تحلیل: بازگشت آرامش به جمهوری خودمختار قره قالپاقستان
-
در اعتراضات مردم در جمهوری قره قالپاقستان 18 تن کشته و 243 نفر زخمی شدند
پس از چند روز ناآرامی و درگیری، سرانجام آرامش به جمهوری خودمختار "قره قالستان" بازگشت و مقام های دولت تاشکند اوضاع داخلی ازبکستان را آرام و عادی اعلام کردند.
در طول چند روز گذشته ، دولت های قزاقستان ، تاجیکستان ، قرقیزستان و چین به عنوان همسایگان ازبکستان از سیاست های دولت تاشکند حمایت کردند و از معترضین خواستند برای بازگشت آرامش به جمهوری خودمختار قره قالپاقستان با دولت همکاری کنند.
در آخرین مورد از حمایت های کشورهای همسایه ازبکستان، دولت چین نیز مواضع رسمی خود را اعلام کرد. بر اساس اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه چین، این کشور به عنوان همسایه ، دوست و شریک استراتژیک ازبکستان ، از دولت تاشکند برای حفظ ثبات ملی حمایت می کند و معتقد است که این کشور تحت رهبری شوکت میرضیایف آرامش و وحدت را حفظ خواهد کرد.
تردیدی نیست که حمایت های کشورها همسایه ازبکستان در زمینه بازگشت آرامش به این کشور تاثیرگذار بوده اما جدایی طلبی از مشکلات همه جمهوری های وابسته به اتحاد جماهیر شوروی است.
در منطقه آسیای مرکزی شرایط مانند منطقه قفقاز جنوبی و اروپای شرقی و مرکزی است و کشورهای واقع در این مناطق با مشکلات ناشی از تجزیه طلبی مواجه هستند. به همین دلیل است که حمایت های کشورهای همسایه ازبکستان علاوه بر روابط دوستانه با دولت تاشکند، از نگرانی های دولت های حامی نیز ناشی می شود.
در همین ارتباط ، "داورون جومانیازوف" سخنگوی گارد ملی ازبکستان، وضعیت منطقه قره‌قالپاقستان این کشور را عادی اعلام کرد و گفت: تمامی کارکنان فروشگاه ها، نانوایی ها، بانک ها، نهادهای دولتی و بیمارستان ها در منطقه قره‌قالپاقستان به سر کار خود بازگشته اند و آب، سوخت و گاز طبق روال معمول در اختیار مردم قرار گرفته و وضعیت به حالت عادی برگشته است .
اعتراضات مردم در جمهوری قره قالپاقستان از روز جمعه گذشته آغاز شد و در جریان این اعتراض ها - که به درگیری با پلیس ازبکستان نیز منجر شد - 18 تن کشته و 243 نفر زخمی و به بیمارستان منتقل شدند.
جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان به مرکزیت شهر نوکوس،Nukus در شمال غربی ازبکستان واقع شده است. مردم این جمهوری خودمختار، در اعتراض به پیش نویش قانون اساسی ازبکستان، تظاهرات ضد دولتی برگزار کردند.
در قانون اساسی ازبکستان، جمهوری خودمختار قره قالپاقستان به عنوان قلمرویی مستقل در درون حاکمیت ازبکستان است که می‌تواند با برگزاری همه‌پرسی، استقلال خود را ازدولت مرکزی ازبکستان اعلام کند. این جمهوری پرچم، نمادهای ملی، سرود، قانون اساسی و دولت مخصوص به خود را دارد. رئیس جمهوری این منطقه، رئیس شورای عالی و مجلس این جمهوری قلمداد می شود. اما پول و ارز رایج در ازبکستان در این جمهوری خودمختار رواج دارد. رئیس دولت، رئیس شورای وزیران جمهوری قره‌قالپاقستان است.
بر اساس قانون اساسی ازبکستان که نخستین بار در در دهه 1920 میلادی به تصویب رسید، اصل حق تعیین سرنوشت ملت ها برای ساکنان منطقه قره‌قالپاقستان پیش بینی شده بود. اما بر اساس نسخه جدید قانون اساسی ازبکستان- که قرار است همه پرسی اصلاحات و تغییرات مرتبط با آن در ماه‌های آینده برگزار و تغییراتی در آن ایجاد شود - دیگر اشاره‌ای به حق تعیین سرنوشت ملت ها یا حاکمیت مستقل یا حق جدایی برای منطقه خودمختار قره‌قالپاقستان در نظر گرفته نشده است. در واقع، این اصل از متن پیش نویس قانون اساسی جدید ازبکستان حذف شده است. به همین دلیل، ساکنان جمهوری خودمختار قره قالپاقستان در شهر نوکوس تظاهرات ضد دولتی برگزار کردند. متعاقب این تظاهرات خونین، مقام های وزارت کشور ازبکستان اعلام کردند: تظاهرات مردمی در جمهوری خودمختار قره قالپاقستان نتیجه کج فهمی از مفاد تغییرات مورد نظر در پیش نویس قانون اساسی ازبکستان صورت گرفته است.
"شوکت میرضیایف" رئیس جمهوری ازبکستان هم در این ارتباط تصریح کرده است: این طرح قانون اساسی که برای بحث و بررسی در اختیار مردم قرار گرفته، هنوز تصویب نشده است و بر اساس خواسته‌ها، پیشنهادات و نظرات شهروندان، این طرح تغییر و تکمیل خواهد شد.
اظهارات رئیس جمهوری ازبکستان در حالی است که با توجه به جمعیت کمتر از دومیلیون نفری جمهوری خودمختار قره قالپاقستان، بعید است که اصل حق تعیین سرنوشت ملت ها بار دیگر به قانون اساسی ازبکستان باز گردد. به خصوص که بر اساس آمارگیری سال 2021 میلادی، جمعیت ازبکستان نزدیک به 35 میلیون نفر اعلام شده است.
بدیهی است که در صورت حذف بند مربوط به حق تعیین سرنوشت ملت ها، با فرض آرای منفی همه اهالی این جمهوری خودمختار، باز هم قانون اساسی این کشور با نظر دولت تاشکند اصلاح خواهد شد.
در یک جمع بندی کلی از بروز بحران در ازبکستان، نباید از نقش فعال برخی از دولت های غربی به رهبری آمریکا و انگلیس و کمک یک کشور منطقه غافل شد.
به نظر می رسد مشابه ازبکستان، این دسته از کشورها در زمینه تحریک ساکنان جمهوری قره قالپاقستان ایفای نقش داشته و برای به آشوب کشاندن اعتراض مردم تلاش مضاعفی به کار گرفته اند.
بیشتر بخوانید:
