Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

İran döviz piyasalarında yaşanan sıcak gelişmeler,

Güney Pars doğalglaz sahasında yeni ünitelerin hizmete girmesi,

Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in Afrika ve Latin Amerika turu,

İran’ın Güney kıyılarında Mokran bölgesindeki iktisadi faaliyetler,

Geçen hafta İran’ın önemli iktisadi gelişmeleriydi.

Geçen hafta İran’ın döviz piyasalarında oldukça sıcak gelişmeler yaşandı. Bültenimizi bu konu ile ilgili hazırladığımız raporumuzla açıyoruz.

Geçen hafta Tahran’da döviz piyasalarında yaşanan gelişmeler ve tahminlerin ardından sonunda hükümet doların fiyatını tek kurdan belirlemeyi, döviz piyasalarında yapay dalgalanmaları önlemek amacıyla aldığı son karar olarak açıkladı. Bu gelişme iktisadi çevrelerde büyük yankı buldu.

Döviz kurlarının dalgalanmasında dikkat çeken en önemli nokta, bu dalgalanmaların gerçek üretimi ve üretilen ürünlerin gerçek değerini etkilemesidir. Bu dalgalanmalar ülkenin iktisadi faaliyetlerini ve sonuçta üretimi etkiliyor. Döviz kurlarından istenen veya istenmeyen değişiklikler üretimden Başkan aile giderlerini, özel sektörün yatırımlarını, petrol dışı ihracatı ve ülkenin ithalatını etkileyen etkendir.

Semnan üniversitesi öğretim üyesi Abdulmuhammed Kaşian bu konuda şöyle diyor: döviz piyasalarında yaşanan gelişmeler iktisadi girişimcilerin ve halkın yaşamı üzerinde doğrudan etki yapar ve bu piyasa ciddi derecede dalgalanırsa tesirini hemen iktisadi piyasaların üzerinde gösterir. Bunun bsaşlıca nedeni, ülke için üretilen ürünlerin büyük bir bölümü ve yine halkın tükettiği ürünlerin ithalat yoluyla karşılanmasıdır ve döviz fiyatında yaşanan artış gerçekte ithal edilen ürünlerin fiyatlarını doğrudan ve içeride üretilen ürünlerin fiyatlarını dolaylı olarak etkiler ki bu konu da ülkenin ekonomik durgunluğu durumu yüzünden pek hoş karşılanacak bir durum değildir.

Ekonomi uzman Kaşian’a göre doların iç piyasada fiyatının artışının olumsuz etkilerinin yanı sıra bazı olumlu etkileri de vardır, ki bunlardan biri ithalatın azalması ve karşılığında ihracatın teşvik edilmesidir ve yine bir başka etkisi yüksek fiyatı olan dolarla petrol satışı hükümete büyük gelir kazandırır.

Ancak buna karşın bu durumun olumsuz yönleri olumlu yönlerine ağır basmakta ve döviz fiyatlarının artışı genellikle üretim üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. Bu arada döviz fiyatını düşük tutmanın bir nevi yanlış politika olduğu ve uzun vadeli sürdürülmesi genellikle mümkün olmadığı belirtilmelidir. Bu yüzden enflasyon ve ekonomik büyümeyi birlikte gözeterek orta bir fiyat belirlemek daha mantıklı gözükmektedir.

İran piyasalarında döviz fiyatları geçen yılın sonlarından bu yana anormal bir şekilde artış kaydetmesi sermaye piyasalarını yeni yılın ta ilk günlerinden itibaren şokla karşılaştırmıştı. Bu arada sanal ortamda telegram gibi bazı sosyal paylaşım siteleri de provokatif yayınları ile bu kaygıyı tırmandırıyor ve bir nevi ülke ekonomisini sorunlarla karşı karşıya getirmeye çalışıyordu. Bu şartlarda toplumun heyecanlanmasından kaynaklanan ve iktisadi olmayan etkenler de gerçekçi olmayan bir şekilde milli para birimini zayıflatmaya başladı. Bu yüzden merkez bankası ve hükümette yer alan ekonomi yetkilileri geç de olsa kur üzerinden oynanan bu oyunla mücadele etme yönünde karar aldı ve ülke ekonomisini gerginlikten kurtardı.

