تفسیر - عشق آباد میزبان ششمین اجلاس کشورهای آسیای مرکزی و ژاپن

وزیر امور خارجه ترکمنستان از برگزاری  ششمین اجلاس «آسیای مرکزی + ژاپن» با حضور وزرای کشورهای آسیای مرکزی ،فردا ( دوشنبه اول ماه می ) در «عشق آباد» خبر داد.

رشید مرداف تصریح کرد، اقدام مشترک کشورهای آسیای مرکزی و ژاپن در زمینه تأمین امنیت منطقه‌، تعاملات و همکاری‌های تجاری و اقتصادی، طرح‌های سرمایه‌گذاری، همکاری‌های فرهنگی و انسانی از مهمترین محورهای این اجلاس است. به گفته دیپلمات ارشد ترکمنستان قراراست در پایان این اجلاس قرارداد همکاریهای  منطقه‌ای در زمینه حمل و نقل امضا می‌شود.

پیشینه گفتگو میان کشورهای آسیای مرکزی و ژاپن با محور همکاریهای منطقه ای به 10 سال پیش بازمی گردد اما واقعیت آن است که از بدو استقلال جمهوریهای سابق اتحاد شوروی، توکیو در پی فرصتی برای حضور ونفوذ سیاسی، اقتصادی در اسیای مرکزی و حتی قفقاز بوده است. ضمن اینکه کشورهای دوسوی خزر نیز بی میل نبودند فرصت همکاری با ژاپن را در فضای حاکم بر روابط بین المللی در فردای کسب استقلال از دست بدهند.

اما انچه در این میان مانع استفاده توکیوو کشورهای منطقه از فرصتهای پیش آمده بود وابستگی جمهوریهای اسیای مرکزی به روسیه، اختلاف مسکو و توکیو تحت تاثیر تحولات پس از جنگ جهانی دوم و فرصت طلبی چین در احیای روابط با جمهوریهای منطقه بود که در شکل گرفتن سازمان همکاری شانگهای نمود پیدا کرد وعملا  فرصتی برای ژاپن و جمهوریهای اسیای مرکزی برای همکاری باقی نگذاشت.

اما رویکرد کشورهای صاحب ذخایرانرژی نفت و گاز در آسیای مرکزی برای کاستن از وابستگیهای سنتی به مسکو برای صدور انرژی، در کنار نیاز ژاپن برای تنوع بخشیدن به بازارهای تامین انرژی مورد نیاز، دوطرف را به همکاری با یکدیگر بویژه همکاریهای در بخش انرژِی و همکاریهای اقتصادی ترغیب کرد.

اما تامین انرژِی تنها هدف توکیو از احیای روابط با جمهوریهای اسیای مرکزی نبود. وجود برخی ملاحظات سیاسی و ژئوپلیتیک وبویژه ضرورت موازنه قدرت با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین، روسیه و اتحادیه اروپا بخش دیگری از اهداف ژاپن برای حضور سیاسی واقتصادی در اسیای مرکزی بوده وهست.  رویکردی که  ژاپن گام به گام در پی پیشبرد آن است و برگزاری نشستهای ادواری این کشور با جمهوریهای اسیای مرکزی نیز در همین راستا قابل ارزیابی است . بویژه که به موازات شیب ملایم و مثبت همکاری توکیو با دولتهای منطقه، ژاپن با اصلاح سیاست دفاعی- امنیتی، همکاری نظامی با آمریکا، وتاکید بر داشتن یک «ارتش قدرتمند» و نیز برخورداری از حق حضور در جنگ های بین المللی، قصد ایفای نقش بیشتر در محیط امنیتی شرق آسیا و مقابله با گسترش قدرت چین داشته و دارد. دراین شرایط، تقویت مناسبات توکیو با جمهوری های اسیای مرکزی اهمیت استراتژیک کشورهای منطقه را در سیاست خارجی جدید ژاپن به وضوح نشان می دهد. این همکاری البته برای بازیگران اسیای مرکزی معنای دیگری میدهد.شاید رهبران کشورهای منطقه در پی آن هستند که با تقویت مناسبات خود با ژاپن ضمن همه منافع اقتصادی و سیاسی که برای دولتهای متبوع خود تعریف کرده اند، دریافت کمکهای بیشتر از توکیو برای تقویت  توان نظامی با هدف کنترل مرزهای این کشورها با افغانستان بعنوان کانون ناامنی در منطقه و مقابله با مظاهر آن باشد. وضعیتی که ناظران معتقدند میتواند در ردیف اهداف و برنامه های بلند مدت ژاپن برای حضور موثر در اسیای مرکزی باشد.

مجموعه اهداف استراتژیک متقابلی که  تا کنون در پشت اهداف اقتصادی نشستهای ادواری ژاپن و کشورهای اسیای مرکزی پنهان مانده است و ظاهرا"  قرار است به مرور در دستور کار دو طرف قرار بگیرد.