Аз Мавлоно шоири барҷастаи эронӣ чӣ медонед ?

Порс Тудей - Мавлоно Ҷалолиддини Балхи шоири барҷастаи эронӣ аст ки ашъору омӯзаҳои ӯ на танҳо дар кишварҳои форсизабон , балки дар саросари ҷаҳон таъсиргузор бӯдааст .

Дар таърихи фарҳангу адаби Эрон , камтар чеҳрае ба андозаӣ Ҷалолиддин Муҳаммади Балхӣ машҳур ба Мавлоно тавониста аст марзҳои ҷуғрофиёӣ , забонӣ ва мазҳабиро дарнавардад ва ба намоди ҷаҳонии ишқ , маъно ва ирфон бадал шавад . Дар тақвими Эрон рӯзи 8 меҳр ба номи рӯзи бузургдошти Мавлоно номгузорӣ шудааст . Ба ҳамин муносибат дар ин матлаб аз Порс Тудей нигоҳӣ ба зиндагиномаи ин шоири эронӣ андохта шудааст .

Таваллуд

Ӯ дар соли 604 ҳиҷрии қамарӣ ( 1207 милодӣ ) дар шаҳри Балх ( Афғонистони имрӯзӣ ) дар қаламрави шарқии тамаддуни эронӣ дида ба ҷаҳон гушуд . Мавлоно дар хонаводаи аҳли илму дин парвариш ёфт . Падараш , Баҳоуддини Валад , аз мутакаллимону фуқаҳоӣ барҷаста буд ки бо таҳдиди муғулҳо , Балхро тарк карду хонаводаашро ба сафари тӯлонии бурд . Ин сафар аз Нишобӯри Эрон оғоз шуд , аз Маккаи Арабистон гузашт ва дар ниҳоят ба шаҳри Қиромон дар Осиё сағир расид . Дар соли 625 ҳиҷрии қамарӣ , ба даъвати ҳокими салҷӯқӣ ба Қуния ( Туркияи имрӯзӣ ) муҳоҷират карданд ; шаҳре, ки баъдҳо ба маркази зиндагӣ ва фаъолиятҳои Мавлоно табдил шуд .

Таҳсил , тадрису вуруд ба ирфон

Пас аз даргузашти падар , Мавлоно раёсати мадрасаӣ ӯро бар ӯҳда гирифту ҳамзамон ба таҳсили ирфон пардохт . Ин давраӣ нуҳ сола , заминаи сози таҳаввули маънавии амиқ дар шахсияит Мавлоно шуд ва ӯро бо мафоҳими баланди ирфони исломӣ ошно кард . Пас аз он , Мавлоно ба унвони фақиҳу устод дар Қуния шинохта шуд ва дар канори тадрис , дар ҳали масоили иҷтимоии мардум низ нақши муассирӣ ифо кард .

Дидор бо Шамси Табрезӣ

Дар соли 642 ҳиҷрии қамарӣ , Мавлоно бо Шамсиддини Табрезӣ дар кӯчаҳои Қуния дидор кард . Ин мулоқот , зиндагии Мавлоноро дигаргуни сохт . Шамс бо нигоҳии нав ба ҳастӣ , Мавлоноро аз қолабҳои хушкии диннӣ берун оварад ва ӯро бо дунёии ишқу ирфон ошно кард . Ин таъсироти амиқ боис шуд то ашъори Мавлоно дучори таҳаввулӣ чашмгир шавад ва дар бисёре аз осораш назири Маснавии Маънавӣ , ишқ ба унвони нерӯ  ва муаллафаӣ аслии зиндагӣ матраҳ гардад . Мавлоно дар яке аз ашъори маърӯфи худ , ишқро чунин васф мекунад :

Дӯш девона шудам ишқ маро диду бигуфт

Омадам , наъра мазан , ҷомаи мадар ҳеҷ магӯ

Гуфтам эй ишқ , ман аз чиз дигар метарсам

Гуфт он чизи дигар нест , дигар ҳеҷ магӯ .

Шамси Табрезӣ то муддатҳо дар Қуния зиндагӣ карду таъсироти амиқӣ бар Мавлоно гузошт , аммо дар ниҳояти Қунияро тарк кард . Ин рӯйдод ки яке аз нуқоти торики таърихи зиндагии Мавлоно буд , боис шуд ки ӯ дар ҷустуҷӯи Шамс дар тӯли сафарҳои мухталиф ба дунболи ӯ бигардад , аммо ба гуфтаи бисёре аз муҳаққиқон , Шамси дигар пайдо нашуд .

Даргузашт

Мавлоно дар соли 672 ҳиҷрии қамарӣ бемор шуд ва дар 5 ҷамоди улаввали ҳамон сол ( 17 декабри 1273 милодӣ ) даргузашт . Маросими хоксупориаш бо ҳузури густардаӣ мардум аз адёну миллиятҳои мухталиф дар Қуния баргузор шуд . Пайкараш канори падараш дафн шуд ва баъдҳо мақбараи бошукӯҳи барояш сохта шуд .

Осори мондагор

Аз муҳимтарин осори Мавлоно метавон ба Маснавии Маънавӣ ишора кард ки ба унвони яке аз бузургтарин ва арзишмандтарин осори ирфонии ҷаҳон шинохта мешавад . Ин девони шеър ки шомили шаш ҷилд аст , ҳудӯди бисту ҳафт ҳазор байт дорад ва ба масоилӣ чун ишқ , маънавияту ҳикмати зиндагӣ пардохтааст . Яке аз ашъори машҳури оғозини Маснавии Маънавӣ ки бо шеъри “ Бишинав аз най , чу ҳикоят мекунад . . . “ оғоз мешавад , ба шиддат мавриди ситоиши шоирону орифони мухталифи қарор гирифтааст . Девони Шамси Табрезӣ , рубоиёт ва  Фиҳи мо фи аз дигар осори Мавлоно ҳастанд .