ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը դեպի արևելք (4. Ուկրաինայի պատերազմի ազդեցությունը)

Ողջույն հարգելի բարեկամներ։ Ձեզ ենք ներկայացնում «ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը դեպի Արևելք» հաղորդաշարի հերթական թողարկումը, որի ընթացքում կքննարկենք դեպի Արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման հետևանքները և Ուկրաինայի պատերազմի ազդեցությունը։

Ի՞նչ է Հյուսիսատլանտյան պայմանագիրը կամ ՆԱՏՕ-ն: Ո՞ր տարածաշրջաններում է ավելի շատ ՆԱՏՕ-ի գործունեության շրջանակը։ Ինչո՞ւ են Արևմտյան Ասիայի տարածաշրջանի երկրների մեծ մասը, հատկապես արաբական և իսլամական երկրները դեմ այս ռազմական կազմակերպության զարգացմանը։ Ինչո՞ւ է Ռուսաստանը դեմ դեպի արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնմանը։ Սրանք այն հարցերն են, որոնց պատասխաններին անդրադարձել ենք նախորդ երեք հաղորդումների ընթացքում։ Այսօրվա հաղորդման ընթացքում ձեզ հետ կխոսենք դեպի արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման և Ուկրաինայում պատերազմի ազդեցությունների մասին։

2014 թվականի փետրվարին Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև լարվածությունը հասավ գագաթնակետին, և ռուսամետ նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը ցուցարարների կողմից պաշտոնանկ էր արվել: Նաև Ուկրաինայի Ղրիմի թերակղզին միացվել էր Ռուսաստանի տարածքին։ Ղրիմի թերակղզում ռուս զինվորականների հարձակմամբ Ուկրաինայի արևելյան շրջաններում բնակվող ռուսախոս անջատականները գրավել էին կառավարական շենքերը Ռուսաստանի սահմանին գտնվող Դոնեցկում և Լուգանսկում և հայտարարում էին նոր «ժողովրդական հանրապետությունների» ստեղծման մասին։ Նման իրավիճակում Կիևը և նրա արևմտյան կողմնակիցները համոզված էին, որ Ռուսաստանի հրահրմամբ է տեղի ունեցել անջատողականների այս արարքը։

Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև հակամարտություններից և Ղրիմի բռնակցումից հետո ԱՄՆ-ն և Եվրամիությունը քաղաքական և տնտեսական խիստ պատժամիջոցներ սահմանեցին Ռուսաստանի դեմ:

2016 թվականին ՆԱՏՕ-ն սադրիչ ձևով ամրապնդեց իր ռազմական կարողությունները Էստոնիայում, Լատվիայում, Լիտվայում, Լեհաստանում և Ռումինիայում և կրկնելով Ուկրաինայի և Վրաստանի «անդամակցության» վերաբերյալ 2008թ. հանձնառության ուժի մեջ լինելը, պատասխանեց անդամ պետությունների վախին, որոնք գտնվում են Ռուսաստանի սահմանների երկայնքում։ 2019 թվականին Ռուսաստանի շրջափակումը կատարելագործելու համար, ԱՄՆ-ն Մոսկվային մեղադրեց Միջին հեռահարության միջուկային զենքի մասին պայմանագիրը չհարգելու մեջ և դուրս եկավ այդ պայմանագրից։ Գործողություն, որը թույլ է տալիս միջուկային տեխնիկա տեղակայել Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայում, ինչպես նաև Ռուսաստանի շրջակայքում՝ Ասիայում:

Ռուսաստանը, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Արևմուտքը ոչ մի դեպքում չի ցանկանում կատարել Մոսկվայի անվտանգության պահանջները, 2022 թվականի փետրվարին ձեռնարկեց համակողմանի հարձակում Ուկրաինայի դեմ։ Հարձակումից հետո, որը հայտնի է որպես «հատուկ ռազմական գործողություններ», Ռուսաստանի դեմ ԱՄՆ-ի և Եվրամիության պատժամիջոցներն ընդլայնվեցին և իրականացվեցին աննախադեպ ձևով։ Ռուսաստանի բանկային հատվածների մեծ մասը և դրա փոխանակումները ենթարկվեցին պատժամիջոցների, իսկ Մոսկվայի շատ պաշտոնյաներ բոյկոտվեցին:

