Գիտելիքահենք տնտեսությունն Իրանում (2)

Ներկայումս ռեսուրսները չեն ճանաչվում որպես արդյունաբերական տնտեսությունների հիմք, և դրանց փոխարինել է մտավոր կապիտալը: Այդ պատճառով, այն կազմակերպությունները և կենտրոնները, որոնք գործում են գիտելիքի հիմքի վրա և կոչվում են գիտելիքահենք ընկերություններ, կենսական նշանակություն ունեն երկրի տնտեսական զարգացման համար։

Ամեն շաբաթ եթեր հեռարձակվող  «Գիտելիքահենք տնտեսությունն Իրանում» հաղորդաշարի շրջանակներում  խոսում ենք տնտեսության, գիտելիքահենք ընկերությունների ու ինստիտուտների և տնտեսական աճի ու գիտելիքահենք տնտեսության միջև կապի մասին։ Նախորդ հաղորդման ժամանակ անդրադարձանք  գիտելիքահենք տնտեսության  հասկացությանը և դրա ձևավորման պատմությանը։ Այսօր կներկայացնենք Իրանում  գիտելիքահենք ընկերությունների   չափանիշներն ու ցուցանիշները։ Ընկերակցեք մեզ։ 

Իրանում 2010 թ.-ին ընդունված «Գիտելիքահենք ընկերությունների պաշտպանության մասին» օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն, գիտելիքահենք ընկերությունները բնութագրվում  են հետևյալ կերպ. «Գիտելիքահենք ընկերություններն ու հաստատությունները, մասնավոր կամ կոոպերատիվ ընկերություններ կամ հաստատություններ են, որոնք առաջատար տեխնոլոգիաների  և հատկապես ծրագրակազմերի արտադրության ոլորտում բարձր ավելացված արժեքով կազմվում են գիտության ու հարստության միջև սիներգիայի խթանման, գիտելիքի վրա հիմնված տնտեսության զարգացման, գիտական ​​և տնտեսական նպատակների իրականացման, գյուտերի ընդլայնման ու  կիրառման, հետազոտության ու զարգացման արդյունքների նորարարության, ապրանքների ու ծառայությունների նախագծման և արտադրության առևտրայնացման նպատակով»։

Ըստ այդմ, Իրանում գիտելիքահենք ընկերությունների որակավորման կանոնագիրը  ձևավորվել է  ելքային առանցքի  հիման վրա: Այս կանոնագրում բարձր և միջինից բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում գիտելիքահենք ապրանքների բնութագրերը տեխնիկապես բարդ են, և դրանց արտադրությունն ու շարունակականությունը հետազոտության և զարգացման կարիք ունեն: Բացի այդ, դրա հիմնական ավելացված արժեքը պայմանավորված է տեխնիկական գիտելիքներով և նորարարություններով: Հաշվի առնելով  այդ սահմանումները և բնութագրերը, Իրանում առկա տնտեսական կապիտալը չի ​​սահմանափակվում ստորգետնյա ռեսուրսներով, ինչպիսիք են նավթը, գազը , բայց գիտելիքն ու մարդուժը համարվում են հիմնական կապիտալ և այս երկիրը՝  շնորհիվ իր երիտասարդ ու ընդունակ բնակչության, ունի արդյունավետ և օգտակար սկզբնական կապիտալ՝ այս տնտեսությանը զարկ տալու համար։

--- 

Իրանում գիտելիքահենք ընկերությունների գնահատման և  գործընթացում դիտարկվող չափանիշներից մեկը` այդ ընկերությունների կողմից տրամադրվող գիտելիքների վրա հիմնված ապրանքների և ծառայությունների ուսումնասիրությունն է:

Այդ նպատակով,  2012 թվականից (իրանական 1391 թ.), երբ լրջորեն ուշադրության առնվեց  իրավապահ օրենքի գործադրման գործընթացը, Իրանում  պատրաստվեց գիտելիքի վրա հիմնված ապրանքների և ծառայությունների օրինակների ցուցակ, որն օգտագործվեց որպես աշխատանքների հիմք: Այս ցուցակը պատրաստելու համար  ուսումնասիրվել են տարբեր աղբյուրներ: Այս աղբյուրներից մեկը նմանատիպ փորձերն ու կատեգորիաներն էին և արտասահմանյան ցուցակները, որոնք տարիներ շարունակ պատրաստել և ներկայացրել են փորձագետները, երկրները կամ միջազգային կազմակերպությունները:

 Դրանց թվում են աշխարհում տեխնոլոգիաների փոխանցման որոշ կենտրոնների կատեգորիաները, ինչպիսիք են Մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպության առաջարկած շրջանակը և որոշ այլ միջազգային ուսումնասիրություններ, այդ թվում `Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության կողմից իրականացվող հետազոտությունները և ՄԱԿ-ի վիճակագրության դասակարգումը: ԵՄ-ի և ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի պատժամիջոցներին ենթարկված ապրանքների ցանկը, այս  կարևոր փաստաթղթերից մեկն էր, որն այս ոլորտում ուշադրության առնվեց։ Այս գործընթացի շրջանակներում համապատասխան ցուցակ պատրաստելու համար կազմվեց փորձագետների մեծ ցանց, որը, գլոբալ մակարդակի վերջին տեխնոլոգիական զարգացումները և այլ ազգային փաստաթղթերն ու փորձը հաշվի առնելուց բացի, համատեղելի է նաև տեղական և ազգային վերջին պահանջների հետ։

