Geçen hafta Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İranlı mevkidaşı Dr. Hasan Ruhani’nin resmi daveti üzerine üst düzey siyasi ve iktisadi bir heyet başkanlığında Tahran’ı ziyaret etti.

İki, bölgesel ve küresel ilişkilerin geliştirilmesi , Tahran ve Bakü arasında siyasi, iktisadi, ticari ve kültürel alanlarda ortak işbirliği, Azeri liderin Tahran ziyaretinin hedefleri arasında yer alıyordu.

Bu çerçevede iki ülke yetkilileri ikili ortak işbirliğini geliştirmek amacıyla 11 işbirliği belgesi imzaladı. Söz konusu belgeler İran Cumhurbaşkanı Ruhani ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in huzurunda iki ülkenin üst düzey yetkililerince imzalandı.

İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasında imzalanan belgelerin arasında acil şartların sonuçlarını hafifletme, kısıtlama ve önleme, gümrük ve veterinerlik ve hayvanların sağlığı konusunda karşılıklı yardımlaşma, elektrik satışı, iki ülkenin demiryollarının birleştirilmesi, İran ve Azerbaycan’ın Astara kentleri arasındaki demiryolu üzerinde köprü inşaatı gibi başlıklar yer alıyordu.

Yine İran Cumhurbaşkanı kadın ve aile işlerinden sorumlu yardımcısı ile Azerbaycan aile, kadın ve çocuk işleri komisyonu Başkanı da işbirliği anlaşması imzalayan iki yetkiliydi. Bundan başka iki ülke yetkilileri tıp ve sağlık hizmetleri ve iki ülkenin petrol ve doğalgaz ve petro kimya firmalarının işbirliği alanında işbirliği belgesi imzaladı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev Tahran ziyareti sırasında Bakü yönetiminin Tahran yönetimi ile çok yönlü ilişkilerini geliştirmek istediğini, İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti bölgesel güvenliğin ve bölge ülkelerinin istikrarı çerçevesinde terörle mücadelede işbirliğini geliştirmekte kararlı olduklarını belirtti.

Aliyev ayrıca Azerbaycan cumhuriyetinde yerli ve yabancı girişimciler için şartların iyileştirilmesi ve özel sektörün ve yatırımcıların daha iyi bir ortamda çalışmaları için bazı programlar uyguladıklarını, uygulanan reformların özellikle İranlı işadamları ve özel sektörü için Azerbaycan cumhuriyetinde yeni imkanlar sunacağını vurguladı.

Geçen hafta İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i kabulünde Tahran ve Bakü arasındaki iyi siyasi ilişkilere ve ortaklıklara temas ederek İran milletinin Azerbaycan milletine bakışı dostluk ve komşuluktan ötede, kardeşçe bakış olduğunu belirtti. Ayetullah Hamanei Azerbaycan cumhuriyetinin güvenliği, huzuru ve halkının refahı İran için önem arz ettiğini belirterek iki milleti kalbi bağları sayesinde ikili iktisadi ilişkilerin ve işbirliğinin gelişmesini diledi.

Gerçekte İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti halkının ortak dini bağları Tahran ve Bakü yönetimleri için güçlü bir dayanaktır. Nitekim iki yönetim halkın desteği sayesinde ikili iktisadi ve siyasi ilişkilerini geliştirebilir. İran’ın Azerbaycan cumhuriyetine dostane tutumunun en bariz mısdakı, Azeri vatandaşların vizesiz İran’ı ziyaret edebilmeleridir. İran’ın Azeri vatandaşlar için vize uygulamasını kaldırması, komşularına yönelik ciddi ilgisinin işareti sayılır.

İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Hamanei Aliyev’i kabulünde iki milletin ortak dini ve mezhebi değerlerine değinerek, İslamî maarifi yaygınlaştırmak ve dini şiarlara saygı göstermek halk tarafından ilgi ile karşılanacağını ve tehditlere karşı dik duruşlarına katkısı olacağını belirtti.

Ayetullah Hamanei’nin tabiri ile İslam ve şii mezhebinin maariflerini yaygınlaştırmak, sorunlara ve tehditlere karşı direnişte yüce Allah’ın ve masum imamların inayetine vesile olacağı kesindir.