İran merkez bankası Başkanı Veliullah Seyfi aldıkları kararın ilkeli ve sağlam bir karar olduğunu belirterek şöyle diyor: bu model bizi düşmanların ekonomik tehditlerine karşı güçlendiriyor. Bizim bakışımız uzun vadeli ve iktisadi huzuru sağlamaya yöneliktir.

Merkez bankası Başkanı Seyf ayrıca neden doların fiyatını 4200 tümen olarak belirledikleri hakkında da şöyle diyor: içinde bulunduğumuz şartlar ve örneğin doların 3800 tümenlik fiyatı ile serbest piyasada tırmanan fiyat gözetilerek bu fiyat üzerinde karar kılındı.

İran ticareti kalkındırma kurumu Başkanı Muctaba Hüsrevtac ise bu karar kaçakçılık faaliyetlerini önlemek için alındığını belirtiyor.

Aslında deneyimler nisbi fiyatların sürecinde belirsizliğin yatırım ufkunu daralttığını, karar süreçlerini aksattığını ve geleceğe dönük plan yapma gücünü olumsuz etkilediğini ve özellikle merkaz bankasının itibarını zedelediğini gösteriyor.

İranlı milletvekili Kavami bu konuda şöyle diyor: eğer döviz kurlarının tek fiyat üzerinden belirlenme fırsatını değerlendiremezsek, bu durum fırsat yerine tehdide dönüşebilir ve başka kurların ortaya çıkmasına yol açar. Bu bileşenleri gözeterek hükümetin döviz konusunda aldığı son kararın en iyi karar olduğu ve piyasalara huzur getirdiği söylenebilir.

Geçen hafta İran’ın Güney Pars sahasından iyi haberler geldi.

Bu sahada 14. Ünitenin ilk deniz platformunun hizmete girmesi ve 13, 22 ve 24. Ünitelerin devreyi girmesi ve yeni bir boru hattı da hizmete girmesi ile birlikte Katar ile ortak olan bu sahada İran doğalgaz üretiminde yeni bir rekora imza atarak ortağı Katar’ı sollamaya hazırlanmaya başladı. Bu yeni rekorla birlikte İran’ın bu sahadan ürettiği doğalgazın hacmi günde 550 milyon metreküpten 565 milyon metreküpe yükseldi.

İran petrol milli firmasının açıkladığına göre bu yıl Güney Pars sahasında 13, 22 ve 24. Üniteler tam olarak hizmete geriyor ki bu durumda İran’ın ürettiği doğalgazda günde yaklaşık 80 ila 100 milyon metreküp artışı yakalayarak toplam üretimi 630 ila 650 milyon metreküpe yükseliyor ve böylece İran bu  sahada ortağı Katar’ı sollamış  oluyor.

Bu arada dünya bankası milletlerin değişen servetleri başlıklı raporunda İran’ın petrol kaynakları 155 yıl sonra biteceğini açıkladı. Rapora göre İran Venezüella ve Libya’dan sonra petrol kaynaklarının kalıcılığı bakımından üçüncü sırada yer alıyor.

Geçen hafta Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif Afrika ve Latin Amerika bölgelerine ekonomi diplomasisi çerçevesinde bir ziyaret gerçekleştirdi.

Dışişleri Bakanı Zarif Afrika ve Latin Amerika turuna Senegal’den başladı ve ardından Brezilya ve Uruguay’a geçti ve dönüştü Namibia’ya uğradı.

Zarif’e bu ziyaretinde İran kamu ve özel sektörlerinden iktisadi ve ticari alanlarda ve bilim temelli firmalarda faaliyet yürüten girişimcilerin temsilcileri ve bazı yetkililer eşlik etti.

