حمایت نمادین ترکیه از فلسطین؛ واقعیت‌های پنهان پشت ژست‌های دیپلماتیک

پارس‌تودی- اظهارات «اومیت اوزداغ» سیاست‌مدار ترکیه‌ای، درباره فلسطین واکنش‌های گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌همراه داشته است.

«اومیت اوزداغ» رهبر حزب «پیروزی» ترکیه، گفت: موصل و کرکوک برای ما مهم‌تر از فلسطین است. رهبر حزب «پیروزی» ترکیه و از مخالفان دولت «رجب‌طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری این کشور گفت: که اظهارات قبلی‌اش درباره ملی‌نبودنِ مسئله فلسطین برای ترکیه باعث کارزارِ تخریبی علیه او شده و منتقدان وی را به حمایت از رژیم اسرائیل متهم کرده‌اند.

«اوزداغ» افزود: به من اتهام می‌زنند زیرا گفتم فلسطین مسئلهٔ ملی ملت ترکیه نیست. حتی فلسطین یک موضوع مشترک برای جهانِ عرب هم محسوب نمی‌شود. قدس با مقدساتش جایگاهِ ویژه‌ای نزد ترک‌ها دارد، اما مسئلهٔ ملیِ اصلی ما نیست.

«اوزداغ» در ادامه با انتقاد از رویکرد دوگانه دولت ترکیه نسبت‌به مسئله فلسطین، گفت: درحالی‌که ملت فلسطین در غزه با کشتار و آوارگی روبرو هستند، تجارت ترکیه با رژیم اسرائیل همچنان با قدرت ادامه دارد. کسانی که ادعا می‌کنند فلسطین مسئلهٔ ملی آن‌هاست، جز حرف‌زدن کاری نمی‌کنند و تجارتشان را بی‌وقفه ادامه می‌دهند.

رهبر حزب «پیروزی» ترکیه، تأکید کرد که «موصل و کرکوک، به‌عنوان سرزمینِ ترکمان‌ها و بخشی از قلمروِ پیشینِ دولت عثمانی، برای ترک‌ها اهمیت بیشتری نسبت‌به فلسطین دارند». رهبر حزب پیروزی همچنین اولویت‌های ملی حزبش را برشمرد و گفت: کانونِ توجه ما منافع ملتِ ترکیه است. این شامل مسائلی چون کرکوک و موصل، ترکستانِ شرقی (منطقه خودمختارِ اویغور در چین)، شرق مدیترانه، استقلال جمهوریِ ترک قبرسِ شمالی، تراکیایِ غربی (در شمال‌شرقیِ یونان و هم‌مرز با ترکیه)، جزایرِ ترکیه‌ایِ اشغال‌شده یونان در دریایِ اژه، و ساختنِ جمهوریِ ترکیه‌ایِ قدرتمند، متحد و سکولار می‌شود.

در محافلِ سیاسی و رسانه‌های ترکیه، انتقادات جدی در مورد رویکرد دولت اردوغان درقبال مسئلهٔ فلسطین مطرح شده است. یکی از انتقادات مهم علیه رئیس‌جمهوری ترکیه درخصوص تداوم نسل‌کشی و جنایات رژیمِ صهیونیستی در غزه، روابط تجاری ترکیه با رژیم صهیونیستی بوده است.

به‌طورِ کلی در سال‌های اخیر، سیاست ترکیه درقبال مسئلهٔ فلسطین با تناقض‌هایی آشکار همراه بوده است. درحالی‌که دولت اردوغان بارها از جنایات رژیم اسرائیل در غزه انتقاد کرده و خود را حامی ملت فلسطین معرفی کرده است، روابط اقتصادی و دیپلماتیک آنکارا با تل‌آویو همچنان ادامه دارد. این رفتارِ دوگانه باعث شده بسیاری از تحلیل‌گران و منتقدان، حمایت ترکیه از فلسطین را بیشتر اقدامی تبلیغاتی بدانند.

دولت ترکیه در مجامع بین‌المللی، رسانه‌ها و سخنرانی‌های رسمی بارها رژیم اسرائیل را به نقض حقوقِ بشر متهم کرده و خواستارِ توقف حملات به غزه شده است. با این‌حال، آمارهای تجاری نشان می‌دهند که صادرات و واردات میانِ ترکیه و رژیمِ صهیونیستی در سال‌های اخیر نه‌تنها متوقف نشده، بلکه در برخی دوره‌ها افزایش نیز یافته است. این تضاد میانِ گفتارِ سیاسی و رفتارِ اقتصادیِ مقاماتِ دولت ترکیه، یکی از اصلی‌ترین دلایلِ تبلیغاتی‌بودنِ این حمایت است.

مسئلهٔ فلسطین در فضایِ سیاسی داخلیِ ترکیه، نیز به ابزاری برای تحریک احساساتِ مذهبی و ملی‌گرایانه تبدیل شده است. حزب عدالت و توسعه، به رهبریِ رجب‌طیب اردوغان، در مواقع بحرانی یا در آستانه انتخابات با برجسته‌سازی حمایت از فلسطین تلاش می‌کند پایگاهِ مردمی خود را تقویت کند. این درحالی‌ست که اقدامات عملی در حمایت از فلسطینی‌ها اغلب محدود به مواضع رسانه‌ای باقی می‌ماند. بسیاری از کشورهایِ عربی و اسلامی، نیز این حمایت دولت ترکیه از فلسطین را نه تعهدیِ واقعی بلکه بیشتر ژست دیپلماتیک می‌دانند.

جامعه ترکیه، به‌ویژه گروه‌های اسلام‌گرا و جوانان، حساسیت بالایی نسبت‌به مسئلهٔ فلسطین دارند. دولت برای حفظِ محبوبیت در میانِ این اقشار، مجبور است مواضع نمادین و تبلیغاتی اتخاذ کند. این مواضع اغلب در قالب توییت‌های احساسی، سخنرانی‌های تند، یا حضور در تجمعاتِ حمایتی ظاهر می‌شوند، اما در سطح سیاست‌گذاریِ کلان، تغییرِ محسوسی ایجاد نمی‌کنند.

سیاست ترکیه درقبال فلسطین، بیش‌ازآن‌که مبتنی‌بر راهبردیِ منسجم باشد، ابزاری برای مدیریت افکارِ عمومی، رقابت‌هایِ سیاسی داخلی، و حفظ جایگاه دیپلماتیک آنکارا در جهانِ اسلام است. رویکرد سیاسی و تبلیغاتی دولت ترکیه درقبال فلسطین، اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت مؤثر باشد اما در بلندمدت اعتبارِ دیپلماتیک ترکیه را در منطقه با چالش مواجه می‌کند.

esh