İran'ın Afganistan özel temsilcisinin Pakistan ziyareti üzerine

İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın Afganistan işlerinden sorumlu özel temsilcisi ve Kabil'deki İran Büyükelçisi Hasan Kazemi Qomi, bölgesel meseleler ve ikili konularda istişarede bulunmak üzere Pakistanlı mevkidaşının daveti üzerine İslamabad'a gitti.

Cumhurbaşkanının özel temsilcisi ve İran'ın Kabil büyükelçisinin Pakistan ziyareti, Pakistan başbakanının Afganistan işlerinden sorumlu özel temsilcisi Asif Ali Han Durrani'nin resmi daveti üzerine gerçekleşti. Kazemi Qomi, Pakistanlı mevkidaşı ve bu ülkenin dışişleri bakanıyla yapacağı resmi görüşmelerin yanı sıra İslamabad'da diğer bazı Pakistanlı yetkililerle de görüşecek.
Geçtiğimiz Eylül ayında Pakistan'ın Afganistan işlerinden sorumlu özel temsilcisi Asif Ali Han Durrani, İran İslam Cumhuriyeti yetkilileriyle, özellikle Afganistan'daki gelişmelere ilişkin ikili ve bölgesel istişarelerde bulunmak amacıyla Tahran'a gelmişti.
Afganistan'da yıllardır süren savaş ve güvensizlik nedeniyle İran ve Pakistan'da milyonlarca Afgan göçmenin varlığı ve son aylarda Pakistan'da yaşayan kaçak göçmenlerin Afganistan'a iade edilmesi konusu dikkate alındığında, bu konu Tahran ve İslamabat temsilcileri arasındaki müzakerelerin odağında yer alacağı düşünülüyor.
Afganistan'da kırk yılı aşkın süredir devam eden savaş ve işgal, milyonlarca Afgan vatandaşının göçüne neden oldu. Kültürel ortaklık ve komşuluk nedeniyle Afgan göçmenlerin yarısından fazlası Pakistan ve İran'da yaşıyor.
İran ve Pakistan'daki Afgan mültecilerin sorun ve sıkıntılarının incelenmesinin yanı sıra, sınır sorunları, uyuşturucu kaçakçılığı ve terör gruplarının faaliyetleri de Kazemi Qomi ile Asif Ali Durrani arasında İslamabad'da yapılacak yeni tur müzakerelerin diğer eksenleri arasında yer alacak.
Pakistan hükümeti, bu ülkede yaklaşık 1 milyon 700 bin kaçak Afgan göçmenin varlığının güvensizlik ve ekonomik sorunlar gibi sonuçları beraberinde getirdiğine inanıyor. Bu nedenle Pakistan hükümeti, bir aylık sürenin dolmasının ardından 1 Kasım'da Afgan göçmenleri sınır dışı etme operasyonunu başlattı. Bu hamle, Afganistan’da Taliban hükümeti ve insan hakları örgütlerinin protestolarıyla karşılaştı.
1 milyon 700 bin Afgan mültecinin sınırlı bir süre içinde, hatta soğuk mevsimde bile Pakistan'dan sınır dışı edilmesinin halk ve Taliban hükümeti açısından telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurduğuna inanan uluslararası kuruluşlar, Pakistan'dan bu kararı gözden geçirmesini talep etti. Aynı zamanda insani sorunları ve Afganistan'ın olumsuz ekonomik durumunu da İslamabat'ın dikkate alması gerektiğini belirttiler.
Bu kararı eleştiren Taliban hükümeti, İslamabat’ın, Pakistan Tahrik-e-Taliban'ın terör saldırıları konusunu bahane ederek Afgan mültecileri Afganistan topraklarına sınır dışı ederek Kabil hükümetinden intikam almaya çalıştığına inanıyor.
Ancak üst düzey Pakistanlı yetkililer, İslamabad'ın ulusal egemenliği ve ulusal güvenliğin korunması çerçevesinde yasadışı göçmenlerin girişine veya sınır dışı edilmesine ilişkin her türlü kararı alabileceğini defalarca vurguladı.
Afgan mültecilerin Pakistan'dan geri gönderilmesine yönelik planın uygulamasının yoğunlaşmasıyla eş zamanlı olarak İran ve Afganistan sınır kapılarından alınan raporlar, Afgan mültecilerin İran'a gelişinde son üç ayda artış yaşandığına işaret ediyor. Taliban hükümetinin Göç Bakanlığı ve İran’ın  Güney Horasan Eyaletindeki İran Sınır Muhafız Alayı'nın belirttiğine göre, Afgan göçmenlerin İran'a giriş süreci bu dönemde yaklaşık %50 artarak günde 5-6 bin kişiye ulaştı. Hatta Afgan göçmenlerin Pakistan'dan geri gönderilmesi planının uygulamaya konulmasıyla Afgan göçmenlerin İran'a giriş süreci arttı.
Bununla birlikte Afgan mülteciler sorununun, Sovyetler Birliği'nin bu ülkeyi işgal etmesinden bu yana Afganistan halkı ve başta Pakistan ve İran olmak üzere bölge ülkeleri için bir sorun haline geldiğini de söylemek gerekir. Ayrıca, Kabil yöneticileri  göçmenlerin Afganistan'a dönüş koşullarını hiçbir zaman sağlayabilmiş de değiller./