Pars Today

Bu bölümde bilgi tabanlı ekonominin üretimin gelişmesi ve ekonomik kalkınmadaki rolünü konu edineceğiz.

İran'daki Şemsi Takvimin bu yılı, İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Seyyid Ali Hamanei tarafından üretimin gelişmesi olarak adlandırılmıştır. Her ülkenin ekonomik gelişmesi ve kalkınmasının temeli olan üretimin gelişmesi İran ekonomisinde de cihada dayalı bir hareketin ilgi odağında yer almaktadır. İran'a yönelik tüm yaptırımlar ve zorluklara rağmen kısa bir süre içerisinde bu cihada dayalı üretimin geliştirilmesi hareketinin sonuç vermesi ümit edilmektedir. Sohbetimizin devamında bilgi ve bilim tabanlı ekonomi ve İran'ın bu alandaki performansını ele alacağız. 

18'inci yüzyılda ekonomi biliminin babası olarak bilinen Adam Smith üretim ve ekonomi alanında uzmanlığın önemine vurgu yapmıştır. Adam Smith bilimden yararlanma ve bilime dayalı olarak çalışmanın ekonomik yapının performansını da arttıracağını düşünüyor.  Günümüzde ise bilim ve bilgi, ekonominin temeli olarak baz alınmış ve böylece bilgi ve bilim tabanlı ekonomi kavramı medyana gelmiştir. Bu ekonomi türü, üretim, bilim ve bilgi kullanımı ve dağıtımına göre şekillenmiştir. Gerçekte ekonominin bu türünde bilim temel öge olarak sayılıp katkı değer ve rekabet ortamının da artmasına neden olur. Örneğin bilgi tabanlı İranlı şirketlerin biri de tarımcılık alanında kullanılabilecek İHA'ların üretimine muvaffak olmuştur. 

Bu İHA türü yabancı modellerinden daha avantajlı bir şekilde tek yakıt depolu olup ilaçlama ve gübreleme için kullanılmaktadır. Halbuki yabancı modeller sadece illaçlama için kullanılmaktadır. Bu İHA türünde kullanılan ileri teknoloji sayesinde katkı değer arttırılıp fiyatlardaki rekabet şansı da artmış olur. İşte üreitmin artması için böylesine değerli bir bilgi tabanlı ürün büyük öneme sahiptir. 

Küresel ekonomi alanında siyaset belirleyenlerin bilim ve teknolojinin ekonomik gelişme ve kalkınma alanındaki rolünün farkına varmasından beri " bilgi tabanlı ekonomi kavramı ülkelerin ekonomik gelişmesinde anahtar ögelerden biri haline gelmiştir. 1996 yılında ise Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü-OECD bilgi tabanlı ekonomiyi yeni bir terim ve kavram olarak ekonomi literatüründe ortaya koyup bu kavramı, bilimden yararlanarak üretimin, dağıtımın ve kullanımın gerçekleştirilmesi süreci olarak tanımladı. 

Bu örgütün tanımına göre bilgi tabanlı ekonomi bilim ve bilgiye dayanarak üretimin, dağıtımın ve kullanımın yapılmasıdır. Bu tanıma göre bilgi tabanlı ekonominin büyük bir bölümü de yaratıcılığa ayrılmaktadır. Bu tanıma göre bilgi tabanlı ekonomide elde edilen teknolojiler hızlı bir şekilde tüketilir ve iş gücü de yüksek eğitim görmüştür. Bilgi tabanlı ekonomi, yaratıcılığa, kreatif olmaya, yatırıma, iletişim ve ulaşım altyapısının oluşturulmasına, bilim ve teknoloji parklarının kurulmasına, fikirlerin ticarileştirilmesine ve ürüne dönüştürülmesine dayalıdır. 

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei tarafından İran'ın ekonomik gelişiminin yerli modeli olarak belirlenen Direniş Ekonomisinde de bilgi tabanlı ekonomi temel olarak sayılmış ve büyük bir öneme sahip olmuştur.Ayetullah Seyyid Ali Hamanei bu hususta şöyle buyurmuşlardır:" Direniş Ekonomisi bilgi tabanlı bir ekonomi modelidir. Yani bilimsel gelişmeler ve ilerlemelerden yararlanan bilimsel atılımlara dayanan bilim ekseni etrafında çalışan bir ekonomi türüdür. Ancak bu da bu tür ekonominin sırf bilim insanlarına ayrılması gerektiği anlamına gelmiyor. Bu direniş ekonomi modelinde sadece bilim insanlarına ait değil.. Sanayi alanında uzmanlar ve tecrübeli isimler ve girişimciler de bu ekonomi modelinde önemli roller üstlenebilirler... Bizim bilim ve teknolojiye sırtımızı yaslamamız, bilimse düzeyimizi arttırmak istediğimizden, ekonomik gelişmek için bilim ve teknolojiden yararlanmak istediğimizden dolayıdır. Bu çerçevede bilgi tabanlı şirketler milli ekonomiye büyük yardımda bulunabilirler. "

Direniş ekonomisinde hedef petrole bağlı ekonomiden bilgi tabanlı ekonomiye geçiş yapılmasıdır. Bilgi tabanlı şirketler ise bilgi tabanlı ekonominin dinamosu sayılırlar. Buna esasen son yıllarda İran'daki bilgi tabanlı şirketlerin üretimleri daha da artmış ve bu alanda faaliyet gösterenler ise petrole bağlı ekonomiden bilgi tabanlı ekonomiye geçişin öneminin farkına varmışlardır. 