ԱՄՆ-ին և Բրիտանիային անհրաժեշտ էր Եվրոպայի աջակցությունը Ռուսաստանին մեկուսացնելու համար։ ԱՄՆ-ի և Բրիտանիայի համագործակցությունից հետո Արևմուտքը իրականացրեց իր ռազմավարական միջոցառումները, և Ուկրաինան օգտվեց ֆինանսական աջակցությունից և սպառազինությունից։ Նման իրավիճակում Ռուսաստանը վերջնական որոշում էր կայացրել հարձակվել Ուկրաինայի վրա։ Ռուսաստանի քաղաքացիները դեմ չեն եղել Ուկրաինա ներխուժելու Մոսկվայի ծրագրին, նախագահի կողմնակիցները Պուտինի արարքը դիտարկել են՝ անվտանգությունը վեականգնելու և Ռուսաստանի ինքնությունը պաշտպանելու ուղղությամբ և աջակցել են նրան։

Թվում է, որ եթե Ռուսաստանը ավելի շատ կենտրոնանար միջազգային հասարակական կարծիքի վրա, ապա կարող էր ավելի շատ լեգիտիմություն հաղորդել իր «հատուկ ռազմական գործողությունների» ծրագրին։ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև պատերազմի սկսվելուց հետո աշխարհը ականատես է դառնում այս ռազմական գործողության կողմնակիցների և հակառակորդների միջև միջազգային դասավորումների հաստատմանը։

ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը դեպի արևելք, և ՆԱՏՕ-ի պարտավորությունների և Ռուսաստանի ավանդական ռազմավարական անվտանգության նկատառումների չհարգվելը պետք է դիտարկել որպես Ուկրաինայում պատերազմի մեկնարկի ամենակարևոր պատճառ։

Ուկրաինական պատերազմի ազդեցությունը դեպի արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման վրա կարելի է դիտարկել մի քանի տեսանկյուններից։ Այդ հիմամբ դիտարկվում է հետևյալ երեք սցենարների դերը ուկրաինական պատերազմի ավարտի վերաբերյալ:

-Ռուսաստանի հաղթանակն Ուկրաինայի նկատմամբ և պատերազմի ավարտը Ռուսաստանի նպատակների առանցքայնությամբ:

-Ուկրաինայում պատերազմի շարունակման հավանականությունը և հավասարումների զարգացումը դեպի քայքայման պատերազմ՝ հօգուտ Արևմուտքի:

-Ռուսաստանի պարտության հավանականությունն ու ԱՄՆ-ի ու Բրիտանիայի ցանկությունների իրականացումը:

Նշված երեք սցենարներն ուսումնասիրելիս անհրաժեշտ է դիտարկել Ռուսաստանի նպատակներն ու հնարավորությունները։ Ռուսաստանը Եվրոպայում էներգիայի ամենակարեւոր մատակարարն է, և ստեղծված վակուումը կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ Արևմուտքի միջոցառումների վրա։ Նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում վետոյի իրավունք ունենալու Ռուսաստանի քաղաքական գործիքը այս երկրին տրամադրել է արդյունավետ գործիք՝ կանխելու պատժամիջոցներն ու իր դեմ լայնածավալ միջոցները։ Վերջին կետն այն է, որ միջուկային զենքի առկայությունը Ռուսաստանին հնարավորություն է տվել վերջնականապես վստահ լինել իր գոյատևման հարցում և զերծ մնալ տարածքային ներխուժման հնարավորությունից։

Նկատի ունենալով նշված սցենարներից յուրաքանչյուրի առավելություններն ու թերությունները, կարելի է ասել, որ Ուկրաինայի պատերազմը կարող է պատմական շրջադարձ լինել ՆԱՏՕ-ի լարվածություն առաջացնող ընդլայնման գործում։

