Geçen hafta İran’ın Doğu Azerbaycan eyaletinin iktisadi aktivistleri Bakü’de düzenlenen oturuma katıldı.

İran ekonomisi başlıklı oturuma Doğu Azerbaycan eyaleti ticaret odasından 25 kişilik bir heyetin yanı sıra Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomi Bakanı yardımcısı ve İran’ın Bakü büyükelçisi katıldı. Oturumda iki ülkenin özel sektörleri arasında işbirliği ufku masaya yatırıldı. Oturumda Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomi Bakanı yardımcısı Sahil Babayev yaptığı konuşmasında iki ülkenin son iki yılda gelişen ilişkilerine işaretle şimdiye kadar iki ülke arasında 12 iktisadi oturum düzenlendiğini ve bu oturumların sonunda 60 kadar ikili işbirliği belgesi imzalandığını belirtti. Babayev ülkesinin İran İslam Cumhuriyeti ile ilişkilerini geliştirmek istediğini belirterek İran şimdiye kadar Azerbaycan cumhuriyetinde 1.2 milyar dolar yatırım yaptığını ve iki ülkenin siyasi ve iktisadi ilişkileri çok yüksek düzeyde olduğunu, ikili işbirliği de tüm alanları kapsadığını ifade etti.

Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomi Bakanı yardımcısı Sahil Babayev oturumda yaptığı konuşmasının devamında, hali hazırda İranlı 430 kadar firmanın Azerbaycan cumhuriyetinde petrol dışı sahalarda faaliyet yürüttüğünü ve bu alanlarda ikili işbirliğini geliştirmek için çok uygun kapasitelerin bulunduğunu vurguladı.

Oturumda İran’ın Azerbaycan büyükelçisi Muhsin Pakayin de oturumun amacını iki ülkenin özel sektörleri arasındaki ilişkileri güçlendirmek olduğunu, Doğu Azerbaycan eyaletinden gelen iktisadi heyetin ikili işbirliğinin gelişmesine katkı sağlayacağını kaydetti. Büyükelçi Pakayin, İran ve Azerbaycan cumhurbaşkanlarının iradesi iki ülkenin özel sektörleri başta olmak üzere çeşitli sektörlerin arasındaki işbirliğini geliştirmeye yönelik olduğunu, özel sektörün çıkarlarını devletlerin çıkarı telakki ettiklerini ve bu tür teamüllerin bir an önce gelişmesini dilediklerini vurguladı.

Geçen hafta Afganistan’da muhtemel gelişmelere paralel olarak Çin ve Pakistan’dan askeri komutanlar Tacikistan’ı ziyaret etti. Çin ve Pakistan’dan Duşanba’ya gelen askeri heyetlerin ziyaret amacı ise terör ve radikalizmle mücadele çerçevesinde askeri işbirliğini geliştirme şeklinde açıklandı.

Tacikistan savunma bakanlığı basın bürosu yaptığı açıklamada, Tacik askeri yetkililerin Çinli ve Pakistanlı askeri yetkililerle görüşmelerinde askeri ve teknik işbirliğinin yanı sıra terör ve radikalizmle mücadele ve bu alanlarda istihbarat alış verişi gibi konuların masaya yatırıldığını belirtti.

Güvenlik uzmanları Çin ve Pakistan’dan askeri yetkililerin eşzamanlı Tacikistan’ı ziyaret etmesini bölge gelişmelerine ve özellikle orta Asya ülkelerinin Afganistan’ın geleceği konusunda Çin ve Pakistan’ın desteğini kazanma çabalarına bağlıyor.

Geçen hafta Rusya ve Kırgızistan cumhurbaşkanları bir araya gelerek iki ülke arasında iktisadi ilişkileri geliştirmeyi ele aldı. Kremlin sarayında gerçekleşen görüşmede Rusya lideri Putin ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Atambayev ikili iktisadi ilişkileri geliştirmeyi ve ayrıca Kırgızistan’ın 2015’te Avrasya iktisadi birliğine girişinin sonuçlarını masaya yatırdı.

Rusya Kırgızistan’ın en büyük iktisadi ortaklarından biridir ve bu ülke ile petrol ve doğalgaz, gıda maddeleri, banka kredileri ve askeri alanlarda yakın işbirliği yürütüyor.

Avrasya iktisadi birliği ile kuruluşunun üzerinden bir yıldan daha az bir süre geçtiği bir sırada bu kez doğuya ve orta Asya’ya doğru genişleme yönünde adım atmaya başladı. Kırgızistan’ın birliğe katılma kararının kurucu ülkeler Rusya Kazakistan, beyaz Rusya ve Ermenistan tarafından onaylanmasının ardından Kırgızistan geçen yılın yaz aylarında resmen Avrasya iktisadi birliğinin beşinci üyesi olarak kabul edildi. Gerçekte Kırgızistan’ın avrasya iktisadi birliğine üyeliği ile ilgili protokolün imzalanması üzerinden üç aydan daha az bir süre geçtiği bir sırada bu ülke resmen birliğin üyesi oldu. Şimdi ise Kırgız devlet adamları bu fırsattan iktisadi sorunlarına çözüm üretme yönünde yararlanmayı umuyor. Nitekim Kırgız lider Elmas Beyk Atambayev, ülkesinin birliğe üyeliğini büyük bir kazanım niteledi ve birliğe üye ülkelerle ilişkilerinin gelişmesini beklediklerini ifade etti.

