Франция отаршылдығына қарсы күрес; Жаңа Каледония палестиналықтардың тағдырының тұзағына түсіп қалудан қорқады
Франция үкіметінің Жаңа Каледонияда дауыс беру туралы жаңа заңдар енгізу жоспарына қарсы наразылықтар Францияның Тынық мұхиты аймағында 1980 жылдардан бергі ең қанды зорлық-зомбылыққа айналды. Жаңа Каледониядағы толқулар байырғы халықтар, отаршылдардың ұрпақтары және жаңадан келгендер арасындағы жасырын айырмашылықтарды әшкереледі.
Жаңа Каледониядағы жаппай наразылықтар жақында Франция парламентінде осы аймақтың сайлауындағы сайлау өзгерістерін мақұлдағаннан кейін басталды. Бұл өзгерістер онда 10 немесе одан да көп жыл өмір сүрген француздарға дауыс беруге мүмкіндік берді.
Жаңа Каледония қайда орналасқан?
Жаңа Каледония - Үнді-Тынық мұхитындағы Францияның бақылауындағы бес аралдық аумақтың бірі, табиғи ресурстарға бай және Франция президенті Эммануэль Макронның Париждің Тынық мұхитындағы ықпалын арттыру жоспарының орталығы. 300 000-нан сәл асатын халқы бар ол Австралия мен Фиджи арасында орналасқан және Францияның ең үлкен шетелдегі аумақтарының бірі және Париждің Тынық мұхитындағы держава ретіндегі талаптарының маңызды бөлігі болып табылады. Осыған қарамастан жергілікті қанақ халқы француз отаршылдығына көптен наразы болып, өз жерінің мәртебесін өзгертуге тырысуда. Шынында да, Франция 1853 жылы аумақты басып алғаннан кейін, Париж оны француз азаматтарымен мақсатты түрде толтырды. Демек, Жаңа Каледонияда Франциядан тәуелсіздік алуына байланысты шиеленіс ұзақ уақыт бойы күшейіп келеді.
Жаңа Каледония Франция үшін неге маңызды?
Африкадағы бұрынғы колонияларындағы ықпалын жоғалтып бара жатқан Франция Жаңа Каледонияда және, шын мәнінде, Үнді-Тынық мұхиты аймағындағы басқа да шетел аумақтарында мықты бекіністерді сақтауды аймақтағы ықпал ету аясын сақтау жөніндегі кеңірек көзқарасының негізгі бөлігі ретінде қарастырады.
Париж француз компанияларының аймақтағы күшті қатысуын, сондай-ақ маңызды тасымалдау желілеріне қол жеткізудегі мүдделерін мойындайды. Сонымен қатар, Франция өзін Қытай мен АҚШ арасындағы, әсіресе Тайвань мен Оңтүстік Қытай теңізіне қатысты шиеленісті реттеуде теңдестіруші күш ретінде қарастырады. Аймақта тұрақты әскери болуымен ол күрделі теңіз қақтығысы болған жағдайда әрекет ету мүмкіндігіне ие болады.
Полинезия, Уоллис және Фотона және Клиппертон Тынық мұхитындағы француздың басқа шетел аумақтары, ал Майотта мен Реюньон бірнеше басқа елдермен бірге Үнді мұхитында орналасқан. Бұл жерлерде 1,65 миллион адам тұрады.
Жаңа Каледония халқы конституцияны осы еуропалық елдің пайдасына өзгерту мақсатында Францияның экспансионизміне наразылық білдіруде және өлімге әкелетін бұл наразылықтар көбейе түсуде. Тәуелсіздікке ұмтылған канактар мен елдің Францияның құрамында қалуын қалайтын отаршылдардың ұрпақтары арасындағы шиеленіс ондаған жылдар бойы жалғасып келеді. Жоғарыда аталған сайлау өзгерістерінің мақсаты Жаңа Каледония провинциясының сайлауына сайлаушылар санын көбейту болды. Бұл тәуелсіздік үшін қозғалыспен айыпталды.
Университеттің әлеуметтану пәнінің аға оқытушысы былай деді: "Жалпы ашу және әділетсіздік сезімі бар. Сонымен қатар, канак халқының жойылып кетуі немесе оның басқа халықтардың көбеюімен жойылуы қорқынышы да сезіледі.
Жаңа Каледониядағы наразылық шерулерінің жетекшілерінің бірі егер бүгінде елде зорлық-зомбылық болса, бұл шын мәнінде отаршылдық дәуірден бүгінгі күнге дейін осы жерге таңылған зорлық-зомбылыққа жауап деп санайды.
Жаңа Каледония архипелагының жастары үшін отаршылдық өткен нәрсе емес. Олар Францияны жоғалтқан мүмкіндіктерінің себебі ретінде көреді.
Бірнеше адамның өмірін қиған Жаңа Каледониядағы наразылық шеруінің ауырлығы Франция президентінің бұл елде төтенше жағдай жариялауына себеп болды.
Жоғарыда айтылғандай, Жаңа Каледония 1860 жылдары француз отарына айналды. Француз отаршылдығына қарсы алғашқы наразылық 1878 жылы осы елде болды, оның нәтижесінде кемінде 800 адам қаза тауып, мыңдаған канактар жер аударылды. Кейбір жергілікті тайпалар да осы наразылықтардан кейін картадан жоғалып кетті.
Жаңа Каледонияға автономия беру туралы уәде француз билігінің әрқашан жасайтын уәдесі болды, бірақ бұл уәделердің барлығы ақырында наразылықтар мен талаптардың күшпен басылуына әкелді.
Ақырында, 1998 жылы Франция Жаңа Каледониямен 20 жылдық отарсыздандыру процесін құру туралы келісімге қол қойды, оны осы жердің халқы қолдады.
Алайда Францияның Эльдорадосы болуы мүмкін никельге бай Жаңа Каледония қазір Париждің сағат бомбасына айналды. Жаңа Каледонияда әлемдегі никель қорының 30%-ы бар, бұл тот баспайтын болат, сондай-ақ электронды құрылғыларда қолданылатын батареялар жасауда маңызды ингредиент.
2019 жылғы халық санағы бойынша, Жаңа Каледония халқының 41% -дан астамы - Канак және олардың 24% -ы еуропалық, бірінші санат көп экономикалық және әлеуметтік мәселелермен бетпе-бет келеді, соның ішінде төменгі жалақы және жоғары кедейлік деңгейі Жаңа Каледонияның жергілікті тұрғындары отаршылдық келісім ретінде енгізді.
