سالروز تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران

آخرین روز اسفند ماه در تقویم ایران به نام «روز ملی شدن صنعت نفت» نامگذاری شده است؛ در چنین روزی، ماده‌ واحده ملی شدن صنعت نفت در سراسر خاک ایران از تصویب مجلس گذشت و اقدامی تاریخی در راستای دفاع از حقوق ملت تحت استعمار و استثمار ایران در تاریخ ثبت شد.

تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران در روز ۲۹ اسفندماه سال ‎۱۳۲۹، نقطه عطفی در تاریخ سیاسی، اقتصادی و مبارزات مردم ایران برای نجات سرمایه های ملی این مرز و بوم از دست بیگانگان به شمار می رود.
در دورانی که ایران بزرگترین تولیدکننده نفت خام در غرب آسیا  و پس از آمریکا، ونزوئلا و شوروی ؛ چهارمین تولیدکننده معتبر نفت خام دنیا محسوب می‌شد، بریتانیا امتیاز بهرده برداری از نفت جنوب ایران را داشت و روسیه و آمریکا نیز چشم به امتیاز نفت ایران داشتند و در واقع استعمارگران بر سر نفت ایران در رقابت بودند. 
وقتی دولت "محمد مصدق" نخست وزیر وقت ایران اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت را در آوریل 1951 در سرلوحه برنامه دولت قرار داد کارشکنی ها و توطئه ها علیه ایران پررنگترشد. وقوع کودتای امریکایی - انگلیسی در اوت 1953 علیه دولت مصدق  بخشی از این توطئه ها بود.
پس ازاین کودتا؛ حضور شرکت های نفتی از جمله بریتیش پترولیوم، شل و کمپانی های نفتی کالیفرنیا وتگزاس؛ وارد عرصه تاراج نفت  ایران شدند تا سیطره برنفت همچنان با وجود ملی شدن این صنعت باقی بماند. 
اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در  سال ۱۳۵۷ هجری شمسی همه قرارداد‌های خارجی از جمله قرارداد ۱۳۵۲ ه‍. ش. ‍ (تمدید کنسرسیوم) لغو شد و از چهارده اسفندماه ۱۳۵۷ ه‍. ش. عملاً امتیازات اکتشاف، استخراج، پالایش و صدور نفت از کنسرسیوم سلب شد و در اختیار شرکت ملّی نفـت ایران قرار گرفت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران، به فاصله دو ماه، اولین تحریم آمریکا بر علیه صنعت نفت ایران اعمال شد؛ آمریکا به خوبی می‌دانست که برای ضربه زدن به اقتصاد ایران باید به سراغ نفت برود در واقع تا بیست سال پس از انقلاب هم تحریم‌ها علیه ایران، عمدتا تحریم های نفتی بود.

هدف دشمنان از تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران، یکی قطع صادرات نفت برای  ضربه به اقتصاد ایران و دیگری تضعیف این صنعت و کاهش توان تولید کشور از طریق جلوگیری از ورود تجهیزات و کالاهای مورد نیاز بود.
 بنابراین، تولید نفت ایران که به شدت وابسته به تامین قطعات و تجهیزات خاص است در معرض خطر قرار گرفت. در این برهه بار دیگر به کمک غیرت، توانمندی و نبوغ متخصصان ایرانی موضوع ساخت تجهیزات، قطعات و کالای مورد نیاز صنعت نفت در صدر اهداف شرکت‌های سازنده و دانش بنیان قرار گرفت و با همت آنان تاکنون نزدیک به 85 درصد این کالاها و تجهیزات در داخل کشور ساخته شده و مابقی نیز در حال ساخت است.
یکی از مهم ترین دستاوردهای صنعت نفت و گاز بعد از انقلاب اسلامی ، توسعه میادین نفت و گاز به خصوص پارس جنوبی به عنوان بزرگ ترین میدان گازی جهان بوده است. این توسعه در قالب 24 مرحله از سال 1376 آغاز شد. بخشی از این مراحل توسط پیمانکاران خارجی توسعه یافت، اما در سال های بعد با تشدید تحریم ها و خروج این پیمانکاران، شرکت های داخلی از جمله پتروپارس و قرارگاه سازندگی کار را به دست گرفتند. تازه ترین اقدام مهمی نیز که در این زمینه توسط مهندسان داخلی به ثبت رسید، این بوده است که تابستان امسال (1402)، تولید گاز از فاز 11 این میدان بدون حضور شرکت های خارجی انجام شد.
بدون تردید، بخش انرژی و به خصوص نفت و گاز مهم‌ترین بخش اقتصاد ایران است، زیرا قسمت عمده درآمد‌های کشور از این بخش تأمین می‌شود. ایران پس از ونزوئلا، عربستان و کانادا، با ۱۶۰ میلیارد بشکه چهارمین ذخایر اثبات شده نفت جهان را در اختیار دارد. ایران همچنان دومین ذخایر بزرگ گازی اثبات شده در جهان را در اختیار دارد و ذخایر گازی ایران در سال ۲۰۲۲ در سطح ۳۳.۹۸ تریلیون مترمکعب بود. 
نتایج حاصل از اکتشافات نفت و گاز نشان می‌دهد که ۲۵ درصد ذخایر نفتی در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی کشف شده، در حالی که در بخش گاز، عمده اکتشاف‌ها (۷۵ درصد) مربوط به دوران پس از پیروزی انقلاب بوده است.
چشم انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق ۱۴۰۴، در سال ۱۳۸۲ مصوب و ابلاغ شده است. بنابر چشم انداز این سند ، ایران در افق ۱۴۰۴ مرکز تبادلات انرژی (نفت و گاز) جهان و در تعامل مؤثر و سازنده بین‌المللی با دیگر کشورها، به ویژه بازیگران بزرگ عرصه انرژی شامل حوزه‌های تولید، انتقال، خدمات و مصرف انرژی، خواهد بود.
آمارها نیز از روند روبه رشد صنعت نفت و گاز ایران حکایت دارد؛ بر اساس آمار بانک مرکزی در خصوص حساب‌های ملی کشور و رشد اقتصادی بخش‌های مختلف، رشد بخش نفت و گاز ایران در دوسال اخیر (پاییز ۱۴۰۰ تا بهار ۱۴۰۲) به طور میانگین ۸.۵ درصد بوده است که در مقایسه با سال های گذشته، رشدی تقریبا دو برابری محسوب می شود./