Geçen hafta Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi Kazakistan’ı ziyaret ederek Kazak mevkidaşı Nur Sultan Nazarbayev’le görüştü . iki liderin görüşmesinin ardından iki ülke yetkilileri arasında bir kaç işbirliği belgesi ve anlaşma imzalandı. Nazarbayev ve Sisi Astana’da görüştükten sonra iki ülke ilişkilerinde yeni bir dönemin başladığını vurguladı. Görüşmede Nazarbayev, Mısır Lideri Sisi’nin Kazakistan’ın bağımsızlığının 25. Yıldönümünde ülkesini ziyaret ettiğini belirterek Mısır, Kazakistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden biri olduğunu ve Kazakistan’da büyükelçilik açarak diplomatik ilişkilerini başlattığını kaydetti.

Mısır Cumhurbaşkanı Sisi’nin Kazakistan ziyareti sırasında iki ülke arasında işbirliği zeminleri ve bölgesel ve küresel meseleler ele alındı. Kazak lider Nazarbayev, Astana yönetimi Kahire yönetiminin Avrasya iktisadi birliğine üye ülkelerde serbest ticaret bölgesi kurma çabasına tam olarak destek verdiğini belirtti. Nazarbayev ayrıca Mısır’ın Çin tarafından tasarlanan iktisadi kuşak projesinde rol ifa etmesini de desteklediğini, nitekim Kazakistan’la Mısır arasındaki işbirliğ kapasitesi de yeni imkanlara vesile olacağını ifda etti.

Kazak lider Nazarbayev açıklamasının devamında ülkesinin tarım alanında uzun vadeli ilişkilerin kurulmasına ihtiyaç duyduğunu, Kazakistan dünyanın en büyük buğday ihraç eden ülkelerinden biri olduğunu ve 2006 ila 2010 yılları arasında Mısır’a buğday ihracatı bir milyon tonu aştığını ve bu rakam gelecekte devam edeceğini ve hatta artacağını vurguladı.

Mısır Cumhurbaşkanı Sisi de Kazak lider Nazarbayev’le görüşmesinde iki ülke arasındaki ilişkilerin ticaret ve ekonomi başta olmak üzere çeşitli alanlarda gelişmesiniolumlu karşıladıklarını belirterek, ortak hedeflere ve çıkarmalara mevcut ilişkilerle ulaşmaktan emin olabileceklerini kaydetti.

Sisi ayrıca Kazakistan ile Mısır ilişkilerinde terörle mücadele özel yeri bulunduğunu ve başka ülkeler için iyi bir model olabileceğini belirtti.

Mısır ve Kazakistan liderlerinin görüşmeleri sırasında bazı ikili anlaşmalar imzalandı.

Geçen hafta Kırgızistan Dışişleri Bakanlığı resmi bir bildiri yayımlayarak Rusya ve Amerika arasında Suriye’de ateşkes üzerine varılan mutabakatı ve ateşkesin sağlanmasını olumlu karşıladıklarını açıkladı. Amerika ve Rusya’nın çabalarına ve bu çabaların olumlu olduğuna işaret eden Kırgızistan Dışişleri Bakanlığı, iki ülkenin Suriye krizini barışçıl yollardan çözümlemek üzere kurulan uluslararası destek grubunun eşbaşkanları olarak Suriye’yi krizden kurtarmayı göndemlerine aldıkları anlaşıldığını vurguladı.

Açıklamada Suriye’de tüm çatışma taraflarının ateşkesi bağlı kalmaları ve tüm meseleleri ancak diyalogla ve uluslararası yasalar ve BM bildirgesi çerçevesinde ve karşılıklı saygı ile çözümlemeleri temenni edildi.

Geçen hafta Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurban Kulu Berdi Muhammedov bu ülkenin milli güvenlik Bakanını ve sınır muhafaza birliği komutanını görevlerinden aldı. Türkmenistan milli güvenlik konseyi oturumuna katılan Berdi Muhammedov, bundan önce cumhurbaşkanlığı güvenlik servisi Başkanı olan ve beş ay önce de milli güvenlik Bakanı görevine atanan Hoca Berdiyev’i müsamahakarlığı yüzünden görevden aldı. Türkmen lider ayrıca Türkmenistan gümrük kurumu başkanlığını yürüten albay Devrangeldi Bayramev’i yeni milli güvenlik Bakanı olarak atadı.

Cumhurbaşkanı Berdi Muhammedov ayrıca sınır muhafaza birliği komutanı General Murat İslamov’u de görevini tam olarak yerine getirmediği gerekçesiyle görevden aldı ve bundan önce savunma bakanlığı ve deniz kuvvetleri komutanlığı görevlerini yürüten General Begenç Güvendoğdiyev’i yeni sınır muhafaza birliği komutanı olarak atadı. Bu arada muhammad Han Çakıyev de yeni gümrük kurumu Başkanı olarak atandı.

