تحلیل: آن سوی عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق 

خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه با بیان اینکه عراق، کشور دوست، همسایه و برادر ما است و ما به مرزهای عراق، حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی این کشور بسیار احترام می گذاریم، عملیات جاری پنجه کلید در شمال عراق را موفقیت آمیز خواند و گفت در جریان این عملیات 73 نفر از نیروهای پ.ک.ک کشته، 102 مخفی گاه و 524 بمب دست ساز تخریب شده است.

این اظهارات در پاسخ به انتقادهای طرف های عراقی به خصوص در میان برخی از فراکسیون های مهم پارلمانی است که معتقدند ترکیه اهدافی به مراتب فراتر از مقابله با تهدید نیروهای پ.ک.ک  (حزب کارگران کردستان) درعراق دنبال می کند و از طولانی شدن تشکیل دولت جدید به عنوان فرصتی مهم در این زمینه بهره می گیرد. از نظر این محافل ترکیه از حمایت های دولت اربیل برخورداراست ضمن اینکه سکوت دولت کاظمی نیز راه را برای پیشبرد سیاست های ترکیه بازگذاشته است.

تا پیش از این، ترکیه طبق توافق با دولت مرکزی عراق که از زمان رژیم صدام پابرجاست می توانست برای تعقیب نیروهای پ. ک. ک تا عمق حدود 20 کیلومتری عراق نفوذ کند و بلافاصله بعد از اجرای عملیات، به پشت مرزهای رسمی بازگردد اما ترکیه این محدوده را تقریبا تا سه برابر توافق قبلی افزایش داده و در اجرای عملیات پنجه کلید تا عمق 60 کیلومتری هم پیش رفته است. افزون بر این، دیگر برخلاف سابق از بازگشت به پشت مرزهای رسمی خبری نیست و ترکیه معمولا بعد از اجرای هر عملیات با احداث پایگاه بخشی از نیروهای نظامی خود را در خاک عراق نگه می دارد.

• ترکیه نیروهای خود را از سوریه به عراق منتقل می‌کند

در حال حاضر حدود مناطق اشغال شده توسط نیروهای ترکیه حدود ۲۵۰ کیلومتر مربع تخمین زده می‌شود. این رویه از زمان ظهور داعش باب شد اما بعد از سقوط دولت خودخوانده داعش در موصل کماکان ادامه یافته است. 

• حضور بیش از سه هزار نظامی ترکیه در خاک عراق

مناطقی که ترکیه برای اجرای عملیات نظامی و احداث پایگاه انتخاب کرده جزو مناطقی است که امکان دارد از آن ها برای انتقال گاز شمال عراق به اروپا از خاک ترکیه استفاده شود. اکثر مناطق مورد هدف ترکیه در عراق و سوریه، میدان‌های نفتی و گازی یا مناطق ارتباطی راهبردی در نقشه راه‌های تجاری جهانی است.

به نظر می‌رسد یکی از اهداف مهم این حملات، مقابله با پروژه بین‌المللی چین (راه ابریشم جدید یا یک کمربند، یک جاده) باشد، زیرا ترکیه تصمیم دارد اقتصاد عراق و منابع انرژی آن (نفت و گاز استان های نینوا و کرکوک) را کنترل و مسیر انتقال انرژی جایگزین گاز روسیه به اروپا و اسرائیل را تامین کند. به همین دلیل مسرور بارزانی در لندن تاکید کرد که آمادگی تامین گاز اروپا به جای روسیه را دارد همچنین مسرور بارزانی در لندن از طرح «کنفدرالی» سخن گفت که نوعی جدایی است؛ لذا کارشناسان سیاسی معتقدند اشغال عراق توسط ترکیه با حمایت حزب دموکرات کردستان عراق (پارتی)، به معنای تاسیس یک حکومت نفتی کُردی زیر سایه ترکیه است تا اقلیم کردستان تا حدودی از دولت مرکزی رها و از طریق ترکیه به اروپا و اسرائیل وصل شود.

پس از حکم دادگاه فدرال عراق در مورد ممنوعیت تجارت نفت و گاز توسط اقلیم کردستان، اربیل برای مقابله با دولت مرکزی عراق راهی به جز توافق با ترکیه و اروپا و آمریکا نداشت. بر این اساس گفته می شود ترکیه مناطق تحت نفوذ خود را به سمت «سنجار» توسعه خواهد داد تا مسیر اقتصاد جهانی (کمربند و راه) را قطع و آن را به اربیل و خاک ترکیه منتقل کند؛ بخصوص پس از توافقنامه‌ای که توسط الکاظمی و اردوغان امضا شد و طبق آن مقرر شد که سنجار توسط اربیل، اداره شود. 

ازاین دید ترکیه با همراهی دولت مسعود بارزانی در کنار امریکا برای مقابله با ابَر پروژه چین موسوم به یک جاده و یک کمربند قرار گرفته و این در حالی است دولت وقت عراق در زمان عادل عبد المهدی تصمیم گرفت بخشی از این طرح باشد تا بتواند از مزیت های ان در جهت بازسازی این کشور استفاده کند. اما با کودتای خزنده ای که با کمک امریکا علیه دولت عادل عبد المهدی صورت گرفت قراردادهای 400 میلیارد دلاری عراق با چین معلق ماند و عراق با روی کار آمدن مصطفی کاظمی در کنار امریکا قرار گرفت و همین امر زمینه را برای اجرای انتقال گاز شمال عراق به اروپا از طریق خاک ترکیه بعد از جنگ اوکراین صورت عملی و جدی به خود گرفته است.

با توجه به این موارد، نگرانی محافل پارلمانی عراق از استمرار عملیات نظامی ترکیه در شمال این کشور جدی به نظر می رسد و عراق از بن بست سیاسی موجود این امکان را فراهم می کند که دولت اتی عراق نیزبا جدیت با این نگرانی ها همراهی کند.  

بیشتر بخوانید:

• تحلیل: ادامه تجاوز ترکیه به سوریه و عراق

• شمال عراق؛ بستر ناامنی‌های جدید با اقدامات ترکیه