UAEA Yönetim Kurulu’nda Batılıların İran Karşıtı Girişimine Karşı Ortak Cephe
Parstoday – Avrupa troikası ve ABD’nin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Yönetim Kurulu’ndaki İran karşıtı girişimine karşı ortak bir cephe oluştu.
Parstoday’in haberine göre Çin, Rusya ve İran’ın da aralarında bulunduğu sekiz ülke, UAEA Yönetim Kurulu’nun toplantısında ortak bir bildiri yayımlayarak ABD ve Siyonist rejimin, denetim altında bulunan İran nükleer tesislerine yönelik saldırılarını ve yeni bir İran karşıtı karar tasarısı çıkarma girişimini kınadı. Bu ülkeler, üye devletlere İran’ın barışçıl nükleer programı konusunda siyasi yaklaşım sergilenmesine karşı durmaları ve bu tasarıyı desteklememeleri çağrısında bulundu. İran ise “snapback” mekanizmasının meşruiyetini reddederek, Batı’nın siyasi baskıları ve kararlarının teknik meselelerin çözümüne katkı sunmadığını, aksine işbirliği sürecini karmaşıklaştırdığını vurguladı.
Belarus, Çin, Küba, İran İslam Cumhuriyeti, Nikaragua, Rusya, Venezuela ve Zimbabve yayımladıkları bildiride, İran’ın nükleer silahların yayılmasını önleme ilkesine bağlılığına ve NPT üyesi tüm devletlerin nükleer enerjiyi barışçıl amaçlarla kullanma hakkına dikkat çekti. Bu ülkeler, BMGK’nın 2231 sayılı kararının tüm hükümlerinin sona erdiğini hatırlatarak, ABD ve Siyonist rejimin İran’ın denetimli nükleer tesislerine yönelik yasa dışı saldırılarını şiddetle kınadı ve mevcut tabloyu bu saldırıların ve Avrupa troikasının yapıcı olmayan tutumunun doğrudan sonucu olarak nitelendirdi.
Avrupa troikası (Fransa, Almanya ve Britanya) ile ABD, İran’a karşı bir karar tasarısı sunmuştu. Tasarıda Ajans’ın İran’ın beyan ettiği nükleer maddelerle ilgili daha ayrıntılı bilgilere “acil erişim” talep ediliyordu. Metinde, Batı’nın Eylül 2025’te “yeniden yürürlüğe koyduğunu iddia ettiği” kararlara dayanılarak İran’ın zenginleştirme ve yeniden işleme ile ilgili tüm faaliyetleri —araştırma-geliştirme ve ağır su projeleri dâhil— askıya almakla yükümlü olduğu öne sürülüyordu. Ayrıca İran’dan Ek Protokol’e uygun davranması ve zenginleştirilmiş uranyum stokları ile denetimli tesislere ilişkin tam bilgileri Ajans’a sunması talep edildi.
Bununla birlikte, Avrupa troikası ve ABD tarafından sunulan İran karşıtı karar tasarısı, Batı-İsrail ekseninin baskısıyla 20 Kasım Perşembe günü UAEA Yönetim Kurulu toplantısında kabul edildi. 35 üyenin 19’u tasarıya olumlu oy verirken; Rusya, Çin ve Nijer karşı oy kullandı, 12 ülke çekimser kaldı ve bir ülke oylamaya katılmadı.
İran’ın Viyana’daki uluslararası kuruluşlar nezdindeki Daimi Temsilciliği, daha önce yayımladığı bildiride ABD ve Avrupa troikasının bu girişimini “büyük bir hata” ve “Yönetim Kurulu’nun kasıtlı olarak siyasileştirilmesi” olarak nitelendirmiş; Batı’nın çatışmacı yaklaşımının bu ülkelere hiçbir fayda sağlamayacağını vurgulamıştı. Açıklamada, böyle bir tasarının kabul edilmesinin İran–Ajans işbirliğinin olumlu seyrini kaçınılmaz olarak ve olumsuz yönde etkileyeceği belirtilmişti.
Karşı Cephe’nin Oluşma Nedenleri
1. Batı’nın siyasi yaklaşımına tepki: Birçok ülke —özellikle Bağlantısızlar ve bağımsız güçler— Batı’nın girişimini teknik bir konuyu siyasallaştırma çabası olarak değerlendirdi. Bu ülkeler, Ajans’ın tarafsızlığını koruması gerektiğini savundu.
2. İran’ın meşru hakkının savunulması: İran defalarca nükleer faaliyetlerinin barışçıl olduğunu ve Ajans denetimi altında yürütüldüğünü vurgulamıştır. Birçok ülke bu hakkı tanımakta ve ABD ile Avrupa’nın baskılarına karşı İran’a destek vermektedir.
3. Çok taraflılığın zayıflamasına yönelik endişe: ABD ve Avrupa troikasının girişimi, tek taraflı baskı mekanizmalarını geri getirme çabası olarak görülmüştür. Bu nedenle diğer ülkeler, çok taraflı sistemin zayıflatılmasını önlemek amacıyla ortak bir duruş sergilemiştir.
4. Bölgesel gelişmelerin etkisi: Batı Asya’nın güvenlik krizleriyle ve Siyonist rejimin saldırganlığıyla karşı karşıya olduğu bir dönemde birçok ülke, İran’ın hukuksuz baskılarla hedef alınmasının bölgesel istikrarsızlığı artıracağı görüşündedir.
Ortak Cephe’nin Sonuçları
Batı’nın girişiminin meşruiyetinin zayıflaması: Geniş muhalefet, bu kararın meşruiyetini sorgulatmış ve ABD ile Avrupa’nın İran’a karşı küresel bir ittifak kuramadığını göstermiştir.
İran’ın Ajans’taki konumunun güçlenmesi: İran’a verilen destek, Tahran’ın diplomatik pozisyonunu güçlendirmiştir.
Batı ile diğer ülkeler arasındaki uçurumun büyümesi: Bu gelişme, Batı dışındaki ülkelerin Ajans ve diğer uluslararası kurumlarda daha etkili olmak istediğini ortaya koymuştur.
Batı’ya siyasi mesaj: Uluslararası kurumların baskı aracı olarak kullanılmasına direniş gösterileceği açıkça ifade edilmiştir.
Güney-Güney işbirliğinin güçlenmesi: Gelişmekte olan ülkeler, İran’a destek vererek Batı baskılarına karşı ortak hareket etme kapasitesini artırmıştır.
Sonuç olarak, Avrupa troikası ve ABD’nin İran karşıtı adımına karşı oluşan bu ortak cephe, Batı’nın siyasi yaklaşımlarına karşı bağımsız ülkelerin direncini ve çok taraflılık ilkelerine bağlılığını göstermektedir. Bu durum yalnızca İran’ın diplomatik konumunu güçlendirmekle kalmayıp, uluslararası ilişkilerin geleceğinde Batı’nın tek taraflı hamlelerinin meşruiyetinin daha fazla sorgulanmasına yol açacaktır.