Türkmenistan’da Cumhurbaşkanı silahlı kuvvetlerin baş komutanı ve milli güvenlik konseyi Başkanı olarak milli güvenlik ve savunma bakanlarını atama yetkisine sahiptir. Türkmenistan Cumhurbaşkanı yargı erki başkanını da atama yetkisine sahiptir.

Geçen hafta İran, Türkmenistan ve Kazakistan demiryolları yetkililerinin üçlü zirvesi Aşkabat’ta gerçekleşti. Taraflar ortak demiryolu alanında faaliyetlere ivme kazandırmayı ele aldı. Oturumda taşımacılığın geliştirilmesi ve Rusya ve diğer Avrupa ülkelerini de bu demiryolunu kullanmaya teşvik etme konusu da masaya yatırıldı.

Oturuma katılan üç ülkenin yetkilileri gelecek oturuma Rusya demiryolları yetkililerinin de davet edilmesini kararlaştırdı.

Çin’den İran’a gelen ilk konteyner taşıyan trenin bir süre önce Pekin’den yola çıkarak Tahran’a gelmesi ve bu güzergahın bir transit güzergaha dönüştürülmesi de İran, Türkmenistan ve Kazakistan demiryolları yetkililerinin ele aldığı bir başka konuydu.

İran Türkmenistan ve Kazakistan’ın ortak demiryolu projesi 3 Aralık 2014’te ve üç ülkenin cumhurbaşkanları Ruhani, Nazarbayev ve Berdi Muhammedov’un katıldığı törenle hizmete girmesi bölgenin en önemli siyasi iktisadi gelişmesiydi ve üç ülkenin ilişkilerinin çağdaş tarihinde altın harflerle kayda geçti.

Her üç ülkenin liderleri ortak demiryolu projesinin hizmete girdiği törende, bu projenin bölgesel barış, istikrar ve kalkınma alanında çok etkili bir etken olduğunu ve bölgesel taşımacılık ve transit alanında yeni bir teamül dönemini başlattığını vurguladı.

Söz konusu ortak demiryolunun birinci ayağının hizmete girmesi ile beraber yılda üç ile beş milyon ton ve daha sonraki aşamalarda on ila on iki milyon ton yükün taşınması bekleniyor. uzmanlar bu projenin hizmete girmesi ile birlikte bağımsız devletler topluluğuna üye ülkelerden Fars körfezi ve Avrupa kıtasına uzanan güzergahın 600 km kısaldığını belirtiyor.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İtalya’dan gelen heyetle görüşmesinde Güney koridoru istişare konseyinin ikinci oturumunun olumlu geçmesini temenni etti.

Aliyev Pazar günü Claudio De Vincenti ile görüşmesinde Bakü’da doğalgazla ilgili Güney koridoru istişare konseyinin ikinci oturumunun düzenlenmesini önemli niteledi. Görüşmede İtalyan yetkili de Güney koridoru hem İtalya ve hem AB için özel öncelikli bir proje olduğunu belirtti.

Birinci Güney koridoru istişare oturumu 11 Şubat 2015 tarihinde düzenlenmişti. Güney koridoru üç boru hattından ve 3500 kilometreden oluşan ve Azerbaycan cumhuriyetinden başlayarak Gürcistan, Türkiye ve Yunanistan üzerinden İtalya’nın güneyine uzanan bir boru hattı projesidir. Bu çerçevede İngiliz BP firması liderliğinde kurulan konsersiyum, Şahdeniz doğalgaz sahasından İtalya’ya uzanan boru hattının ikinci ünitesinin inşaatını üstlendi. Söz konusu boru hattının inşaatı 2018 yılında sona ermesi gerekiyor. Azerbaycan Cumhuriyeti ise bu boru hattından Avrupa’ya doğalgaz ihracatına da 2019 yılında başlaması planlanıyor.

Ve son olarak geçen hafta AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini dağlık Karabağ’ın mülkiyeti üzerinde süregelen Ermeni Azeri münakaşasının çözümlenmesi AB’nın dış politika önceliklerinden biri olduğunu açıkladı. Gazatecilere konuşan Mogherini, Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasında devam eden Karabağ münakaşasından duydukları esefi dile getirerek maalesef bazıları hala barışın anlamını doğru idrak edemediklerini ve genç kuşağı barış duygusundan yoksun bir şekilde topluma teslim eddiklerini kaydetti.

Mogherini Karabağ münakaşasının uluslararası yasaların çerçevesinde çözümlenmesi AB’nın öncelikleri arasında yer aldığını, Batı AGİT’e bağlı Minsk grubunun bu doğrultuda çabalarını desteklediğini vurguladı.

Bundan önce da bazı Batılı ve özellikle Avrupalı yetkililer Ermeni Azeri münakaşa hakkında benzer açıklamalarda bulunmuştu, fakat pratikte Batılı devletlerin Karabağ münakaşasını sonlandırmak istemedikleri, bilakis bu münakaşanın sürmesi yönünde adım attıkları anlaşılıyor.