Pars Today

Bugün yine her hafta olduğu gibi Orta Asya ve Kafkasya bölgesinin geçen haftaki en önemli gelişmelerini gözden geçireceğiz.

Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

• Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkmenistan arasında Hazar denizinin petrol sahaları ile ilgili protokol anlaşması,
• Ermenistan’da ordunun Başbakan Paşinyan’ı istifaya çağırması üzerine yaşanan sıcak gelişmeler,
• Gürcistan’da İrakli Garibaşvili’nin Başbakan olarak atanması,
• Kırgızistan Cumhurbaşkanı Cebbarov’un Rusya ziyareti,
• Amerika’nın Özbekistan’da özgür medyaya mali destek planı,

Geçen hafta orta Asya ve Kafkasya bölgesinin en önemli bazı gelişmeleriydi.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkmenistan Hazar denizinde bir petrol sahasından nasıl yararlanacaklarını içeren bir işbirliği protokolü imzaladı.

Hazar denizinde “Dostluk” adı ile anılan ortak petrol ve doğalgaz sahasında arama ve çıkarma çalışmasını içeren söz konusu protokolün belgesi Azerbaycan Cumhuriyeti milli meclisinde onaylandı.

Hazar denizinde yer alan Dostluk adlı petrol ve doğalgaz sahası bundan yaklaşık otuz yıl önce Azerbaycan Cumhuriyeti tarafından Kepez adı ile adlandırılmıştı. Şimdi iki tarafın arasında varılan anlaşmaya göre bu sahanın yüzde 70 kadarı Türkmenistan’a ve yüzde 30’u da Azerbaycan Cumhuriyeti’ne ait oluyor.

Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkmenistan Azeri, Çırağ ve Güneşli petrol sahalarından yararlanma konusunda birbiriyle anlaşamıyor. Türkmenistan bu sahaları sırasıyla Tertib, Türkmenbaşı, Serdar ve Osman olarak adlandırmıştır. İki taraf arasında bu anlaşmazlık 2002 yılında Türkmenistan’ın Bakü büyükelçiliğini bir kaç yıl kapatmasına  yol açmıştı.  Şimdi ise görünen o ki Dostluk adlı petrol ve doğalgaz sahasının yüzde 70 ve yüzde 30 olmak üzere Türkmenistan lehine paylaşılmasının ardından iki taraf arasındaki ihtilaflar bir nebze olsun çözüme kavuşmuş bulunuyor.

Hazar denizinde Bakü ile Aşkabat arasındaki mesafe yaklaşık 300 km kadardır. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bu denizdeki esas petrol sahaları  Bakü’den 140 km ve Aşkabat’tan 160 km uzaklıkta yer alıyor.

Geçen hafta Ermenistan’da Başbakan Nikol Paşinyan’ın muhaliflerinin tırmanan itirazlarının ardından 25 Şubat Perşembe günü Paşinyan taraftarları başkent Erivan’da sokaklara dökülerek Başbakan’dan yana sloganlar atmaya başladı. Başbakan Paşinyan taraftarlarının düzenlediği yürüyüşe katıldı; haber kanallar Paşinyan’ın başkent Erivan’ın Özgürlük meydanında görüntülerini yayımladı. Aslında bu yürüyüş Ermenistan ordusunun bazı üst düzey komutanlarının Paşinyan’ı istifaya çağırmasına tepke olarak düzenlendi.

Ermenistan Genel Kurmay Başkanı Onik Gasparyan bir bildiri yayımlayarak Başbakan Paşinyan ve kabinesini istifaya çağırdı. Ermeni komutan Gasparyan 25 Şubat Perşembe günü yardımcısının görevden alınmasına gösterdiği tepkide Başbakan Paşinyan ve kabinesinin istifa meselesini gündeme getirdi. Gasparyan bildiride şu ifadelere kullandı:

Ermenistan silahlı kuvvetleri görevlerini onurla yerine getirdi ve halkla omuz omuza düşmanlar mücadele etti. Ancak yetkililerin etkisiz yönetimi ve dış politika alanında ciddi hataları Ermenistan’ı çökme eşiğine getirdi.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Genel Kurmay Başkanı Gasparyan’ın yayımladığı bildiriyi ülkesinde darbe hazırlığı olarak niteledi. Ancak bu süreçte dikkat çeken önemli nokta, Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkiye’nin hemen ve acilen Nikol Paşinyan yönetimine destek vermesiydi.

Ermenistan Başbakanı Paşinyan karşıtları onu ve hükümetini Ermenistan’ın Azerbaycan Cumhuriyeti ile Karabağ üzerine savaşta yenilgisinden sorumlu tutuyor ve Karabağ barış anlaşmasından çekilmesini istiyor. Erivan yönetimi karşıtlarının bu tutumu, muhaliflerin Paşinyan yönetimine sırf itiraz etmekle yetinmek istemediklerini ve onu görevden azletmek ve Rusya’nın ara buluculuğu ile Azerbaycan Cumhuriyeti ile imzaladığı on maddelik barış anlaşmasını feshetmek istediklerini gösteriyor.

Bu arada gözlemciler Ermenistan’da son haftalarda ve aylarda tırmanan itirazların perde arkasında ecnebi odakların yer aldığını dile getiriyor.

