاهی که میان درختان پوشیده از خزه جریان می‌یابد، آواز پرندگانی که در تاج‌پوش جنگل طنین‌انداز می‌شود و مسیرهای دست‌نخورده پیاده‌روی، رنگو را به پناهگاهی راستین برای کسانی بدل می‌کند که در جستجوی آرامش و زیبایی طبیعی هستند.

جنگل ابر

اگرچه بخش عمده جنگل ابر معروف در استان سمنان قرار دارد، اما دامنه‌های آن به استان گلستان نیز امتداد یافته و چشم‌اندازی دل‌انگیز را پدید می‌آورد.

در اینجا یکی از پدیده‌های خارق‌العاده طبیعت رخ می‌دهد: «دریای ابر» که بر اثر برخورد توده‌های ابر و مه با قله‌های کوهستانی شکل می‌گیرد. درختان بلندی که از میان مه سر بر می‌آورند، هوای تازه کوهستانی و چشماندازهای وسیع، جنگل ابر را به نمادی از شگفتی‌های هیرکانی بدل کرده‌اند.

اهمیت جنگل‌های هیرکانی

در سال ۲۰۱۹، یونسکو جنگل‌های هیرکانی را در فهرست میراث جهانی خود ثبت کرد. استان گلستان ایران با درختان کهن، اکوسیستم‌های متمایز و حیات وحش غنی خود، نقشی محوری در این شناسایی جهانی ایفا می‌کند. درختان صدها ساله، گونه‌های نادر و اکوسیستم‌هایی که از دگرگونی‌های چشمگیر اقلیمی جان به در برده‌اند، بر اهمیت جهانی جنگل‌های گلستان تأکید دارند. به دلیل تنوع اقلیمی، از نواحی پست تا کوهستان‌های مرتفع، گلستان میزبان یکی از متنوع‌ترین بخش‌های گیاهی در محدوده هیرکانی است. از برجسته‌ترین گونه‌های درختی و گیاهی یافت‌شده در این منطقه می‌توان به راش هیرکانی، بلوط ایرانی، توسکا، ممرز، افرا، نارون، شمشاد هیرکانی و صدها گیاه دارویی و علفی اشاره کرد. این ثروت گیاهی، استان گلستان را به مخزنی ژنتیکی حیاتی و سنگ بنایی در حفاظت گیاهی تبدیل کرده است. گلستان به‌همان اندازه به دلیل حیات وحش غنی خود متمایز است که مرهون مناطق حفاظت‌شده گسترده‌ای چون پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت‌شده جهان‌نماست. این استان زیستگاه برخی از شاخص‌ترین پستانداران ایران از جمله مرال، شوکا، گراز، پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، گرگ و گونه‌های مختلف بز و قوچ وحشی است. حیات پرندگان نیز در این منطقه شکوفاست و گونه‌هایی چون قرقاول خزری، کبک، عقاب طلایی، شاهین، جغد جنگلی، توکای سیاه و بسیاری دیگر در جنگل‌ها و دره‌های این منطقه زندگی می‌کنند. خزندگان و دوزیستانی چون مار چمنی، گرزه‌مار قفقازی و قورباغه جنگلی نیز بر غنای بوم‌شناختی این منطقه می‌افزایند. در مجموع، این تنوع استثنایی، گلستان را به یکی از استوارترین پناهگاه‌های حیات وحش در غرب آسیا تبدیل کرده است. فراتر از تنوع زیستی، نقش بوم‌شناختی جنگل‌های هیرکانی در گلستان ضروری و غیرقابل جایگزین است. این جنگل‌ها اکسیژن تولید می‌کنند و هوا را به‌طور طبیعی تصفیه می‌کنند، از تنوع حیات وحش محافظت می‌کنند، از فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند، آب‌های سطحی و زیرزمینی را تنظیم می‌کنند و به تعدیل اقلیم منطقه‌ای کمک می‌کنند. ظرفیت آن‌ها در جذب کربن نیز تأثیرات تغییرات اقلیمی را کاهش می‌دهد و آن‌ها را به دارایی‌هایی محیط‌زیستی ضروری برای ایران و منطقه تبدیل می‌کند.

گردشگری و طبیعت‌گردی

استان گلستان ایران بهشتی چهارفصل برای مسافران است. از شکوفه‌های بهاری تا هوای خنک تابستان، رنگ‌های زنده پاییزی و چشم‌اندازهای مه‌آلود زمستانی، هر فصل چهره‌ای تازه از جهان هیرکانی را آشکار می‌کند. مسیرهای پیاده‌روی، سایت‌های کمپینگ، ارتفاعات جهان‌نما، مسیرهای سرسبز ناهارخوران، جنگل ابر افسانه‌ای و حیات وحش پارک ملی گلستان، همگی این استان را به مقصدی برتر برای طبیعت‌گردی تبدیل کرده‌اند. جنگل‌های هیرکانی استان گلستان گواهی زنده بر تاریخ کهن طبیعی کره زمین هستند؛ اکوسیستم‌هایی که ده‌ها میلیون سال دوام آورده‌اند و اکنون به عنوان میراث جهانی یونسکو شناخته می‌شوند.

hk