Pars Today

Բարև Ձեզ հարգելի բարեկամներ : Ներկայացնում ենք Իրան-Չինաստան 25 ամյա համապարփակ համագործակցության համաձայնագրի գնահատման վերաբերյալ հաղորդաշարի հերթական թողարկումը,որի ընթացքում խոսելու ենք Իրանի ու Չինաստանի 25 ամյա համապարփակ համագործակցության համաձայնագրի տնտեսական ու քաղաքական կարեւորութեան մասին :Ընկերակցեք մեզ:

Ինչպես  նախորդ թողարկման ընթացքում նշեցինք , Իրան- Չինաստան 25-ամյա համագործակցության համապարփակ փաստաթղթի ամենակարևոր բաժինը  կենտրոնացած է տնտեսական և ներդրումային համագործակցության զարգացման վրա: Իրան-Չինաստան հարաբերությունները՝ որպես ավելի քան 2500-ամյա վաղեմության  երկու  երկրներ , միշտ բարեկամական հարաբերություններ են ունեցել և այժմ Չինաստանն Իրանի առաջին տնտեսական և առևտրային գործընկերն  է:Սա նշանակում է, որ Իրանի տնտեսությունը կառուցվածքային կապեր ունի  Չինաստանի տնտեսության հետ, և այս իրավիճակը երկու կողմերին մղում է  ստորագրելու  համագործակցության համապարփակ փաստաթուղթը:Չինաստանի արտաքին գործերի նախարարության բարձրագույն փորձագետ Պանգ Սենի համոզմամբ, այդ երկիրը  էներգետիկայի, տնտեսության և առևտրի տարբեր ոլորտներում,Իրանի հետ բնական,թափանցիկ եւ բացահայտ համագործակցություն է դրսևորում: Այս համագործակցությունները  ոչ հակասում են  Չինաստանի միջազգային պարտավորություններին, ոչ  Անվտանգության խորհրդի բանաձևին և չեն էլ  վնասում այլ երկրների ազգային շահերին, ուստի այդ համագործակցությունները  պետք է պահպանվեն:

Իրանի Իսլամական Հանրապետության Նախագահ Հասան Ռոհանիի խոսքերով՝ Իրանի և Չինաստանի միջև համապարփակ  համագործակցության փաստաթղթի կարևոր մասերից  է՝  ենթահող ստեղծել   հիմնական նախագծերում և   զարգացող ենթակառուցվածքներում  , ինչպես  Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» խոշոր նախագծում Իրանի ներգրավածության համար:Այս հարցը շատ կարևոր է ոչ միայն Իրանի, այլև այն երկրների համար, որոնք մտադիր են իրենց ապրանքը տեղափոխել Կենտրոնական Ասիա և Հնդկական օվկիանոս ՝ հաշվի առնելով երկրների մրցակցային հասանելիությունը միջազգային միջանցքներին ՝ իրենց ապրանքների հեշտ և էժան տարանցման   համար:Քանի որ Իրանը ,որպես հաղորդակցական կամուրջ կարող է միացնել տարածաշրջանի շուկաները:Հետևաբար, կասկած չկա, որ տարածաշրջանում Իրանի ռազմավարական դիրքի մասին քաջ գիտակցում է  Չինաստանը, և Թեհրանը կարող է հինգ ոլորտներում  ,ներառյալ քաղաքականության մշակման համակարգումների  , կապի դյուրացման, ազատ առևտրի, ֆինանսական կոնվերգենցիայի և ժողովրդի փոխադարձ կապերի ոլորտներում և   Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագծում  համագործակցել Պեկինի հետ:

Իրանի և Չինաստանի  25-ամյա  համագործակցության համապարփակ փաստաթղթի երկրորդ տնտեսական կարևորությունը՝ ներդրումներն են էներգետիկայի, ինչպես նաև պետրոքիմիայի  ոլորտում:Էներգետիկ քննարկումներում Չինաստանը և Իրանը հետևում են մի տեսակ փոխկապակցվածության:Չինաստանը մեծապես կախված է Իրանի նավթային շուկաներից, և Թեհրանին ևս անհրաժեշտ է ներգրավել արտաքին ներդրումներ իր նավթի և գազի ոլորտում:Հաշվի առնելով ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի  կողմից  Չինաստանի դեմ կիրառված  առևտրային պատերազմը, չի բացառվում ,որ  Վաշինգտոնը և նրա դաշնակիցները Չինաստանի դեմ  նավթային էմբարգոն ներառեն իրենց օրակարգում:Հետևաբար, Չինաստանի կառավարությունը տարիներ է ինչ հեռատեսությամբ  դիվերսիֆիկացնում է իր էներգետիկ շուկաները:

