Иранның ұлы ғұламасы Имам Мұхаммад Ғазали Иран мен Индонезия арасындағы қарым-қатынасты қалай жоғарылатады?
Иранның көрнекті философы және заңгері имам Мұхаммад Ғазали өз ойлары мен еңбектерімен ислам мәдениетін ілгерілетуде маңызды рөл атқарып, Иран мен Индонезия арасындағы құнды қарым-қатынастарды нығайта алады.
Хижраның V ғасырында Иранда өмір сүрген Ғазали өз шығармаларымен ислам мәдениеті мен өркениетінде орасан зор өзгерістер туғызды. Түрлі ғылыми, теологиялық, фиқһтық және этикалық салаларда көптеген кітаптар жазу арқылы ирандық және ислам ойшылдарына үлкен әсер етті. Оның идеяларына тек Ислам әлемінде ғана емес, Батыс әлемінде де назар аударылды.
Ғазалидің Иран мен Индонезия арасындағы қарым-қатынасты нығайта алуының басты себептерінің бірі – екі елдің де қызығушылығын тудыратын ғылыми және интеллектуалдық мұрасы. Діни айырмашылықтары бар ислам елдері Иран мен Индонезия ынтымақтастық пен мәдени және ғылыми ынтымақтастықты нығайту үшін Ғазалидің ойларынан пайда көре алады.
Мұхтари сияқты зерттеушілердің пікірінше, Ғазали бұл ислам мәдениетінде орасан зор өзгеріс тудырған Иран мәдениеті мен өркениетінің бесігінен туған асыл тас. Оның пікірінше, Ғазали Иранның ұлы философы Ибн Синаның және басқа да философтардың ойларын сынай отырып, Ислам әлеміндегі интеллектуалдық еркіндікке үлкен үлес қосты және Иранның тағы бір ұлы философы Садра Ширази шыққанға дейін оның ойлары ислам қоғамына көлеңке түсірді. Ғазали рационалдылық пен сопылықты біріктіре отырып, Иран мен Индонезияның өзара әрекеттестігі мен ынтымақтастығы үшін үлгі бола алатын діни және әлеуметтік мәселелерге прагматикалық және шынайы көзқарасқа ие болды. Бұл тәсіл екі елдің зиялылары мен ойшылдары арасында коммуникациялық көпір құруға және әртүрлі саяси және мәдени салалардағы бірлескен жобаларға негіз бола алады.
Ғазали көрнекті теолог әрі құқықтанушы ретінде моральдық ілімдер саласында орасан зор әсер қалдырған «Дін ғылымдарының қайта жаңғыруы» кітабын жазды. Парсы тілді әдебиетші ойшылдар арасында Ғазалидің «Бақыт алхимиясының» авторлығы ұзақ уақыт әсер етті. Бұл әсер шиа дінінің кеңістігінде де байқалды. Оның «Махжа әл-Байда» деп аталатын жаңғыру кітабын шиит ғалымы Фаиз Кашани өңдеп, ғылыми және моральдық ортада шиалардың ең маңызды моральдық кітабы ретінде қарастырылды.
Бұл ұлы шафиғи заңгері және ирандық сүннит теологының жаратылыс дінін қорғау қамқорлығы оны үнемі ойлануға, ұстанымын білдіруге және қайта ойлауға мәжбүр етті. Ғазали оқшауланған ойшыл және заңгер емес еді, сондықтан Ғазалиді орынды түрде прагматикалық заңгер деп атауға болады. Өйткені оның саяси ұстанымдары мен көзқарасы дін негізінде, бірақ реалистік реңкпен айтылған. Ислам әлемі үшән бүгінде өте қажет нәрсе. Сондықтан өткен жылдарда Иран мен Индонезияның танымал өкілдерінің қатысуымен өткен Имам Мұхаммад Ғазалиге қатысты халықаралық конференциясы сияқты конференциялар екі ел ғалымдары мен ойшылдардың пікір алмасуы мен тәжірибе алмасуына қолайлы алаң бола алады. Бұл оқиғалар екі ел арасындағы қарым-қатынастарды жақсырақ түсінуге және жақсартуға көмектесіп, түптеп келгенде ислам әлемінің халықаралық аренадағы ұстанымын нығайтуға алып келеді.
