Bugün yine her hafta olduğu gibi Orta Asya ve Kafkasya bölgesinin geçen haftaki en önemli gelişmelerini gözden geçireceğiz.

Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

• Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in İran’la ilişkileri geliştirmeye vurgu yapması,
• Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye’nin ortak askeri tatbikatı devam etmesi ve bölgesel tehditleri,
• Gürcistan ve NATO’nun ortak askeri tatbikatı,
• Tacikistan’da cumhurbaşkanlığı seçimleri aday kayıt işleminin tamamlanması,

Geçen hafta orta Asya ve Kafkasya bölgesinin en önemli bazı gelişmeleriydi.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bir açıklama yaparak İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti ilişkileri hızla geliştiğini ve hali hazırda ikili ilişkilerin bakımından yüksek seviyelere ulaştığını belirtti.

İran’ın Azerbaycan Cumhuriyeti’ne atadığı yeni Büyükelçisi Seyyid Abbas Musevi ile görüşen Aliyev, İranlı mevkidaşı Hasan Ruhani ile son görüşmelerine işaretle ikili ilişkilerin daha da geliştirilmesi gerektiğini belirtti. Aliyev, iki ülke arasında Kuzey Güney koridoru gibi önemli ulaştırma ve nakliyat projeleri uygulandığını, bu projeler sadece iki ülkeyi değil, aynı zamanda Avrasya bölgesinde yer alan ülkeleri birbirine bağlayabileceğini vurguladı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in İran’ın yeni Bakü Büyükelçisi Seyyid Abbas Musevi ile görüşmesinde beyanatı, Bakü liderlerinin İran İslam Cumhuriyeti ile ikili ilişkilerini daha da geliştirmek istediklerini gösteriyor.

İran ve Azerbaycan’ın Müslüman milletleri dini, tarihi ve mezhebi ortak değerleri paylaşmanın yanı sıra her zaman birbirinin ihtiyaçlarını karşılamak için de çaba harcayan iki ülkedir. Örneğin İran İslam Cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasında devam eden Karabağ münakaşasının çözümüne yardımcı olmaya hazır olduğunu ilan etmiştir.

Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasında 1991 yılından bu yana devam eden Karabağ münakaşası konusunda İran İslam Cumhuriyeti Saddam rejiminin dayattığı sekiz yıllık savaşın ardından bu münakaşayı çözüme kavuşturmak için tüm çabalarını sarf etmiştir.

Gerçekte bu münakaşa hakkında dikkat çeken nokta, Batılı devletler ve AGİT’e bağlı Minsk grubunun Amerikalı ve Fransız eşbaşkanları Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasında çatışmaların yeniden başlaması karşısında sessiz kalmalarına rağmen İran İslam Cumhuriyeti bir kez daha Karabağ münakaşasını çözmeye hazır olduğunu ilan etmesidir.

Aslında İranlı yetkililer ilk kez Karabağ münakaşasını çözme sürecine katkıda bulunmaya hazır olduklarını ilan etmiyor. Gerçekte İran İslam Cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasında Karabağ bölgesinin mülkiyeti konusunda yaşanan münakaşayı çözmek üzere harekete geçen ilk ülkeydi. İran 1992 yılında ve AGİT’e bağlı Minsk grubu kurulmadan Güney Kafkasya bölgesinde Azeri – Ermeni anlaşmazlığını çözmek üzere harekete geçti. Ancak ne var ki Bakü ve Erivan’da bazı politikacıların ihanetleri  ve ayrıca uluslararası zorba güçlerin baskıları yüzünden İran’ın bu münakaşayı barışçıl yollardan çözümlenmesi engellendi.

Bu doğrultuda Cumhurbaşkanı özel kalem müdürü Mahmut Vaizi twitter hesabında yaptığı açıklamada, İran İslam Cumhuriyeti Bakü ile Erivan arasında ara buluculuk mazisine dayanarak bu alanda elinden gelen her türlü yardımda bulunmaya hazır olduğunu belirtti.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkiye ordularının Nahçivan özerk cumhuriyetinde düzenledikleri ortak askeri tatbikatın devamında tatbikata katılan kara ve hava birlikleri farazi düşmanın mevzilerini vurdular. Tatbikatın bu aşamasında Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkiye birliklerinden yaklaşık 2600 asker onlarca tank, zırhlı araç, helikopter ve füze sistemleri ile farazi düşmanın mevzilerini hedef aldı. Tatbikat sırasında ayrıca farazi düşmanın İHA’ları etkisiz hale getirilerek düşman askerlerinin mevzileri vuruldu.

Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkiye’nin ortak askeri tatbikatı Ermenistan yönetiminin itirazına yol açtı. Bu tatbikat uzmanların belirttiğine göre Güney Kafkasya ve Doğu Akdeniz bölgelerinde yaşayan milletlerin huzurunu kaçırdığı gibi bölgeyi güvensizliğe sürüklemekten başka bir getirisi olmayacağı halde düzenleniyor.

