اجماع جهانی در شورای حقوق بشر علیه عربستان سعودی

حقوق بشر به پاشنه آشیل عربستان سعودی تبدیل شد که سودای قدرت یابی محمد بن سلمان را نیز تضعیف کرده است.

عربستان سعودی، قلعه دیکتاتوری است. این تعبیری است که شبکه عربی حقوق بشر پیش از این از حکومت عربستان سعودی ارائه کرد. بیانیه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد از نقض حقوق بشر در عربستان سعودی حتی فراتر از تعبیر «قلعه دیکتاتوری» است. این بیانیه از چند بعد حایز اهمیت است.

نخست، برای نخستین بار 36 کشور در چارچوب شورای حقوق بشر سازمان ملل بیانیه حقوق بشری را علیه عربستان سعودی تصویب کردند که 28 کشور عضو اتحادیه اروپا در میان موافقان این بیانیه هستند. در همین راستا، الجزیره قطر در گزارشی، اقدام شورای حقوق بشر را اقدامی «بی سابقه» علیه ریاض از ابتدای تأسیس این شورا در سال 2006 عنوان کرد. دیدبان حقوق بشر نیز آنرا «حرکت جمعی قابل توجهی دانست که به نحوی موفقیت آمیز و منسجم به انتقاد از یک کشور عضو سازمان ملل پرداخته است.»

دوم، این بیانیه به نوعی بار دیگر انزوای آمریکا در عرصه نظام جهانی را ثبات کرد زیرا در حالی که آمریکا با این بیانیه مخالفت کرد، 36 کشور از جمله 28 کشور اروپایی قاطعانه از این بیانیه ضد عربستان سعودی حمایت کرده اند.

سوم، این بیانیه به لحاظ محتوایی اهمیت زیادی دارد زیرا موارد نقض حقوق بشر را در عربستان سعودی بر شمرده است. بازداشت گسترده مخالفان، قتل جمال خاشقچی، بی توجهی به حقوق زنان و آزار آنها، شکنجه مخالفان و نقض جدی آزادی بیان از مهمترین موارد نقض حقوق بشر در عربستان سعودی است که در این بیانیه به آن اشاره شد. با این حال، مواردی نظیر تبعیض مذهبی، نقض حقوق اقلیت ها و جنایت فرامرزی علیه دیگر کشورها به خصوص علیه یمن از مواردی است که در این بیانیه به آنها اشاره نشده است.

چهارم، این بیانیه نشان داد که فشارهای جهانی علیه عربستان سعودی و به خصوص محمد بن سلمان، ولیعهد کاهش نیافته است و همچنان ادامه دارد. در همین راستا، حتی در این بیانیه درباره سوء استفاده ریاض از قوانین ضد تروریستی ابراز نگرانی شده است. علاوه بر این، اگرچه دولت آمریکا با این بیانیه شورای حقوق بشر مخالفت کرده، اما در ساختار قدرت آمریکا در خصوص عربستان سعودی دوگانگی و تعارض آشکاری ایجاد شده است. در حالی که ترامپ و حلقه محدود اطراف وی همچنان از عربستان حمایت می کنند، بسیاری از دموکرات ها و جمهوری خواهان کنگره بر مجازات عربستان به دلیل جنایت های حقوق بشری تأکید دارند.

پنجم، سفیر عربستان در سازمان ملل این بیانیه را دخالت در امو داخلی این کشور عنوان کرد، اما، واقعیت این است که این بیانیه مداخله در امور داخلی عربستان نبود زیرا شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در چارچوب برنامه «بررسی دوره ای حقوق بشر» موسوم به «یو پی آر» وظیفه دارد وضعیت حقوق بشر را در کشورهای عضو بررسی کند. صدور بیانیه، جنبه جدید عملکرد شورای حقوق بشر بود که این نیز مداخله در امور داخلی عربستان سعودی محسوب نمی شود زیرا از یک سو حاکمیت معنای سنتی خود به منزله منع هر گونه دخالت در امور داخلی را از دست داده و از سوی دیگر نقض حقوق بشر توسط حکومت سعودی به حدی فاحش و آشکار در داخل و خارج از این کشور انجام می شود که تبدیل به یک «تهدید جهانی» شده است.