20 vjet nga marrëveshja e Ohrit

Sot mbushen 20 vjet që nga nënshkrimi Marrëveshjes Kornizë të Ohrit në mes shqiptarëve dhe maqedonasve për raporte të reja shoqëroro-politike dhe ndërtimin e mëtutjeshëm të shtetit.

Kjo marrëveshje u bë me asistimin e Bashkësisë Ndërkombëtare pas një konflikti të armatosur, i cili ndodhi në vitin 2001.

Kjo marrëveshje kornizë ndër të tjerash u nënshkrua me qëllim të promovimit të zhvillimit të qetë dhe harmonik të shoqërisë qytetare, duke respektuar njëkohësisht identitetin etnik dhe interesat e të gjithë qytetarëve të Maqedonisë.

Kjo kontratë në mes dy popujve u nënshkrua nga kryetari i atëhershëm i Maqedonisë, Boris Trajkovski, kryeministri i atëhershëm, Lubço Georgievski, liderët e LSDM-së Branko Cërvenkovski, të PPD-së, Imer Imeri dhe ai i PDSH-së, Arbën Xhaferi.

Marrëveshja e Ohrit i dha fund një konflikti të armatosur midis kryengritësve etnikë shqiptarë dhe forcave të sigurisë së Maqedonisë së Veriut.

Marrëveshja u nënshkrua nga presidenti i atëhershëm i Maqedonisë, Boris Trajkovski, dhe katër partitë kryesore në atë kohë: Social Demokratët, VMRO-DPMNE, Partia Demokratike e Shqiptarëve dhe Partia për Prosperitet Demokratik.

Marrëveshja parashikonte shpërbërjen e grupit kryengritës paraushtarak etnik shqiptar, Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare, UÇK.

UÇK-ja më vonë u transformua në Bashkimin Demokratik për Integrim, BDI, e cila edhe sot e kësaj dite mbetet partia më e madhe shqiptare etnike në vend dhe tani është pjesë e qeverisë.

Sipas marrëveshjes, vendi ruajti karakterin e tij unitar, në vend që të bëhej federal, por kushtetuta u ndryshua dhe diskriminimi pozitiv ndaj popullatës etnike shqiptare u fut në shërbimin publik, ushtri dhe polici.

U lejua gjithashtu përdorimi më i gjerë i flamurit dhe gjuhës shqipe, krahas masave të tjera.

Njëzetë vjet më pas, pavarësisht vonesave dhe mosmarrëveshjeve politike për zbatimin e saj në vite, të gjitha dispozitat e marrëveshjes së Ohrit janë zbatuar, përfshirë punësimin e planifikuar në zyrat shtetërore të më shumë personave nga pakicat etnike për të përmbushur objektivat e përfaqësimit të drejtë.

Shqiptarët etnikë përbëjnë afërsisht një të katërtën e popullsisë prej më shumë se dy milionë banorësh të Maqedonisë së Veriut.

Ish-deputeti dhe profesori i drejtësisë dhe shkencave politike Mersel Biljali tha se pavarësisht vonesave të shpeshta në zbatimin e saj, marrëveshja e ka ndihmuar vendin të lehtësojë tensionet etnike dhe të shmangë gjakderdhje më të madhe.

“Në një farë mënyre, bashkoi të gjitha komunitetet etnike, duke i lejuar ata të jetojnë me njëri-tjetrin, të komunikojnë dhe të jenë në gjendje të kuptojnë problemet e njëri-tjetrit”, tha Biljali për Radio Europa e Lirë të enjten.

“Unë besoj se jemi në një rrugë të mirë drejt krijimit të një shteti qytetar funksional. Por tani problemet janë më pak të një natyre etnike dhe më shumë i përkasin luftës për të krijuar një shtet funksional dhe luftës kundër krimit dhe korrupsionit”, tha ai.

Megjithatë, shtoi Biljali, partitë politike vazhdojnë të përdorin trashëgiminë e marrëveshjes së Ohrit për avantazhin e tyre dhe do ta bëjnë këtë “për aq kohë sa është fitimprurëse”.

Ndërkohë që partia BDI vazhdon ta portretizojë marrëveshjen dhe përfitimet e saj për komunitetin shqiptar si kryesisht arritjet e veta, kundërshtarët e saj në kampin etnik shqiptar e akuzojnë atë se po keqpërdor dispozitat e marrëveshjes për përfitimet e saj dhe për të siguruar që përkrahësit e partisë së saj të zënë vende pune.

Në kampin etnik maqedonas, VMRO-DPMNE e krahut të djathtë në shumë raste ka sulmuar kundërshtarin e saj kryesor politik, Social Demokratët, për shkak se është treguar tepër e butë me kërkesat shqiptare për të cilat VMRO-DPMNE beson se tashmë kanë shkuar përtej parashikimeve të marrëveshjes së Ohrit.

Mosmarrëveshja e fundit domethënëse në lidhje me këtë çështje ishte në vitin 2018 kur miratimi i një ligji për gjuhët, që zgjeroi përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe, zemëroi VMRO DPMNE dhe çoi në përleshje midis deputetëve në parlament.