Halihazırda İran çapında 4500 bilgi tabanlı şirket ve 6 ile 7 bin arası Start-up , gıda, moleküler biyoteknoloji, nanoteknoloji, ileri teknoloji seramik maddeleri, metaller, komozit ve polimer malzemeler, kimyasal teknolojilere dayalı ürünler, rafineri ve petrokimya  teknik bilgisinin arttırılması, bilgisayar ve elektronik donanımı, iletişim ve telekomünikasyon donanımı, ileri teknoloji nükleer donanımlar, hava-uzay donanımı ve malzemeleri, enerji tasarrufu alanındaki sistemler, nanoteknoloji donanımları, biyoteknoloji donanımları, eczacılık malzemeleri, akıllı sistemler, tıbbi, madencilik, yol yapımı, demir yolu yapımı, denizcilik ve gemicilik hatta kültürel alanlarda faaliyet göstermektedirler. 

İran'da bilgi tabanlı şirketlerin ömrünün 20 yirmi aşmamasından dolayı çalışkan ve heyecanlı İranlı gençlerin faaliyetlerinin sonucunun sadece biyoteknoloji ilaçları alanında 1 milyar dolar kadar döviz tasarrufu olduğu söylenmelidir. Buna ilaveten bu bilgi tabanlı şirketlerin ürünleri ülke içindeki ihtiyaçları karşılamasının yanı sıra Avrupalı ülkelere bile ihraç edilmektedir. 

Halihazırda küresel biyoteknoloji ilaçlar piyasasında 140 tür ilaç vardır. Bu rakamdan 22'isi İran'da üretilmektedir. Biyo teknoloji ilaçları biyolojik kaynaklara dayanan ilaçlardır. Aşılar, kan ve yan ürünleri, hücreler, alerjenler, geleneksel dokular ve yeni yapılan proteinler biyo teknoloji ürünlerinin en tanınmışlarındandır. 

Güncel bilim ve teknolojiye dayalı olarak gelişen ileri teknoloji sanayisi de insanların günlük hayatı ile yakından alakalı olan bir alandır. Çünkü ileri teknoloji sanayii özel bir alanla kısıtlı kalmayıp geniş bir yelpazeyi içermektedir. Eczacılık, gıda ve tarımcılık sanayiinde ileri teknolojiinde ayak izlerine rastlamak mümkün. Özellikle de tarımcılık alanında, biyolojik gübrelerin, böcek ilaçların üretiminde, optik ve lens sanyii, hava uzay sanayisi, uydu teknolojisi, güneş enerjisi gibi modern enerjiler, elektronik, petrol ve doğalgaz, petrokimya, telekomünikasyon ve demiryolu taşımacılığında bu ayak izleri daha belirgindir. 

Nano teknolojisi ileri teknolojilerden biridir. İran'da ise 15 yılı aşkın bir süredir Nano teknolojisini geliştirme grubu çalışmalarına başlamıştır. Bu grup, kendi araştırma geliştirme programlarını bilim üretimi ile başladı ve şimdi de yolunun devamında ürettiği ürünlerin ticarileştirilmesine ve bu ürünleri diğer ülkelere ihraç edilmesine odaklanmıştır. 

İran İslam Cumhuriyeti 3 yıldır aralıksız Avrupa ve Asyalı sanayileşmiş ülkeleri geride bırakarak nanoteknoloji alanında dünyada dördüncü konuma yerleşmiş ve bu alandaki ihracatını ciddi derecede arttırmıştır. 

Şimdi ise yaklaşık 50 ülke İran'dan nanoteknoloji ürünlerini ithal etmektedir. Bu ülkeler arasında Almanya, İtalya, Avustralya, İsviçre,  İsveç, Amerika, Kanada, Çin ve Güney Kore yer almaktadır. Şimdiye kadar dünyada nano alanında 610'u aşkın ürün ve donatım üretilmiştir. Bu rakamdan ise 220'si İranlılar tarafından üretilmiştir. 

Diğer ileri teknoloji dalları alanında da İran dünyada belirgin konuma sahiptir. Örneğin İran İslam Cumhuriyeti yerli bilim aracılığı ile uydu fırlatma teknolojisine sahip 11'inci ülkedir. Ayrıca İran uzaya canlıları gönderen 6'ıncı ülke olup nükleer sanayisinde de küresel enerjinin geleceğini belirleyecek ülkelerden biridir. Bunun yanı sıra İran bu alanda dünyada 14'üncü sıraya yerleşmiştir. Tıp, tarımcılık ve endüstri alanlarını doğrudan etkileyen bu alanda İranlı uzmanlar ve bilim insanları büyük başarılar elde etmişlerdir. Kök hücreler alanındaki İranlı bilim insanlarının çabaları ile insan organlarının üretimi ve genetik klonlamaya da başlanmıştır. Bu açıdan İran dünyadaki kök hücre araştırmaları ve geliştirme projelerinde ikinci sıradadır. 

Ayrıca İran biyo teknoloji ürünler üretimi alanında da iki yıl önce dünyada 13'üncü sıraya ve bölgede ilk sıraya yerleşti. İranlı gençlerin bu hayret uyandırıcı dillere destan bilgi tabanlı şirketler ve bilim ve teknoloji parkları çerçevesinde elde ettiği başarıların dinamik ve ileriye dönük her an gelişmekte olan bir ekonominin habercisidir.