تحلیل: قطار قزاقستان- ترکمنستان-ایران نمونه موفق همکاری منطقه ای

راه آهن قزاقستان- ترکمنستان- ایران، راهگشای بن بست ژئوپلیتیکی آسیای مرکزی است.

«محمدگلدی سرداراف» وزیر دارایی و اقتصاد ترکمنستان در کنفرانس بین المللی سن‌پترزبورگ از خط راه‌آهن این کشور با قزاقستان و ایران به عنوان نمونه موفق همکاری تجاری در اوراسیا نام برد. روز 18 ژوئن (بعد از این سخنرانی)، یک رام قطار کانتینری ترانزیت با مبدأ قزاقستان پس از عبور از ترکمنستان وارد ایران و سپس راهی ترکیه شد.

• راه‌آهن قزاقستان، ترکمنستان،ایران؛ نماد دوستی منطقه ای

توافقنامه خط آهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران به طول 926 کیلومتر، توسط رؤسای جمهور این سه کشور در اکتبر 2007 امضا و ساخت آن از سال 2009 آغاز شد. این خط ریلی در دسامبر 2014 با حضور رؤسای جمهور سه کشور به بهره برداری رسید. پس از افتتاح آن، چین نیز به این مسیر پیوست و سال 2016 قطارهای حامل کانتینر از طریق این کریدور تردد کردند. اما اندکی بعد به دلیل عدم تشابه زیر ساختی در کشورهای مسیر، نظیر عریض بودن راه آهن ترکمنستان و همچنین فقدان پل های لازم، مبادله کالا و جابجایی واگن‌ها به مشکل برخورد. اما در نتیجه اصلاحات زیر ساختی و تفاهم‌نامه سه جانبه ریلی نوامبر 2021، بین جمهوری اسلامی ایران، ترکمنستان و قزاقستان این مسیر فعال شد. 

راه‌آهن ترکمنستان‌-قزاقستان- ایران‌ بیش از 600 کیلومتر از طول مسیر حمل و نقل بین‎ المللی کشورهای مشترک المنافع تا خلیج فارس و اروپا را کاهش می دهد. این خط آهن تسریع و تسهیل در مبادلات حوزه ریلی با کشورهای اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) و ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در مناطق قزاقستان و ترکمنستان را در پی دارد.

«بشاره حنا» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصاد بین‌الملل در این رابطه گفت: سرمایه‌گذاری در زمینه خطوط ریلی، یک اقدام عالی برای افزایش رشد اقتصاد جهانی است؛ به‌گونه‌ای که این بخش موفقیت‌آمیزترین راه با امنیت بالاست. همچنین حمل‌ونقل زمینی از طریق خطوط ریلی امروز به شریان اصلی اقتصاد بیشتر کشورها تبدیل شده است. چراکه حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با حمل‌ونقل هوایی و دریایی هزینه‌ها را به میزان 40 درصد کاهش می‌دهد.

خط ریلی بین قزاقستان، ترکمنستان و ایران، به لحاظ سیاسی و ژئوپلیتکی هم باعث گشایش بن بست ژئوپلیتیک آسیای مرکزی می شود.

در این رابطه «نظر دیاب» Diab متخصص ادغام اقتصاد منطقه ای در کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه گفت، کشورهای در حال توسعه محصور در خشکی، در موقعیت سختی قرار دارند زیرا واردات و صادرات آنها باید از طریق کشورهای ساحلی همسایه عبور کند تا به بنادر ترانزیتی برسد. از این رو کریدور حمل و نقل ریلی بین قزاقستان، ترکمستان و ایران که چنین دسترسی را ممکن می سازد باعث گشایش ژئوپلیتیکی این مناطق محصور در خشکی می شود. 

یکی دیگر از آثار این خط ریلی، کاهش وابستگی کشورهای آسیای مرکزی به قدرت های خارج از منطقه و جلوگیری از مداخله این کشورها در منطقه است. در این خصوص «الیزابت وودز» Woods کارشناس مسائل آسیای مرکزی تصریح کرد، این نوع همکاری های منطقه ای باعث کاهش نفوذ و نقش آفرینی و دخالت قدرت های خارج منطقه نظیر آمریکا می شود. 

در یک جمع بندی کلی می توان گفت علاوه بر گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی میان سه کشور قزاقستان، ترکمنستان و ایران و همچنین منافع اقتصادی راه آهن منطقه ای برای سایر کشورهای آسـیای مرکزی، زمینه برای توسعه مناسبات سیاسی و فرهنگـی نیز فراهم مـی گـردد. همچنین این همکاری ها ضمن گشایش ژئوپلیتیکی کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی، در صـورت تـداوم، ثبـات و امنیـت منطقـه ای را بـه همـراه خواهـد داشـت.

بیشتر بخوانید:

• دولت ترکمنستان مجوز ترانزیت کالاهای تاجیکستان از طریق راه آهن این کشور را صادرکرد

• ترکمنستان ساخت خط آهن آقینه- اندخوی در افغانستان را از سر گرفت