***********************

Ուկրաինայի պատերազմն անմիջական ազդեցություն կունենա Հյուսիսատլանտյան դաշինքի (ՆԱՏՕ) ապագա պլանների վրա։ ՆԱՏՕ-ն, ԱՄՆ-ի և Բրիտանիայի առանցքայնությամբ, ի սկզբանե ցանկանում էր մոտենալ Ռուսաստանի սահմաններին Արևելյան Եվրոպայի երկրների նոր անդամակցություններով, որպեսզի կանխի Ռուսաստանի և Եվրոպայի էներգետիկ, տնտեսական և քաղաքական կապը։ Հենց այս գործընթացում Վաշինգտոնի սադրանքներով Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցության հարցը հայտնվեց ուկրաինական պատերազմի հետևանքների հետ կապված հարցերի առաջին տեղում։

Իրանի համալսարանի դասախոս՝ Մոհամմեդ Մեհդի Մազահերին այս կապակցությամբ ասում է.- Եթե ​​Շվեդիան և Ֆինլանդիան անդամակցեն ՆԱՏՕ-ին, Եվրամիությունը ՆԱՏՕ-ի տեսքով ավելի շատ կհայտնվի Ռուսաստանի առջև, քան նախկինում, և օրակարգում կլինի մի տեսակ համազգային ճնշում Մոսկվայի դեմ, և ահա թե ինչի են ձգտում ԱՄՆ-ի իշխանությունները՝ Ռուսաստանի թուլացումը՝ դաշնակիցների հաշվին։ Այս կերպ ՆԱՏՕ-ի ընդլայնմամբ և ՆԱՏՕ-ի եվրոպական ռազմական հզորության ուժեղացմամբ մեծացել է եվրոպացիների գործընկերությունը Ռուսաստանին զսպելու հարցում, և Ամերիկան ​​կարող է ավելի բաց ձեռքով զսպել Չինաստանին։

Դա այն պայմաններում, երբ դեպի արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման ակտիվացումը կմեծացնի անկայունությունը Արևելյան Եվրոպայում։ Նշելով, որ Ուկրաինայի հարցն այլ լուծում չունի, քան ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի անվտանգության մտահոգություններին լուրջ ուշադրություն դարձնելը, անվտանգության և արտաքին քաղաքականության ոլորտի ավագ ստրատեգ՝ Հենրի Քիսինջերն ասում է.- Եթե ​​Ուկրաինան ցանկանում է կամուրջ հանդիսանալ Ռուսաստանի և Եվրոպայի միջև, ապա պետք է չեզոք դիրք գրավի։ Այն իրավիճակում, երբ երկու կողմերի միջև պատերազմ է ձևավորվել, դա չի կարող դիտարկվել որպես վերջնական նպատակ և անհրաժեշտ է սկսել խաղաղ բանակցություններ։ Իդեալական դեպքում, «Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև բաժանարար գիծը պետք է վերականգնի ստատուս-քվոն», այսինքն՝ ընդունել Մոսկվայի փաստացի վերահսկողությունը Ղրիմի և Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների մի մասի նկատմամբ:

*********************

ՆԱՏՕ-ի կողմից ստանձնած պարտավորությունների խախտումը, Ռուսաստանը շրջապատելու ՆԱՏՕ-ի նպատակները և Մոսկվայի անվտանգության մտահոգությունները գործոններ են, որոնք վկայում են այն մասին, որ երկրի ղեկավարության դիրքում գտնվող յուրաքանչյուրը դեմ է լինելու ՆԱՏՕ-ի ընդլայնմանը: Որովհետեւ ՆԱՏՕ-ն համարվում է Մոսկվայի դեմ գլխավոր սպառնալիք։ Ուստի, եթե ՆԱՏՕ-ն պնդի իր հավակնոտ նպատակների վրա և շարունակի իր սողացող ընդլայնումը` անկախ Ռուսաստանի անվտանգության պահանջներից և նկատառումներից, ապագայում մենք ականատես կլինենք Ռուսաստանի քաղաքական, տնտեսական և ռազմական արձագանքների սրմանը: