ՆԱՏՕ-ի երազանքի ավարտը խաղաղություն կբերի՞ Ուկրաինային
Վլադիմիր Զելենսկու վերջին հայտարարությունն այն մադին, որ Ուկրաինան չի միանա ՆԱՏՕ-ին, ոչ միայն մեծ ռազմավարական շրջադարձ է, այլև դառը խոստովանություն այն մասին, որ «ՆԱՏՕ-ի երազանքը» ոչ միայն խաղաղ չէր, այլև ինքնին լարվածության սրման և ներկայիս ավերիչ պատերազմի հանգեցրած գործոններից մեկն էր։
Այս որոշումը, որը կայացվել է գրեթե չորս տարվա հակամարտությունից, հազարավոր զոհերից և Ուկրաինայի տարածքի մոտ 20 տոկոսի կորստից հետո, ցույց է տալիս, որ Կիևը լիակատար փակուղու մեջ է հայտնվել ինչպես դաշտային, այնպես էլ քաղաքական ճակատներում։
Սկզբից ուկրաինական պատերազմը պարզապես տարածքային վեճ չէր, այլ Եվրոպայի անվտանգության վերաբերյալ երկու հակադիր տեսակետների բախում։ ՆԱՏՕ-ին անդամակցության վրա պնդելով՝ Ուկրաինան ցանկանում էր ամբողջությամբ դուրս գալ Ռուսաստանի անվտանգության ուղեծրից, մինչդեռ Մոսկվան այս ընդլայնումը համարում էր գոյության սպառնալիք։ Արևմտյան վերլուծաբանների նախազգուշացումները այս պնդման վտանգավոր հետևանքների մասին անտեսվեցին, և 2022 թվականի ներխուժումը այս անվտանգության փակուղու ուղղակի արդյունքն էր։ Այժմ Զելենսկին փաստացի ընդունում է Ռուսաստանի սկզբնական պահանջը, թե՛ այն պատճառով, որ կորցրել է լիակատար հաղթանակի համար անհրաժեշտ ռազմական կարողությունը, թե՛ այն պատճառով, որ գիտի, որ ՆԱՏՕ-ում իրական կոնսենսուս չկա պատերազմող երկիր ընդունելու համար, քանի որ դա ՆԱՏՕ-ին ուղղակիորեն կներգրավի Ռուսաստանի հետ պատերազմի մեջ։
Կիևի առաջարկած լուծումը Արևմուտքից «պարտադիր անվտանգության երաշխիքներ» ստանալն է, այլ ոչ թե պաշտոնական անդամակցությունը։ Այնուամենայնիվ, այս մոդելի արդյունավետության վերաբերյալ լուրջ կասկածներ կան։ ՆԱՏՕ-ի 5-րդ հոդվածի ուժը բխում է ոչ թե դրա իրավական տեքստից, այլ նրա կոլեկտիվ քաղաքական կամքից և միասնական հրամանատարական կառուցվածքից։ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներից դուրս երաշխիքները, նույնիսկ եթե օրինական են, չունեն նույն ուժեղ կիրառման մեխանիզմը։ Բուդապեշտի համաձայնագրի (1994) ձախողումը, որը չկարողացավ զսպել ռուսական ագրեսիան, նման խոստումների անարդյունավետության պատմական օրինակ է։
Հետևաբար, ՆԱՏՕ-ի երազանքից հրաժարվելը, չնայած ռեալիզմի ուղղությամբ անհրաժեշտ քայլ է և, հնարավոր է, բանակցությունների համար հնարավորություն է ստեղծում, պարտադիր չէ, որ երաշխավորի երկարատև խաղաղություն։ Սա Ռուսաստանի համար քաղաքական հաղթանակ է, բայց Մոսկվան շարունակում է մտահոգված լինել Արևմուտքի գործնական ազդեցությամբ Ուկրաինայում։ Ի վերջո, իրադարձությունների այս շրջադարձը ենթադրում է, որ մաքսիմալիստական իդեալները զիջել են իրենց տեղը նվազագույն փոխզիջումներին։ Հիմնական հարցն այն է, թե արդյոք այս փոխզիջումը կարող է վերջ դնել պատերազմին, թե՞ պարզապես սկսել էսկալացիայի նոր փուլ այլ միջոցներով։ Պատասխանը կորոշի եվրոպական անվտանգության կարգի ապագան։