Զանգեզուրի միջանցքը՝ Իրանի շրջափակման նախագիծ․ Տարանցիկ և աշխարհաքաղաքական սպառնալիք Կովկասի սրտից
Զանգեզուրի միջանցքը Կովկասյան տարածաշրջանում վիճահարույց նախագիծ է, որը, Ադրբեջանի և Թուրքիայի աջակցությամբ, նպատակ ունի Բաքվին անմիջական մուտք ապահովել դեպի Նախիջևան: Այս երթուղին կարող է կտրել Իրան-Հայաստան սահմանը և զրկել Իրանին հիմնական տարանցիկ ուղիներից:
Վերլուծաբանները նշում են, որ այս ծրագիրը Իրանի վրա աշխարհաքաղաքական ճնշման սցենարի մի մասն է, որն իրականացվում է ԱՄՆ-ի, Թուրքիայի և որոշ արևմտյան երկրների աջակցությամբ:
Զանգեզուրի միջանցքը՝ Իրանին տարածաշրջանային տարանցիկ քարտեզից հեռացնելու նախագիծ
Զանգեզուրի միջանցքը, որը 32 կիլոմետրանոց երթուղի է Հայաստանի Սյունիքի մարզում, թույլ կտա Ադրբեջանի Հանրապետությանը՝ Նախիջևանը կապել իր հիմնական տարածքի հետ՝ առանց Իրանի տարածքով անցնելու: Այս միջանցքը ոչ միայն կկտրի Իրան-Հայաստան սահմանը, այլև կփակի Իրանի տարանցիկ ճանապարհը դեպի Եվրոպա:
Իրանի Առևտրաարդյունաբերական պալատի անդամ Համիդ Հոսեյնիի վերլուծության համաձայն, եթե այս միջանցքը իրականացվի, Իրանը կկորցնի Եվրոպայի հետ իր ամենակարևոր հաղորդակցման ուղիներից մեկը: Քանի որ Իրանի Եվրոպա տանող ճանապարհը միայն երեք երկիր է (Հայաստան, Թուրքիա և Ադրբեջան), հայկական սահմանի կտրումը գործնականում կնշանակի «Իրանի տարանցիկ շրջափակում»։
Զանգեզուրի միջանցքը միայն Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև վեճ չէ։ Միացյալ Նահանգները, Բրիտանիան, Ռուսաստանը, Թուրքիան և նույնիսկ սիոնիստական ռեժիմը շահագրգռված են դրանում՝ տնտեսական, անվտանգության և աշխարհաքաղաքական պատճառներով։ Վերջերս Միացյալ Նահանգները առաջարկել է վարձակալել այս միջանցքը 100 տարով՝ մասնավոր ընկերությունների դերակատարությամբ. քայլ, որը ցույց է տալիս Վաշինգտոնի «ռազմավարական ագահությունը Կովկասը վերահսկելու համար»։
Ահազանգ Եվրասիայում Իրանի դիրքի համար
Իրանցի քաղաքագետ Էհսան Մովահեդյանը կարծում է, որ Իրանի և Հայաստանի սահմանի փակումը նշանակում է կորցնել Իրանի միակ խաղաղ անցակետը դեպի Եվրոպա։ Նա ընդգծում է, որ սահմանների կարգավիճակի փոփոխությամբ Իրանը կհայտնվի տնտեսական և քաղաքական ճնշման տակ։ Միևնույն ժամանակ, Իրանի և Թուրքիայի միջև երկաթուղային նախագծերը մնացել են անորոշության մեջ, և այլընտրանքային միջանցքներ էլ չեն անցնում Իրանով։
Մովահեդյանը զգուշացնում է, որ եթե Իրանը չկարողանա միջոցներ ձեռնարկել Զանգեզուրի նախագծի դեմ, դա կարող է հանգեցնել պատերազմի, ինչպես Արվանդրուդի դեպքում։ Միևնույն ժամանակ, նա վերջնական լուծումը տեսնում է «Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ մերձեցման» մեջ՝ ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի քայլերին դիմադրելու համար։
Զանգեզուրի նախագիծը պարզապես տարանցիկ ուղի չէ, այլև ճնշման գործիք։ Եթե այս ծրագիրը իրագործվի, ապա Իրանը ոչ միայն կհեռացվի տարածաշրջանի տարանցիկ ճանապարհներից, այլև Հարավային Կովկասում ուժերի հավասարակշռությունը կփոխվի Իրանի մրցակիցների օգտին։ Իրանը բազմիցս հայտարարել է, որ թույլ չի տա այս նախագծի իրականացումը, բայց արդյո՞ք ունի զսպման բավարար միջոցներ։