Առաջիկա փորձություններ թուրք-ամերիկյան անկայուն հարաբերություններում

Pars Today - Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի միջև ազգային շահերի միջև խորը անջրպետը այնպիսի կարևոր հարցերում, ինչպիսիք են Սիրիան և F-35 կործանիչների ծրագիրը, երկու երկրների հարաբերությունները հասցրել են ճակատագրական փորձությունների շեմին։

Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի միջև երկկողմ հարաբերությունները գտնվում են զգայուն փուլում։ Չնայած երկու առաջնորդների միջև անձնական կապը բազմիցս կանխել է լարվածության սրումը, սակայն Անկարայի և Վաշինգտոնի միջև խորը ռազմավարական տարաձայնությունների բնույթը շարունակում է այս երկարատև դաշինքը դնել անկայուն ուղու վրա։ Pars Today-ի այս լրատվական փաթեթում անդրադարձ է կատարվում ԱՄՆ-Թուրքիա փխրուն հարաբերություններին․

Փխրուն դաշինքի պատմական արմատները

Թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները սկզբից հիմնված են եղել ընդհանուր շահերի, այլ ոչ թե ընդհանուր արժեքների վրա։ 1923 թվականին Աթաթուրքի կողմից Թուրքիայի Հանրապետության ստեղծումից հետո Արևմուտքի հետ համընթացությունը դարձել է խորհրդային սպառնալիքին հակազդելու ռազմավարական ընտրություն։ Այս համագործակցությունը հասավ իր գագաթնակետին Սառը պատերազմի տարիներին և 1952 թվականին ամրապնդվեց Թուրքիայի ՆԱՏՕ-ին անդամակցությամբ։ Սակայն առաջին լուրջ անջրպետը տեղի ունեցավ 1974 թվականին Կիպրոսում Թուրքիայի կողմից իրականացված ռազմական գործողությանն ի պատասխան ԱՄՆ-ի կողմից կիրառված զենքի էմբարգոյի պատճառով։ Խորհրդային Միության փլուզումը 1991 թվականին ոչնչացրեց դաշինքի տրամաբանության հիմքը՝ ստիպելով երկու երկրներին վերաիմաստավորել իրենց հարաբերությունները, որոնք այսօր ավելի լարված են, քան երբևէ։

Սիրիան՝ տարաձայնության հիմնական կիզակետը

Անկարայի և Վաշինգտոնի միջև ներկայիս անհամաձայնության ամենակարևոր կետը Սիրիայի հարցն է։ ԱՄՆ-ն աջակցում է քրդերի գլխավորած Սիրիայի դեմոկրատական ​​ուժերին (SDF), մինչդեռ Թուրքիան այդ խմբավորումը համարում է Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության (PKK) ճյուղ, որը տարիներ շարունակ զինված պայքար է մղել Անկարայի դեմ։ Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Հաքան Ֆիդանը Սիրիան մասնատելու ցանկացած փորձ բացահայտորեն համարել է «ազգային անվտանգության սպառնալիք» և զգուշացրել, որ Անկարան կմիջամտի։ Այնուամենայնիվ, երկու կողմերում էլ կան մոտեցման մեղմացման նշաններ։ Դամասկոսի և SDF-ի միջև բանակցությունները՝ այս ուժերը սիրիական բանակին ինտեգրելու համար, ինչպես նաև Թուրքիայի անուղղակի շփումները քրդերի հետ, խոստումնալից են ապագա զարգացումների համար։

Թոմ Բարաքի կարևոր դերը

Թուրքիայում ԱՄՆ նորանշանակ դեսպան, Սիրիայի հարցերով ԱՄՆ հատուկ բանագնաց Թոմ Բարաքը երկկողմ հարաբերություններում ճգնաժամերի կառավարման գլխավոր դերակատարն է: Թրամփի մտերիմ դաշնակից Բարաքին հանձնարարված է երկու երկրների միջև հարաբերությունները «լավից» բարձրացնել «գերազանց» մակարդակի: Բարաքը միջնորդ է եղել Անկարայի և SDF-ի միջև բանակցություններում և նույնիսկ քննադատել է Իսրայելին Սիրիայում «խճճված միջավայր» ստեղծելու համար: Նրա առաքելության հաջողությունը կամ ձախողումը կորոշի տարածաշրջանում ապագա զարգացումները:

F-35-ի բարդ հավասարումը

Երկրորդ կարևոր փորձությունը F-35 ռադարախույզ կործանիչի շուրջ ճգնաժամն է: Ռուսաստանից S-400 հակաօդային պաշտպանության համակարգ գնելու Թուրքիայի որոշումը կոշտ արձագանք ստացավ Վաշինգտոնից: ԱՄՆ-ն հեռացրեց Թուրքիային F-35-ի արտադրության ծրագրից և պատժամիջոցներ կիրառեց այդ երկրի պաշտպանական արդյունաբերության նկատմամբ: Չնայած թուրք պաշտոնյաները պնդում են, որ չեն օգտագործել S-400 համակարգերը, սակայն արևմտյան մի պաշտոնյա զգուշացրել է, որ դրանց ակտիվացումը նման կլինի «ռուսական ֆլեշ հիշողության կրիչը ՆԱՏՕ-ի համակարգչին միացնելուն»: Բարաքը հույս ունի մինչև տարեվերջ գտնել պատժամիջոցները վերացնելու լուծում, սակայն դրա համար անհրաժեշտ կլինի ԱՄՆ Կոնգրեսի հաստատումը, որտեղ Թուրքիան այդքան էլ հավանության չի արժանանում։

Անորոշ ապագա՝ գալիք մարտահրավերներով

Թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները չեն վերադառնա Սառը պատերազմի «ոսկե դարաշրջան»։ Այս հարաբերությունների ապագան կորոշվի հակասությունների շարունակական կառավարմամբ և համագործակցության ընտրողական ձգտմամբ։ Թուրք փորձագետ Սոներ Ջագապտայն ասում է. «Միայն Թրամփը կարող է դերակատարություն ունենալ երկու երկրների միջև համագործակցության ընդլայնման գործում։ Վերջին հաշվով, թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները կմնան անկայուն և կբնութագրվեն ճգնաժամերի և ժամանակավոր լուծումների պարբերական ցիկլով։