Катибаи Куруш; Туҳфаи таърихии Эрон бари сулҳи ҷаҳонӣ

Порс тудей- 26 қарни пеш Куруши Ҳахоманиши фармонравои сарзамини Порс фармонеро бар устувонаи гели нигошт, ки имруз ба унвони нахустин маншури ҳуқуқи башари ҷаоҳн шинохта мешавад.

Ба гузориши Порс тудей Куруши Ҳахоманишӣ, ҳокими Форс, дар устувонаи гилӣ навиштааст: Ман ба ҳамаи мардум озодии ибодати худоёни худро додам, харобаҳоро аз нав сохтам ва зулмро таҳаммул накардам, як навиштаҷоти таърихӣ, ки дар бораи озодии динҳо, барқарорсозӣ ва адолат сухан мегӯяд ва акнун, пас аз ду даҳсолаи талошҳои муштараки Эрон, Тоҷикистон ва Ироқ, 6 ноябри соли 2025, дар 43-юмин конфронси умумии ЮНЕСКО дар Самарқанд, он бо якдилии ҷаҳонӣ сабти ном шуд.

Ин суханон санги асосии аввалин оинномаи ҳуқуқи башар буданд, ки Куруш дар лавҳаи таърих кандакорӣ карда буд, аммо сабти ин мероси ҷаҳонӣ як сафари бистсола буд, ки пур аз талошҳои хастанопазири мақомот, таърихшиносон ва дипломатҳои се кишвари Эрон, Тоҷикистон ва Ироқ буд, ки тавассути ҳамкории рамзӣ байни гузашта ва ҳозира пуле сохтанд.

Саранҷом дар як чорабинии таърихӣ дар 6 ноябри соли 2025, дар Конфронси 43-юми умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО) дар Самарқанд, "Устувонаи Куруши Карбир" ҳамчун яке аз аввалин оинномаҳои ҳуқуқи башар дар ҷаҳон эътироф карда шуд ва бо садр дар сади оро аз суи кишварҳои узви ЮНЕСКО тасдиқ карда шуд.

Маншури Куруш чи мегуяд?

Фарҳод Зоре, бостоншиноси аршади пойгоҳи ҷаҳонии Посоргод, дар бораи мундариҷаи навиштаҷоти Куруш низ чунин гуфт: Дар сатрҳои аввал то бистуми ин навиштаҷот, Куруш дар бораи шаҳри Бобил, ки яке аз шаҳрҳои муҳими ҷаҳони қадим буд, сухан мегӯяд ва сипас худ ва насаби худро муаррифӣ мекунад. Аз он вақт инҷониб ва аз сатри бистум сар карда, ӯ дар бораи корҳое, ки Куруш анҷом дода буд, сӯҳбат мекунад ва забти Бобилро тасвир мекунад; ки ӯ Бобилро бе хунрезӣ забт кард, асирони Бобилро озод кард ва фармон дод, ки Байтулмуқадасро аз нав бунёд кунанд.

Оинномаи Куруш пур аз меҳрубонӣ, шафқат ва бахшиш аст; Ӯ ба сарбозонаш фармон дод, ки аз таҷовуз ба ҷони одамон, моликият ва шарафи одамон худдорӣ кунанд ва ҳатто агар дар роҳи маърака дарахте бошад ҳам, онҳо иҷозат надоранд, ки онро буранд.

Туҳфаи таърихии Эрон барои сулҳи ҷаҳонӣ

Муҳаммад Насирӣ Ҳақиқат, мудири пойгоҳи ҷаҳонии Посоргод, мегӯяд: Ин оиннома, ки беш аз 2500 сол пеш навишта шудааст, нишон медиҳад, ки эрониҳо 26 аср пеш ба ҳуқуқи инсон низ аҳамият медоданд ва ин дар ҳуҷҷатҳои таърихии он низ равшан аст.

Носирӣ Ҳақиқат афзуд, ки имрӯз мардуми саросари ҷаҳон метавонанд ба ин навиштаи қадимӣ муроҷиат кунанд ва мафҳумҳоро барои сулҳу оромӣ ва зиндагии якҷоя, паёме, ки аз Эрон ба тамоми ҷаҳон интиқол ёфтааст, ба даст оранд.

Мақбараи Куруш, муаллифи аввалин эъломияи ҳуқуқи инсон дар Посоргод, имрӯз пойгоҳи ҷаҳонӣ барои муколама байни миллатҳо мебошад ва эрониҳо дар сояи ин мақбара ба ҷаҳон хотиррасон мекунанд, ки сулҳ ва таҳаммулпазирӣ решаҳои худро дар хоки Эрон доранд, ки эҳтиром ба шаъну шарафи инсон забонест, ки ҳазорҳо сол пеш дар ин дарс гуфта шуда буд.