تحلیل ؛ بازگشت عربستان به نظام سرکوب؛ چهره واقعی بن سلمان

عربستان در ماه های اخیر وارد فاز جدیدی از برخورد خشن با فعالان سیاسی، مدنی و حقوق بشری شده است و مقامات سعودی احکام سنگینی را علیه آنها صادر یا احکام صادره را تشدید کرده‌اند.

محمد بن سلمان با وجود اینکه اکنون رقیب جدی برای رسیدن به کرسی پادشاهی عربستان پیش روی خود نمی‌بیند، اما از کوچک‌ترین انتقاد هم نمی‌گذرد و منتقدان را حتی با اندک انتقادی تحمل نمی‌کند. فعالان سیاسی و مدنی عربستان در شبکه‌های اجتماعی از سیاست‌های حاکمان سعودی انتقاد کرده‌اند، اما توسط دستگاه‌های امنیتی عربستان بازداشت شده و احکام سنگینی برای آنها صادر شده است. 

در روزهای اخیر، دادگاه عربستان «سلمی الشهاب» پزشک و فعال زن را به ۳۵ سال و «نوره القحطانی» فعال سیاسی زن را به ۴۵ سال زندان محکوم کرده است. دادگاه سعودی همچنین «مهدیه المرزوقی» پزشک زن تونسی مقیم عربستان را به اتهام نوشتن توئیتی در حمایت از حزب‌الله لبنان در ابتدا به دو سال و ۸ ماه زندان محکوم کرد اما پس از آن حکم یاد شده را نقض و او را به ۱۵ سال زندان محکوم کرد. این دادگاه همچنین دوره محکومیت زندان یکی دیگر از فعالان زن سعودی به نام «إسراء الغمغام» را نیز به اتهام مشابهی از ۸ سال به ۱۳ سال حبس افزایش داد. در همین حال، دستگاه قضایی سعودی «ابراهیم الماضی» و «ناصر المبارک» دو فعال مدنی و حقوق بشری را به ۱۶ سال زندان محکوم کرد. رژیم سعودی شیخ «محمد العباد» از روحانیون شیعه شهرستان العمران در استان الاحساء عربستان را نیز روز گذشته بار دیگر بازداشت کرد. شیخ العباد در حالی از سوی نیروهای سعودی بازداشت شده که هفت ماه از آزادی‌اش از زندان‌های آل سعود می‌گذرد.

اما چرا خشونت آل سعود علیه فعالان مدنی عربستان بار دیگر روند افزایشی آشکاری پیدا کرده است؟

می‌توان گفت دلیل نخست افزایش خشونت علیه فعالان مدنی عربستان مربوط به خوی و شاخصه محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی است. «سعود السبعانی»، در کتاب «عربده کش ریاض» درباره محمد بن سلمان می‌نویسد: «از همان دوران نوجوانی پرخاشگری و تند مزاجی دو ویژگی اساسی شخصیتی محمد را تشکیل می‌دادند و همین اعتبارش را زیر سوال می‌برد.» وی می‌افزاید: «شخصیت سلطه گر و ریاست طلب محمد باعث شده بود تا نوعی بی‌رحمی و خشونت نیز در رفتارهایش شکل بگیرد.» همین ویژگی‌ها سبب شد محمد بن سلمان در 7 سال گذشته که روند رسیدن به بالاترین کرسی‌های قدرت در عربستان را طی کرد، خشونت در برابر هر گونه رقیب و منتقد را آشکارا و علنی در دستور کار داشته باشد. 

با این حال، در 2 سال گذشته این خشونت یا کمتر شده و یا پنهانی شده بود. دلیل این امر نیز مربوط به سیاست و نگاه جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به محمد بن سلمان بود. بایدن آشکارا از بن سلمان انتقاد و اعلام کرده بود عربستان را به دلیل نقض فاحش و آشکار حقوق بشر به کشوری مطرود تبدیل خواهد کرد. بر این اساس، محمد بن سلمان که سودای رسیدن به کرسی پادشاهی عربستان را در سر دارد، دست به عصا حرکت کرد. سفر ژوئیه گذشته جو بایدن به عربستان سعودی و دیدار وی با محمد بن سلمان به منزله پایان فشار و یا بی‌اثر بودن انتقادهای آمریکا روی ولیعهد سعودی بود. پس از پایان این سفر، بن سلمان نه تنها بار دیگر رویکرد خشونت‌آمیز گذشته خود را در پیش گرفت بلکه پا را فراتر گذاشت و به احکام صادر شده علیه زنان فعال مدافع حقوق بشر زندانی شدت بخشید. بنابراین، عامل دیگر افزایش خشونت علیه فعالان مدنی در عربستان در ماه‌های اخیر به تغییر رویکرد واشنگتن و خواندن دست ریاض توسط بن سلمان است.