Հաշվի առնելով, որ Արաբական Միացյալ Էմիրությունները  և Սաուդյան Արաբիան ,որպես Պարսից ծոցում Չինաստանի էներգետիկ գործընկերներ գտնվում են ԱՄՆ ճամբարում չի բացառվում,որ Պեկինի և Վաշինգտոնի միջև տնտեսա- առևտրական լարվածությունները սրվելով ,Սաուդյան Արաբիան և Արաբական Միացյալ Էմիրությունները,հետևելով ԱՄՆ-ի քաղաքականություններին ,պատժամիջոցներ կիրառեն Չինաստանի նկատմամբ:Այդ իսկ պատճառով Պեկինը հեռատեսորեն ձգտում է   կայուն և անվտանգ համագործակցություն հասատատել Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ, որը ԱՄՆ-ի գերիշխող համակարգից դուրս է և կարող է կայուն համագործակցություն ապահովել Պեկինի և Թեհրանի միջև,հեռու  ԱՄՆ-ի  առանցքից :Իրան-Չինաստան առևտրի պալատի նախագահ Մաջիդ Ռեզա Հարիրիի համոզմամբ , Չինաստանի և ԱՄՆ-ի  միջև տնտեսական լարվածությունը չի ազդելու Իրան-Չինաստան քաղաքական հարաբերությունների վրա,սակայն պետք է խոստովանել , որ ԱՄՆ-ի պատժամիջոցները ազդել են ամբողջ աշխարհի հետ Իրանի առևտրային հարաբերությունների վրա :

Իրան- Չինաստան 25-ամյա  համապարփակ համագործակցության փաստաթղթի ֆինանսա-տնտեսական երրորդ առանձնահատկությունը ,արտարժույթային համաձայնություններն են ,իրենց տնտեսական և առևտրական փոխանակումներից ու հարաբերություններից դոլարը զեղչելու համար: Չինաստանը աշխարհի 86 երկրների հետ երկկողմ արտարժույթային համաձայնագիր ունի, առևտրային փոխանակումներում  դոլարից հրաժարվելու նպատակով : Այս ուղղությամբ  Չինաստանի կառավարությունը Շանհայի ֆոնդային բորսայում առաջարկել է «Պետրոյուան»-ը  ՝ որպես «Պետրո-դոլար»-ի այլընտրանք:Հետևաբար, երկկողմ դրամական պայմանագիրը  և երկու երկրների արժույթների վրա հիմնված գործարքը կարող է մեծապես նպաստել առանց դոլարի Իրան-Չինաստան առևտրային համագործակցությանը:

Իրան- Չինաստան 25-ամյա համագործակցության համապարփակ փաստաթղթում չորրորդ կարևոր ֆինանսական հարցը գլոբալ ֆինանսական ոլորտին  ռազմավարական մոտեցումն է:Համաշխարհային ֆինանսական ոլորտում ,Չինաստանը ազդեցիկ քայլեր է ձեռնարկել  ՝ հիմնելով՝ Ասիական ենթակառուցվածքների զարգացման բանկի, Մետաքսի ճանապարհի ֆինանսավորման հիմնադրամի, BRICS-ի  պահուստային հիմնադրամի վրա, ավելացնելով Յուանի մասնաբաժինը «Արժույթի միջազգային հիմնադրամի  պորտֆելում:Հետևաբար, Չինաստանի և Իրանի միջև ֆինանսական համագործակցության նկատմամբ ռազմավարական հայացքը կարող է մեծացնել երկու կողմերի դերը համաշխարհային ֆինանսական հավասարումների մեջ:

Իրանի և Չինաստանի ռազմավարական փաստաթղթի հինգերորդ կարևորությունը  հատուկ  ուշադրությունն է տեխնոլոգիայի և ենթակառուցվածքների ոլորտին:Չնայած Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեմ ԱՄՆ-ի  պատժամիջոցներին, այս փաստաթուղթը կարող է երկարատևում հնարավորություն ընձեռել Չինաստանից Իրան տեխնոլոգիայի փոխանցման համար:Շատերը այն կարծիքի են, որ Իրանն ու Չինաստանը կարող են  համեմատական ​​առավելության սկզբունքի հիմամբ ,այս ոլորտում միմյանց հետ լավ աշխատել:Իրանցի փորձագետ  ԱմիրՀոսեյն Ադելջուն  համոզված է ,որ  իրանցի արտահանողները կարող են   դեպի Չինաստան արտահանումը առաջին հերթին սկսել երկրի հյուսիսային նահանգներից, որոնց մշակույթը ավելի մոտ է արևմտյան Ասիային:Ըստ նրա, Չինաստանում իրանական ապրանքների ներկայության և ազդեցության համար շատ հիմքեր կան:

Տնտեսական և ֆինանսական կարևորությունից բացի, Իրան Չինաստան 25-ամյա համագործակցության համապարփակ փաստաթուղթը նույնպես շատ կարևոր է քաղաքական և անվտանգության տեսանկյունից:Փաստաթղթի  վերջնական հաստատման դեպքում , Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը համաձայնության է գալու  մի կառավարության հետ, որը աշխարհի երկրորդ խոշոր տնտեսությունն է  և ունի ֆինանսա- առևտրական  և անվտանգության ծավալուն ցանցեր: Հաշվի առնելով տարածաշրջանում Իրանի  ռազմավարական նպատակները, ինչպես, օրինակ, անվտանգության  պայմանավորվածություններում արդյունավետ ներկայությունը, Իրանը կարևոր և արդյունավետ է համարում մեծ տերությունների հետ համագործակցությունը:

