موضع گیری دو گانه اروپایی ها در قبال برجام

اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی (آلمان ، فرانسه و بریتانیا) همواره از توافق هسته ای برجام حمایت و بر اجرای آن تاکید کرده اند. با این حال پس از خروج آمریکا از برجام در مه 2018 و تاخیر مکرر اروپایی ها از اجرای وعده های خود برای حفظ این توافق که واکنش متقابل ایران را موجب شده، اکنون اروپا با چالش بزرگی برای حفظ برجام مواجه شده است.

اروپا در موضع گیری های اخیر خود رویکردی دوگانه را در قبال برجام و حفظ این توافق مهم بین المللی اتخاذ کرده است. از یک سو مقامات اروپایی بر تعهد ایران به این توافق تاکید کرده اند و از سوی دیگر "فدریکا موگرینی" مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه 17 ژوئن بار دیگر اعلام کرد که ایران به تمام تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای برجام پایبند بوده است. موگرینی اعلام کرد، ارزیابی‌ اتحادیه اروپا در خصوص پایبندی ایران به برجام مبتنی بر گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و نه بیانیه‌ ها.

به رغم ایفای تعهدات برجامی از جانب ایران، اما اروپا در زمینه عملی کردن وعده های خود به ایران برای بهره بردن از مزایای برجام و مقابله با اعمال مجدد تحریم های هسته ای از سوی آمریکا، اقدام مشخص و قابل قبولی انجام نداده است.

ایران در واکنش به بی تفاوتی اروپایی‌ها در عملی کردن وعده‌هایشان 8 مه 2019 در بیانیه‌ای از کاهش سطح تعهداتش در چارچوب برجام به استناد به بندهای 26 و 36 این توافق خبر داد. تهران در این بیانیه به کشورهای باقی‌مانده در برجام 60 روز فرصت داد برای اجرای تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی اقدام کنند.

با توجه به این که بیش از 42  روز از ضرب الاجل ایران گذشته، اما هنوز اقدام ملموسی از جانب اروپا برای اجرایی کردن وعده های خود از جمله عملیاتی شدن سازو کار ویژه مالی اروپا و ایران موسوم به "اینستکس" صورت نگرفته است. نکته جالب اینکه برخی مقامات اروپایی اذعان کرده اند که رویکرد ایران در این زمینه منطقی است.

"ناتالی توچی" Nathalie Tocci از مشاوران ارشد موگرینی، رویکرد ایران درباره برجام را «منصفانه» توصیف کرد. توچی در پاسخ به این سوال که آیا تهدیدهای ایران درباره خروج از برجام آخرین هشدارها به اتحادیه اروپا برای پایبندی به تعهداتش است، گفت: «اگر خودم را جای ایرانی‌ها قرار دهم، یعنی اگر من یکی از افراد تصمیم‌گیر در ایران بودم احتمالاً همین تهدیدها را می‌کردم، درست هم هست.»

روی دیگر موضع گیری برجامی اروپایی ها، هشدار به تهران درباره پیامدهای کاهش تعهدات برجامی و درخواست صبوری بیشتر ایران در این زمینه است. در این راستا، پس از آنکه "بهروز کمالوندی" سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران روز دوشنبه اعلام کرد که تهران از محدودیت ایجادشده در خصوص تولید و ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده فراتر خواهد رفت، سخنگوی وزارت امورخارجه آلمان از تهران خواست همچنان به مفاد توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی، پایبند باشد.

همچنین سخنگوی "ترزا می" نخست وزیر مستعفی بریتانیا در لحنی تهدیدآمیز گفت: «اگر ایران تعهداتش در چارچوب توافق هسته‌ای را نقض کند، بریتانیا همه گزینه‌های ممکن و احتمالی را مدنظر قرار خواهد داد.» از سوی دیگر ،"امانوئل مکرون"، رئیس جمهوری فرانسه نیز روز دوشنبه بدون اشاره به بدعهدی اروپایی ها در قبال "برجام" از ایران خواست در خصوص این توافق همچنان "صبور" باشد. "مکرون" ادعا کرد، تا 8 ژوئیه (پایان مهلت 60 روزه ایران به اتحادیه اروپا) فرصت برای انجام گفت‌وگوهای بیشتر جهت نجات توافق هسته‌ای وجود دارد.

در واقع اروپایی ها خواهان ادامه اجرای برجام از جانب ایران بدون بهره بردن از منافع آن هستند. طبیعتا چنین رویکردی نه فقط با عقل و منطق سازگار نیست، بلکه خواسته ای کاملا غیر قانونی و برخلاف مفاد توافق هسته ای برجام است. موگرینی مدعی شده که تمرکزاتحادیه اروپا درحال حاضر روی حفظ توافق هسته‌ای برجام و برخوردار شدن مردم ایران از منافع این توافق قرار دارد،این ادعای موگرینی با واقعیات خارجی همخوانی ندارد.

مسلما تبعات کاهش تعهدات هسته ای ایران در چارچوب برجام و پیامد های احتمالی آن برعهده اعضای غربی گروه 1+4 است که همچنان خواهان پایبندی تهران به این توافق بدون بهره بردن از ثمرات آن هستند./