Geçen hafta Avrupa birliği parlamentosu üyesi Ermes Pait, Tacikistan’da ifade özgürlüğü ve yasaların uygulanması gibi durumlara eleştirdiği açıklamasında bu ülkede siyasi ve hukuki reformların zaruretine vurgu yaptı. Avrupalı diplomat Tacikistan’da demokrasi kriterleri kesinlikle göz ardı edilmemesi ve Tacik halkını bu haktan mahrum bırakılmaması gerektiğini kaydetti.

Tacikistan ve diğer bazı orta Asya cumhuriyetlerinde muhalif liderlerin Brüksel ziyareti ve AB yetkilileri ile görüşmelerine değinen Pait, bu bölgde bulunan muhaliflerin ve hukukçuların Avrupa’yı ziyaret etmeleri orta Asya halkının sorunlarının gün ışığına çıkmasına vesile olacağını, kendileri de bu sorunları orta Asya ülkelerinin liderlerine intikal ettireceklerini vurguladı.

Tacikistan yönetimini insan hakları konusunda uyaran Pait, AB ifade özgürlüğü ve insan hakları çerçevesinde her yıl Tacikistan’a yardımda bulunduğunu, Duşanba yönetimi insan haklarına saygı gösterdiği takdirde gelecekte de AB’nin yardımlarından yararlanabileceğini belirtti.

Avrupalı diplomat, AB Tacikistan’da dini özgürlükleri ve insan haklarını güvence altına alan siyasi ve bürokratik reformlara şahit olmak istediğini de ifade etti.

Tacikistan ve AB arasındaki müzakereler cari yılın 15 – 17 Şubat tarihlerinde AB’nin siyasi başkenti Brüksel’de düzenlendi. Tacik heyete ise Dışişleri Bakanı Sıraceddin Aslov başkanlık etti. Bu müzakerelerden üç hafta önce ve Ocak ayının son haftasında Tacikistan’dan muhalif grupların liderlerinden bir heyet AB yetkilileri ile görüştü. Muhaliflerin heyeti AB yetkililerinden Tacikistan yönetiminden siyasi tutukluları serbest bırakmasını ve insan haklarına uymasını istedi.

Bundan başka uluslararası af örgütü de son raporunda Duşanba yönetiminin muhaliflere yönelik baskılardan duyulan kaygıyı dile getirmişti. Örgüt raporunda Tacikistan yönetimi özellikle son bir yılda siyasi muhaliflere ağır baskı uyguladığını ve çoğu hakkında soruşturma başlattığını, Tacikistan zindanlarında işkence ve kötü muamele sıradan bir iş haline geldiğini belirtti.

Uluslararası af örgütü son raporunda ayrıca Tacikistan’da ifade özgürlüğünün kısıtlanmasından da kaygı duyduklarını açıkladı. Örgüt, son bir yılda Tacikistan’da bir çok sosyal paylaşım sitesi ve yine haber siteleri engellendiğini, Duşanba yönetimi bu tutumunun sebebini açıklamadığını kaydetti.

Uluslararası af örgütü yetkililerinden Denis Krivaşiyev de Tacikistan’da insan hakları durumu kaygı verici boyutta olduğunu, bu ülkede insan haklarını savunanların durumu asla iyi olmadığını belirtti.

Uzmanlar Tacikistan yönetimi 2015 yılında muhaliflerine karşı baskılarını çok arttırdığını belirtiyor. İslamî hareket partisinin kapatılması ve terör bahanesi ile bu partinin bir çok üyesinin tutuklanması, Duşanba yönetiminin 2015’te muhaliflere yönelik baskılarının bir örneğidir.

Geçen hafta Kazakistan’da parlamento seçimleri kampanyaları başladı. seçim kampanyaları 18 Mart’a kadar devam edeceği belirtildi.

Bu seçimlerde 6 siyasi partiden toplam 234 aday 107 sandalye için rekabet ediyor.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev bundan önce meclisin feshedilmesini ve erken seçime gidilmesini istemişti. Erken seçimlerin bu yılın sonları veya 2017’nin başlarında yapılması kararlaştırılmıştı, ancak daha sonra 20 Mart tarihi erken seçim tarihi olarak açıklandı.