Անտարակույս գլոբալ մասշտաբով ռազմավարական դաշնակից ունենալը անհրաժեշտ է ցանկացած երկրի համար:Հետևաբար, 25-ամյա համագործակցության համապարփակ փաստաթղթի շրջանակներում Իրանը և Չինաստանը կարող են փոխադարձ հարգանքի հիման վրա ծովային բնագավառում համագործակցություն ունենալ    նաև ծովահենության և ահաբեկչության դեմ պայքարի,   նավագնացության անվտանգության ապահովման , նաև   մարդու թրաֆիքինգի  և թմրանյութերի ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարի ոլորտներում :Իրանը նաև Ասիայի ենթակառուցվածքների ներդրումային բանկի (AIIB) հիմնադիր անդամ է և աջակցում է «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ»  ռազմավարությանը:

Միջազգային ասպարեզում Իրանի և Չինաստանի կարևորագույն ռազմավարական քաղաքականություններից մեկը ՝բազմաբևեռ համակարգին աջակցելը և  ԱՄՆ-ի միահեծան  քաղաքականությանը դեմ գնալն է:Թեհրանն ու Պեկինը համոզված են ,որ ռազմավարական կոալիցիայով  կարող են սանձել արևմուտքի ճնշումները  տնտեսական, քաղաքական և ռազմական ոլորտներում:Իրանն ու   Չինաստանը չեն ընդունում ուժի բաշխումը միջազգային համակարգում, և երկուսն էլ կարևորում են բազմակողմանիությունը:Հաշվի առնելով, որ ռազմավարական հարաբերությունների հաստատման համար անհրաժեշտ պայմանը՝ համատեղ  ռազմավարական շահերը և համատեղ սպառնալիքներն ու շահերն են ,այս տեսանկյունից և ՛Իրանը և՛ Չինաստանը, ԱՄՆ-ի համատեղ սպառնալիքների և մարտահրավերների դիմաց են կանգնած:

Չինաստանը վերջին ամիսներին ընդդիմանալով  ԱՄՆ-ի կողմից Իրանի դեմ կիրառած  քայլերին և միակողմանի ճնշումներին դեմ է գնացել կառավարիչների խորհրդի նիստի հակաիրանական բանաձևին: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին ուղղված նամակում, Չինաստանի արտգործնախարարը նաև հայտարարել է, որ Պեկինը դեմ է Իրանի նկատմամբ սպառազինական պատժամիջոցներին: Իրանը նաև  ընդգծելով Չինաստանի միասնությունը և տարածքային ամբողջականությունը ,դատապարտում է Չինաստանի ներքին գործերին ցանկացած  արտաքին միջամտություն :

Չինաստանին անհրաժեշտ  է ունենալ ռազմավարական գործընկերություն աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններում գտնվող ազդեցիկ և կարևոր երկրների ներառյալ՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ , իր նպատակներին հասնելու համար։ Այդ նպատակների  թվում են՝ միջազգային համակարգում կարգուկանոն հաստատելը և իր դիրքի ու դերի ամրապնդումը` ֆինանսների, արտադրության, անվտանգության և գիտության ոլորտում :Ուստի հաղթանակ-հաղթանակ շրջագծում ,Իրան Չինաստան  25-ամյա համագործակցության համապարփակ փաստաթղթի մշակումն  և հաստատումը կարող է ապահովելով կողմերի շահերը, նվազեցնել  ԱՄՆ-ի միահեծանությունը  և ամրապնդել բազմակողմանիությունը միջազգային մակարդակում :

Համենայն դեպս  Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Չինաստանի միջև հարաբերությունները վերջին չորս տասնամյակների ընթացքում հարաճուն աճ են արձանագրել  և Թեհրանն ու Պեկինը փորձել են խորացնել այդ հարաբերությունները բոլոր ոլորտներում ՝ փոխադարձ հարգանքի հիման վրա:Հետևաբար, 25-ամյա համապարփակ համագործակցության փաստաթղթի մշակման  և ստորագրման վերաբերյալ երկու կողմերի մոտեցումը ոչ միայն հստակեցնում է Թեհրան-Պեկին հարաբերությունների հեռանկարը, այլև կարող է հարմար օրինակ  ծառայել տարածաշրջանային և միջազգային հարցերում ազդեցիկ ուժերի  հարաբերությունների զարգացման և ամրապնդման համար:Քանի որ ներկա դարաշրջանում ,երկրները միայնակ չեն կարող իրականացնել  իրենց տնտեսական և քաղաքական կարիքներն ու պահանջները:

Սիրելի բարեկամներ հուսանք Իրան-Չինաստան 25 ամյա համապրփակ համագործակցության փաստաթղթի գնահատման հաղորդաշարը Ձեր հավանությանը արժանացած լինի :