Dışişleri Bakanı Zarif Senegal’in başkenti Dakar’da bu ülkenin ticaret Bakanı Alyun Saar ve İranlı ve Senegalli girişimcilerin katılımı ile düzenlenen İran Senegal iktisadi ortak oturumuna katıldı. Oturumda Zarif İran’ın Sengal ile kamu ve özel sektörlerinde işbirliği yapmaya ve bu ülkeyi Batı Afrika bölgesinde otomotiv kutbu yapmaya hazır olduğunu belirtti. Zarif bu yönde ilk temel adımlar yaklaşık 10 yıl önce Seniran Oto fabrikasının açılışı ile atıldığını kaydetti.

Dışişleri Bakanı Zarif Senegal temaslarını tamamladıktan sonra Brezilya’ya geçti. Zarif’in Brezilya ziyareti sırasında iki ülkenin ticaret odaları başkanları bir kaç ticari ve iktisadi işbirliği belgeleri imzaladı.

Dışişleri Bakanı Zarif daha sonra Uruguay’a geçti ve bu ülkenin siyasi ve diplomatik yetkilileri ile görüşmenin yanı sıra Uruguaylı mevkidaşı ile birlikte iki ülkenin ortak iktisadi oturumuna kadıldı.

Zarif’in bölge turunun son durağı Namibia oldu.

Dışişleri Bakanı Zarif’in Afrika ve Latin Amerika turunun son durağı Namibia ziyaretinin amacı iki ülkenin iktisadi aktivistleri ve işadamlarının karşılıklı tanışması ve işbirliği zeminlerini tardışmasından ibaretti.

Gerçekte iki taraf arasında petrol ve doğalgaz, petro kimya, altyapı, santral, konut, tıp ve ilaç sanayii, yeni biyo teknolojiler, nano teknoloji ve tarım makineleri gibi alanlarda uygun işbirliği zemini bulunuyor.

Dışişleri Bakanı Zarif twitinde bu ziyaretini başarılı ve verimli niteledi. Zarif ziyareti sırasında bir çok anlaşma imzalandığını ve yeni anlaşmaların da yolda olduğunu belirterek İran dünya genelinde bol dostları ile ticaret yapmaya hazır olduğunu vurguladı.

İran’ın Güney kıyılarında Mokran bölgesi Benderabbas limanından başlayarak Pakistan sınırlarına kadar uzanıyor. Bu bölge iktisadi faaliyetler ve yatırım için uygun bir alan olarak biliniyor. Bu bölge ayrıca petrol tesisleri, doğalgaz boru hatları ve transit gibi alanlarda bir çok meziyeti bulunuyor ve Hindistan’ın Batı dünyası ve Avrupa’ya bağlanmasında önemli bir halkayı oluşturuyor.

Geçen hafta yol ve kentleşme Bakanı Abbas Ahundi transit ve bölgesel işbirliği zeminlerini görüşmek üzere üst düzey bir heyet başkanlığında Pakistan’ı ziyaret etti. Bakan Ahundi Karaçi’de deniz tesislerini ve limanlarını ziyaret etti ve Pakistanlı yetkililerle işbirliği yollarını görüştü.

Ahundi ile Pakistanlı yetkililerin arasında düzenlenen oturumda Türkiye’nin de işbirliği ile üçlü bir transit güzergah açılması kararlaştırıldı.

Pakistan hava taşımacılığında Lahur, Karaçi, Kuveyte ve İslamabad gibi kentlerinde uygun havaalanları bulunuyor ve İran’la turizm alanında işbirliği için de büyük kapasiteye sahip olduğu anlaşılıyor. Bu yüzden taraflar Pakistan’dan İran’ın Çabahar, Zahidan, İranşehir ve Zabol kentlerine karşılıklı uçak seferleri düzenlenmesi kararlaştırıldı. Çabahar’dan Karaçi’ye deniz seferlerinin başlatılması tarafların üzerinde mutabakata vardığı bir başka önemli anlaşmaydı.