Գիտելիքահենք ապրանքների արտադրությունը  գիտելիքահենք ընկերությունների գործընթացում համարվում է դիտարկվող չափանիշներից մեկը։ Ուստի հանուն այդ նպատակի, պատրաստվեց գիտելիքի վրա հիմնված ապրանքների և ծառայությունների օրինակների ցուցակ , որն օգտագործվեց որպես աշխատանքների հիմք: Հաստատված պայմանը, որը պետք է ունենան գիտելիքի վրա հիմնված ապրանքներն ու ծառայությունները, այն է, որ ապրանքներն ու ծառայությունները պետք է ներառվեն  բարձր կամ միջինից բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում: Դա նշանակում է, որ լաբորատոր նմուշների նախագծման ու արտադրության տեխնոլոգիան տեխնիկական բարդության պատճառով դժվարությամբ կարելի է պատճենել  և դրա ձեռքբերումը այլ ընկերությունների շուկա մուտք գործելու ճանապարհին առկա խոչընդոտն է։ 

Այս արտադրությունների մյուս պայմանն այն է, որ դրանք ձեռք բերելու համար պահանջվում են էական հետազոտություն և մշակում փորձագիտական ​​տեխնիկական թիմի կողմից: Այս արտադրությունները պետք է նաև հանգեցնեն արտադրանքի բարդ հատկությունների կամ գործառույթների ստեղծմանը: Հարկ է նշել, որ գիտելիքների վրա հիմնված ապրանքներից և ծառայություններից մեկի արտադրությունը հիմք չէ ամբողջ ընկերության հաստատման համար: Համաձայն «Գիտելիքահենք   ընկերությունների և հաստատությունների գնահատման և կանոնագրի» `դիմումատու ընկերությունը պետք է ունենա տեխնիկական գիտելիքներ` գիտելիքի վրա հիմնված ապրանքներ ու ծառայություններ նախագծելու կամ զարգացնելու համար։ Եվ համապատասխանել գիտելիքահենք ընկերությունների և հիմնարկների գնահատման և ճանաչման կանոնագրում սահմանված մյուս չափանիշներին:

---  

«Գիտելիքահենք օրենքի» օբյեկտներից օգտվելու համար դիմող ընկերությունները գնահատվում են ըստ  Իրանի գիտելիքահենք  ընկերությունների և հաստատությունների գնահատման կանոնագրի։ Սույն կանոնագրի համաձայն, դիմող ընկերության գնահատման արդյունքը որոշվում է `համաձայն ընկերության արտադրանքի գնահատման: Արտադրանքի գնահատման երեք հիմնական չափանիշ կա․ Արտադրության փուլում ընկերությունն իր արտադրանքը պետք է պատրաստած լինի առնվազն որպես լաբորատոր նմուշ: Բացի այդ, եթե ընկերության արտադրանքը ծառայություն է, ապա պետք է ներկայացվեն ծառայության վաճառքի փաստաթղթեր: Տեխնոլոգիական մակարդակում անհրաժեշտ է, որ ընկերության արտադրանքը ընդգրկված երառված լինի բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, այսինքն `արտադրանքի նախագծման տեխնիկական գիտելիքներն ունենան բարձր տեխնիկական բարդություն: Հետազոտության և զարգացման վրա հիմնված նախագծի  ոլորտում անհրաժեշտ է , որ ընկերությունն ակնառու նախագիծ ներկայացրած լինի արտադրանքի կամ արտադրական սարքավորումների գործընթացի վերաբերյալ հետազոտական աշխատանքներ իրականացնելու  հիմամբ։ 

Իրանում ցուցանիշներն օգտագործվում են գիտելիքահենք ընկերությունները ճանաչելու  համար: Այս ցուցանիշները ներառում են ընդհանուր և  հատուկ ցուցանիշներ: Դիմող ընկերությունները, բացի ընդհանուր ցուցանիշներից, պետք է նաև բավարարեն հատուկ ցուցանիշների երեք կատեգորիաներից մեկում նշված պայմանները: Ընդհանուր բնութագրերը որոշելիս `ընկերության տնօրենների խորհրդի անդամների առնվազն երկու երրորդը պետք է ունենա առնվազն բակալավրի աստիճան, առնվազն 3 տարվա աշխատանքային կամ գիտական ​​փորձ ընկերության գործունեության ոլորտում կամ կառավարման փորձ, ինչպես նաև  առնվազն մեկ ներքին գնահատված արտոնագիր կամ ընկերության գործունեության ոլորտին առնչվող միջազգային գյուտ:Իսկ նախորդ ֆինանսական տարում ընկերության  եկամտի առնվազն  կեսը գոյանա տեխնոլոգիաների, գիտելիքահենք ապրանքների կամ   ծառայությունների  այդ թվում ` ինժեներական նախագծման և  հետազոտական ​​ ու զարգացման ծառայությունների  վաճառքից:

Գիտելիքահենք ընկերությունները պետք է ունենան  հատուկ ցուցանիշներ։ Այսինքն՝ երկու տարի առաջ նոր ապրանքների շրջանակում աշխատանքային խմբի կողմից վավերացված գիտելիքահենք ապրանքների ցուցակի համաձայն գիտելիքահենք ապրանք արտադրեն և դրա տեխնոլոգիան լինի հիմնավորած ու տեղայնացված։ 

Լիաժամ աշխատակիցների նկատմամբ աջակցություն չստացող սեկտորների աշխատուժի հարաբերակցությունը պետք է կազմի առնվազն 30 տոկոս։