علل کمک گرفتن عربستان از ترکیه در جنگ علیه یمن

در آخرین ماه ششمین سال جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن، عربستان از ترکیه درخواست کمک کرده است.

روابط ترکیه و عربستان سعودی در سال‌های اخیر شاهد اختلاف‌ در موارد مختلف بود. حمایت عربستان سعودی از کودتای نظامیان مصری علیه اخوان‌المسلمین، حمایت ترکیه از قطر در تنش درون عربی سال 2017 و همچنین واکنش آنکارا به فاجعه قتل جمال خاشقچی در کنسول‌گری عربستان در استانبول، سه عامل تنش‌زا در روابط ریاض و آنکارا بود. این اختلاف‌ها سبب شد عربستان بارها ترکیه را به مداخله در امور داخلی کشورهای عربی از جمله در سوریه متهم کند و اردوغان نیز دولت عربستان سعودی را به دلیل وقوع فاجعه انسانی در یمن باد انتقاد گرفت و گفت: «عربستان سعودی به جای انتقاد از ترکیه، خود را در آیینه ببیند؛ چه کسی یمن را به این روز انداخته و هزاران نفر را در این کشور کشته است؟»

تنش میان ترکیه و عربستان سعودی به حدی شدت پیدا کرده بود که «خالد بن محمد الشریف» سپتامبر 2019 به عنوان اولین سفیر عربستان سعودی، استوارنامه خود را تحویل رئیس‌جمهور قبرس یونانی‌نشین داد و یک هفته بعد «ابراهیم العساف»، وزیر خارجه وقت عربستان برای اولین بار در تاریخ روابط دو کشور به قبرس یونانی‌نشین سفر کرد. العساف در یک کنفرانس خبری با «نیکوس آناستاسیادس» Nicos Anastasiades رئیس جمهور قبرس گفت کشورش از «مشروعیت و حاکمیت قبرس» حمایت می‌کند. این اقدام جنجالی وزیر خارجه عربستان با انتقاد مقامات و مطبوعات ترکیه که از جدایی قبرس شمالی (ترک‌نشین) حمایت می‌کنند، مواجه شد.

اکنون سوال این است که با وجود این سطح و موارد متعدد از تعارض، چه عللی سبب کمک گرفتن عربستان از ترکیه در جنگ علیه یمن شده است؟

به نظر می‌رسد نخستین عامل در این خصوص، وضعیت شکننده آل سعود در جنگ علیه یمن است. آل سعود که قرار بود در سه هفته جنگ علیه یمن را با پیروزی به پایان برساند، در حالی در آستانه ورود به هفتمین سال جنگ قرار دارد که تحت فشار شدیدی بابت پیروزی‌های ارتش و کمیته‌های مردمی یمن و آشکار شدن آسیب‌پذیری‌های عربستان قرار دارد. در تازه‌ترین تحول، ارتش و کمیته‌های مردمی یمن در فاصله 5 کیلومتری مارب قرار گرفته و آزادسازی این استان بیش از هر زمانی در دسترس است. 

آزادسازی مارب شکست بزرگی برای عربستان محسوب می‌شود زیرا عملاً همه مناطق شمالی یمن در اختیار دولت نجات ملی یمن قرار خواهد گرفت. از این رو، عربستان سعودی از یک سو از تروریست‌های داعش و القاعده برای جنگ با ارتش و کمیته‌های مردمی یمن کمک گرفته و از سوی دیگر افراد مسلح را از مناطق شرقی و جنوب شرقی یمن به مارب منتقل کرده است. کمک گرفتن از ترکیه نیز در راستای تحولات مارب و در امتداد کمک گرفتن از داعش و القاعده قرار دارد.

موضوع دیگر این است که عربستان سعودی شاهد تغییر موضع دولت آمریکا در قبال جنگ علیه یمن است. امارات نیز بیش از همه درگیری تقویت حوزه نفوذ خود در یمن است و حضور آن در ائتلاف، کمک چندانی به پیشبرد اهداف ریاض در جنگ علیه یمن نمی‌کند. از این رو، دولت سعودی به ترکیه برای ممانعت از شکست بزرگ در جنگ علیه یمن روی آورده است.

نکته سوم نیز این است که حزب اخوانی الاصلاح در مارب نفوذ زیادی دارد. اگرچه الاصلاح در جنگ یمن به عربستان نزدیک است، اما آل سعود انتظار حمایت بیشتری از این حزب اخوانی دارد. با توجه به اینکه، ترکیه مهم‌ترین حامی اخوانی‌ها محسوب می‌شود، ریاض می خواهد از نفوذ ترکیه در راستای تهییج اخوانی‌های یمن در عرصه نبرد در مأرب استفاده کند. 

نکته پایانی اینکه؛ نزدیکی عربستان و ترکیه در جنگ علیه یمن بیش از همه عدم ثبات و آشفتگی در سیاست خارجی آنکارا و ریاض را نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

• بیانیه مداخله‌جویانه ۳ کشور اروپایی درباره یمن

• وزارت کشور یمن: تروریستهای «القاعده» علنا در «مأرب» در حال جنگ هستند

• حمله پهپادی ارتش یمن به پایگاه ملک خالد عربستان