Gerçekte Türkiye ordusu Azerbaycan Cumhuriyeti ordusu ile ortak tatbikatı sona erdikten sonra bir kez daha Nahçivan özerk cumhuriyetinde askeri tatbikat düzenliyor. Bu tatbikata tepki olarak Ermenistan ve Rusya Türkiye sınırlarına yakın bölgede ortak askeri tatbikat düzenlemeyi gündemine aldı. Kuşkusuz bu tür tatbikatlar sadece karşı tarafa göz dağı vermek için düzenleniyor.

Aslında bölge milletlerinin tarihi, bölgede nisbi barış ve huzuru yansıtırken, bu tür tatbikatların düzenlenmesi bölge devletlerini silah yarışına sürüklemek ve mali kaynaklarını yıpratmaktan başka bir işe yaramayacağı da kesindir. Bu tür askeri hareketler bölge milletlerinin insan gücü ve mali kaynaklarını silah yarışı uğruna heba edecektir. Nitekim askeri giderlerin artmasının tek sonucu, milletlerin geri kalmışlığı ve sürdürülebilir kalkınma trenini kaçırmalarıdır. Bir başka ifade ile militarist uygulamalara harcanan bütçelerin artması bölge milletlerinin refah seviyesini önemli oranda azaltır, üstelik bölge devletleri arasındaki ihtilafları da daha da şiddetlendirir.

Örneğin Ermenistan Dışişleri Bakanı geçenlerde Interfax’a verdiği mülakatta Ankara yönetiminin Bakü ile Erivan arasındaki son çatışmalarda Bakü’yü desteklemesi ve Karabağ münakaşasının çözümü yolunda engel oluşturmasına işaretle şöyle dedi:

Türkiye’nin istikrarsızlaştırıcı siyasetleri ve saldırgan tutumu bu ülkenin çevresindeki tüm bölgeleri tehdit ediyor. bugün Türkiye Güney Kafkasya bölgesini istikrarsızlaştırma politikasını ilerletmeye çalışıyor. Bu durum ciddi kaygılara yol açıyor. Türkiye bu tür uygulamaları ile Ermenistan’ı tehdit ediyor. Bu yüzden Ermenistan sınırlarının güvenliğini temin etmek için ortakları ile iş birliği yapacaktır.

Geçen hafta NATO paktının “Şayeste ortak 2020” adlı çok uluslu askeri tatbikatı Gürcistan’ın Vazyani askeri üssünde başladı. Tatbikat Gürcistan Başbakanı Georgi Gaharya, savunma Bakanı İrakli Garibaşvili ve Gürcistan, Amerika, İngiltere, Fransa ve Polonya ordularından 2700 askerin katılımı ile düzenlendi.

Son yıllarda NATO ve Gürcistan bir kaç kez ortak askeri tatbikat düzenledi. Rusya ise NATO’nun doğuya doğru yayılmasına şiddetle karşı çıkıyor ve NATO askerlerinin sınırlarına yaklaşmasını milli güvenliğine yönelik tehdit şeklinde algılıyor. Buna karşın NATO liderleri  her yıl Gürcistan ve Ukrayna ile Rusya sınırlarına yakın bölgelerde ortak askeri tatbikat düzenliyor. Üstelik tatbikat sona erince de NATO’ya ait askeri teçhizatın bir bölümü de bu ülkelerde bırakılıyor. Kuşkusuz bu uygulama kışkırtıcıdır ve bölge ülkelerini gerginlik ve çatışmaya sürükleyecektir.

Geçen hafta Tacikistan’da altı siyasi parti yedinci dönem cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylarını açıkladı. Bu arada bazı siyasi partiler bu seçimleri boykot ettiklerini açıklarken, bazı siyasi partiler de seçim sonuçları önceden belli olduğunu belirterek seçimlere katılmayacaklarını belirtti.

Tacikistan’da cumhurbaşkanlığı seçimleri 11 Ekim 2020’de düzenleniyor ve yeni Cumhurbaşkanı yedi yıllık bir süreliğine bu ülkenin başına geçiyor.

Tacikistan demokratik halk partisi şimdiki Cumhurbaşkanı İmamali Rahman’ı beşinci kez art arda seçimlerde aday gösterdi.

Tacikistan’da yaklaşık son otuz yılda İmamali Rahman bu ülkeyi yönetiyor. Rahman tekrar tekrar Cumhurbaşkanı seçilebilmek için şimdiye kadar bir kaç kez anayasada değişiklik yaptırdı.

Şimdi ise Rahman’ın otuz yıllık cumhurbaşkanlığının ardından 32 yaşındaki oğlunu Tacikistan’ın yeni lideri olarak bu koltuğa oturtmak istediğinden söz ediliyor.