Nəhcul-Bəlağə pand iyən hikməton
Nəhcul-Bəlağə pand iyən hikməton
Nəhcul-Bəlağə pand iyən hikməton
Və ğalə Əli(ə)”əlhikmətu zallətul mumin vələov min əhlinnifağ-hikmət çe mumini qim kardə çiye.çən,hikməti omutənən harçənd çe mınofiğon zıvoniku həm bıbu”.
Nəhcul-Bəlağə həştominə hikmət ki,bə navnə hikməti ziyodə mandedə ki,de qıləy co təbiri bəyon bıə.həzrət Əli(ə) hafto nəvminə hikmətədə jıqo hamyedəbe:”hikmətamizə sıxanon hakəsiku həm bıbu, ğəbulkənən,hətto ehyanə çəy votəkəs mınofiğ həm bıbu.zira hikməti vırə və məğam çe mumini sinəy.bəçəy xoto əgər de qıləy roy vositə əv bə mınofiği sinə daxil bıbu,əyo orom nibəbe tayinki,bəştə əsliyə məğami bırəso və çe coqlə hikməton kəno çe mumini sinədə ğərol bıqəto”.ısət bın kəlomədə İmom Əli(ə) bə mevzu əhəmiyyəti dəlili xoto jıqo hamyedə: ”əlhikmətu zallətul mumin vələov min əhlinnifağ-hikmət çe mumini qim kardə çiye.binobərin hikməti omutənən,harçənd çe nifoği əhliku həm bıbu”.
Hikmət çe “həkmi”maddəku mən`i və ğədəğəni mənoədəy.çun ki,elm,zıney iyən tədbir insoni çe xilof və əksə koonku oqəteydə,bəy hikmət votedən.həlbəttə “hikməti” təfsirədə ziyodə mənon zikr bıə.Əllomə şəhid Mırtəzo Mıtəhhəri(r)ələyh ki,çe hikməti məno təbyin və bəyonədə qıləy kuto iyən de məno pur bıə bəyonış heste.ın yolə jıqo nıvışteydə:”hikmət yəni həyğəti ğəbul kardey.bəçəy xoto bə həyğəti ğəbuli hikmət votey beydə ki,qılıəy mehkəməti iyən ğoymətış heste və çəy peştıpur bıə çi həyğəte.bə həyğəti əks bıə ğeyri məntıği ğəbulon əks ki,qıləy ğoymətişon ni və bənə qıləy korətəni kə zəyif iyən beəsose”.
Xıdovənde-Xalığ Bəğərə mıborəkə surə 269-ə şərifə ayədə jıqo hamyedə:”əlhikmətu mən yəşau və mən yu`təl hikmətə fəğəd utiyə xəyrən kəsira”-(Xıdo) elm iyən hikməti bə hakəsiki,bıpyişe (və loyığ bıbu)əto bəkarde və bə hakəsi elm doey bıbu,veyə xəy doey bıə”.həlbəttə dığğət kardey lozıme ki,bın ayədə hamyedə:hikmət bə kəson ayide ki,Xıdo bıpyişe və bın mənoədə ni ki,Xıdovənd hiç qıləy dəlil və səbəb nıbə holədə hikmət iyən zıney bımi-bəy bıdo,bəlkəm Xıdovəndi irodə iyən məşiyyət həmməco və həmmə vırədə de fərdon ləyoğəti umuj qıniyə.yəni hakəsi ləyoğətış bıbu,əy çe hikməti həyotbaxşə zulolə sərçeşməku sirob kardedə.
Isət ki,həzrət Əli(ə) hamyedə:”hikmət çe mumini qim kardə çiye,çən,hikməti omutənən harçənd çe mınofiğon zıvoniku həm bıbu”-həyğətədə bəmə işorə kardedə ki,hikməti əsliyə soybon imoninə fərdonin və mınofiğon iyən fosiğon ğəbkoronə surətədə çəyku oko doydən və vey mumkine bəştə yavə hədəfon rəsey koyədə çəyku istifodə kardedən.binobərin çe hikməti əsl və həyğiyə xıvand muminə şəxsonin.əvon ki,dayima çe hikməti dumo nəveydən və əy çe hakəsi nəzdədə həm bıvindon,bə dast vardedən.ısət çe mumin bıbu və ya kofir ya mınofiğ bıbu və ya mışrik ya çokə ko soyb bıbu ya bədə ko soyb”.
İbn əbil Hədid Mutəzili ki,qıləy fəğih,ədib iyən Nəhcul-Bəlağə şərhəkəyonkuye,çəy çe Nəhcul-Bəlağə nıvıştə şərhədə omə ki,iruj həccac ibn yusif səğəfi çe Hicoz iyən İraği xunxarə hakim çe uməviyon devronədə qıləy xutbəş hande və çəy dumo voteşe:inəllahə...Xıdovəndi bəmə de axırəti tələbi əmeış doə və dınyəviyə ruziş zəmonət kardə.ey kaş axırətış bomə təzmin kardəbe və əmə de dınyo tələbəti məmur əbimon”Həsən Bəsri ki,çə devroni zohid iyən sufiyonku be,ın sıxanış məse və voteşe:”hazihi zallətul mumin xərəcət min ğəlbil munofğ”-ım həmonə çe mumini qim kardə çiye ki,çe mınofiği dıl və ğəlbiku xaric bıə”.