Geçen hafta Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zorabişvili, İrakli Garibaşvili’yi yeni Başbakan olarak atadı.

Gürcistan’da iktidar Gürcistan Rüyası partisi bu ülkenin milli meclisinde çoğunluğu kendi elinde bulunduruyor. Buna göre Gürcistan parlamentosu hiç bir zorlukla karşılaşmadan Garibaşvili’nin başbakanlığına onay verdi.

Garibaşvili ikinci kez Gürcistan’da bu koltuğa oturuyor. Garibaşvili ilk kez 2013 ila 2015 yılları arasında bu görevi yürütmüştü. Garibaşvili bundan önce de Gürcistan savunma bakanıydı.

Gürcistan’da Garibaşvili’nin yeni Başbakan olarak atanmasının sebebi ise önceki Başbakanı Georgia Gaharya’nın görevinden istifa etmesiydi. Gaharya geçen hafta muhalefet partisi “Milli Birlik Hareketi” lideri Nika Melia’nın gözaltına alınmasına karşı çıktıktan sonra görevinden istifa etmişti.

Gürcistan’da Bidzinia İvanişvili liderliğindeki Gürcistan Rüyası partisi son yıllarda iktidarın başına geçmesinden sonra İrakli Garibaşvili bu ülkede yeni kabineyi kurmakla görevlendirilen altıncı Başbakan oluyor.

Gürcü uzmanlar iktidar Gürcistan Rüyası partisi iç arenada huzuru sağlamak ve muhaliflerin itirazlarına son vermek için hemen Başbakanı değiştirdiklerini ve böylece iç sorunları Başbakanı değiştirerek telafi ettiklerini belirtiyor.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sedir Cebbarov bu ülkenin önceki Cumhurbaşkanları gibi ilk yurt dışı resmi ziyaretini Rusya’ya yaptı. Kırgız lider Cebbarov Rusya’da Başkan Vladimir Putin’le bir araya gelerek ikili ilişkileri ve bu ilişkileri geliştirme ufkunu ve iki ülke arasında daha etkili teamül yollarını görüştü.

Bundan önce Kırgızistan Cumhurbaşkanı Cebbarov bir açıklama yaparak Rusya ülkesinin stratejik ortağı ve Kırgızistan’da Rusça ülkenin resmi dili olduğunu ve bu böylece devam edeceğini belirmişti.

Kırgızistan’da son cumhurbaşkanlığı seçimleri geçen 10 Ocak tarihinde düzenlendi. Bu seçimlerde halkın katılım oranı düşük olmasına karşın Sedir Cebbarov oyların yüzde 80 kadarını kazanarak yeni Cumhurbaşkanı seçildi. Kırgızistan, Batılı sultacı devletler orta Asya bölgesinde nüfuzunu arttırmak ve daimi varlık sergilemek için hedef tahtalarında bulunan bölge ülkelerinden biridir. Cebbarov’un Moskova ziyaretinden önce ise Kırgızistan’ın sınır bölgelerinde yaşayan Kırgız vatandaşlar başta Tacikistan olmak üzere komşuları ile sınır anlaşmazlıklarını halletmesini istemişti. Kırgız vatandaşlar hatta bazı komşu ülkelerin Kırgızistan’a karşı yayılmacı emellerin peşinde olduklarını iddia etti.

Bu bağlamda orta Asya meselelerinin Tacik uzmanlarından Hürremov şöyle diyor:

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sedir Cebbarov’un ülkesinde mali fesat, yolsuzluk, rüşvet gibi durumların kökünü kurutmak ve yetkililerin ailevi ilişkilerin çerçevesinde ülkeyi yönetmelerine son vermek ve Kırgızistan’ı içinde bulunduğu iktisadi krizden çıkarmak gibi projeleri zaman alan projeler olduğundan, bu şartlarda Cebbarov için Tacikistan ile sınır anlaşmazlığını hızlı bir şekilde çözmek hiç de kolay olmayacaktır.

Geçen hafta Amerika yönetimi medeni toplumun kapasitelerini geliştirme bahanesi ile Özbekistan’da bağımsız medya organlarına mali destek vermeyi gündemine aldığı açıklandı.

ABD Dışişleri Bakanlığı orta Asya bölgesindeki aktif müteahhitlere, Özbekistan’da yerel bağımsız medya organlarını takviye etme doğrultusunda faaliyet yürütmelerini önerdi. Amerika yönetiminin Washington’un güdümünde hareket eden müteahhitlere  karşılıksız yardım tutarı 10 ila 50 bin dolar olarak açıklandı.

Amerika’nın Özbekistan’da bağımsız medya organlarına mali yardım açıklaması, Washington yönetimi orta Asya bölgesinde konumunu ve nüfuzunu kaybetmeye başladığı bir sırada gündeme geliyor.

Buna göre Washington yönetimi bölgede konumunu korumak için yeni bir savaş başlattığı anlaşılıyor. Ancak uzmanlar Amerika’nın bu planını gayri meşru ve illegal olarak telakki ediyor. buna karşın görünen o ki Amerika orta Asya bölgesinde eski konumuna kavuşmak için her şeyi mübah görüyor.