Geçen hafta Kazakistan milli güvenlik komisyonu Başkan yardımcısı ve sınır devriye birliği Başkanı Darhan Dilmanov, Bakü’de Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanı ile görüştü. Görüşmede taraflar sınırları koruma alanında ve ayrıca illegal göç ve uyuşturucu madde kaçakçılığı ile ikili işbirliğini geliştirmeye vurgu yaptı.

Azeri yetkili görüşmede Kazakistan’da devriye botlarının inşaatı, sınırlarda hizmet veren devriye gemileri ve helikopterlerin bakım ve onarımı alanında işbirliğine işaret ederek, Bakü yönetimi bu alanlarda Kazakistan’la işbirliği yapmaya hazır olduğunu açıkladı. Azeri yetkili ayrıca Bakü limanının hizmetlerinden yararlanmak üzere şartların ideal hale getirilmesine değindi ve bu limanın Asya ile Avrupa kıtaları arasında önemli bir köprü konumunda rol ifa ettiğin kaydetti.

Bundan bir süre önce de Kazakistan Başbakan yardımcısı Bekitcan Sagintayev de Azerbaycan Başbakanı ile bir araya gelerek iki ülkenin Hazar denizindeki limanları arasında işbirliğini geliştirmeyi görüşmüştü.

Geçen hafta Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurban Kulu Berdi Muhammedov, Aşkabat’ta görüştü İran Cumhurbaşkanı yardımcısı Muhammed Şeriatmedari’ye Aşkabat yönetimi Tahran ile ilişkilerini geliştirmeye özel önem verdiğini belirtti.

Geçen hafta Şeriatmedari Aşkabat ziyareti sırasında Türkmen lider Berdi Muhammedov’la bir araya gelmişti. Muhammedov görüşmede iki ülkenin ortak tarihi ve kültürel değerlerine işaretle iki milletin dost ve kardeşlik ve iyi komşuluk ilkeleri ile birbiriyle bütünleştiğini, Türkmenistan başta İran olmak üzere komşuları ile iyi ilişkileri geliştirmeye özel önem verdiğini belirtti.

Türkmen lider ayrıca Türkmenistan ve İran, ikili çok yönlü ilişkilerini geliştirebilecek geniş kapasitelere sahip olan iki devlet olduğunu ifade etti.

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Muhammedov ve İran Cumhurbaşkanı yardımcısı Şeriatmedari iki görüşmede ayrıca iktisadi ve ticari teamülleri geliştirmeyi, ikili ticaret hacmini arttırmayı, ortak iktisadi projeleri, enerji ve altyapı ve yatırım gibi alanlarda işbirliğini masaya yatırdı. İki yetkili bu bağlada özel fuarların düzenlenmesine ve ikili ticari oturumların ve karma ekonomik komisyonunun zirvelerinin gerçekleşmesine vurgu yaptı.

Cumhurbaşkanı yardımcısı Şeriatmedari görüşmede, İran Türkmenistan’la geleneksel ilişkilerini güçlendirmeye büyük önem verdiğini belirterek, İran’ın Türkmenistan’da açtığı 12. Özel fuarı da İran’ın sanayi ve ticari yeteneklerinin bir köşesini sergilediğini ve ayrıca İranlı girişimcilerin dost ve kardeş ülke Türkmenistan’da faaliyet yürütmek istediklerini ortaya koyduğunu belirtti.

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Muhammedov ve İran Cumhurbaşkanı yardımcısı Şeriatmedari iki görüşmede İran – Türkmenistan – Kazakistan demiryolu projesi gibi büyük projelerin önemine ve bölgede ve Avrasya da transit ve ulaştırma sistemine hizmet edeceğine vurgu yaptı.

İki yetkili ayrıca ikili ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yaptı.

İran’ın 12. Özel fuarı geçen hafta Cumhurbaşkanı yardımcısı Şeriatmedari ve Türkmenistan yönetiminin üst düzey yetkililerinin katıldığı törenle Aşkabat’ta açılış yaptı. Fuara İran’ın çeşitli eyaletlerinden yüzü aşkın firma katıldı. 015