Pars Today

İran İslam Cumhuriyeti bir kez daha çok önemli ve ülkenin geleceğini ilgilendiren cumhurbaşkanlığı seçimleri arifesinde bulunuyor.nitekim seçimlere bir aydan daha az bir süre kaldığı bir sırada seçim atmosferinin daha da ısındığı gözleniyor.

Siyeset meseleleri uzmanı Dr. Muhammed Cevad Mahmudiyan Tefreşi şöyle diyor:

Seçim veya seçimleri düzenleyen taraf, hükümettir. Doğal olarak eyaletlerde eyalet valileri ve kaymakamlar ve diğer yetkililer, kent ve köy konseyleri dışında tüm seçimleri düzenlemek ve sağlıklı düzenlenmesini gözetlemekle yükümlüdür. İran’da anayasayı kollama ve koruma konseyinin gözetlemediği tek seçim, kent ve köy konseyleri seçimleridir.

İran İslam cumhuriyetinde çeşitli seçimlerin düzenlenmesi için belirlenen yöntemler ve çıkarılan yasalar, seçimlerin şeffaf olmasını ve sağlıklı ve doğru bir şekilde yapılmasını gözetlemiştir ve genelde yürütme heyetleri ve gözetleme heyetleri çerçevelerinde tanımlanmıştır.

Başında içişleri bakanlığının bulunduğu seçim yürütme heyeti, seçimleri düzenlemek gibi temel ve önemli görevden sorumludur. İran’da cumhurbaşkanlığı seçim yasası ve bu kanunun birinci ilkesinin üçüncü maddesinde şu ifade yer alıyor:  içişleri bakanlığı cumhurbaşkanlığının dört yıllı süresi dolmadan en geç beş ay önce yeni seçimlerin yapılması için gereken ön hazırlıklara başlaması ve İran İslam Cumhuriyeti anayasasının 119. İlkesine uyarak seçimlerin düzenleneceğini ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adayların kayıt işleminin başlama tarihini kitle iletişim araçlarını kullanarak kamuoyuna duyurmalıdır.

İran cumhurbaşkanlığı seçim yasasının birinci ilkesinin 7. Maddesine göre cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili yürütme genelgesini içişleri bakanlığı hazırlıyor ve bakanlar kurulunda onaylandıktan sonra da uyguluyor.

Bu çerçevede İran’da dört ay önce içişleri bakanlığı cumhurbaşkanlığı seçimleri icra heyetinin baş sorumlusu olarak faaliyetleri başladı ve içişleri bakanlığında seçim merkezinin kurulması ile beraber cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ilk adım atılmış oldu. Daha sonra cumhurbaşkanlığı seçimleri aday kayıt işlemi 11 – 15 Nisan tarihleri arasında beş gün boyunca gerçekleşti ve içişleri bakanlığı seçimlerin düzenleyen kurum olarak adayların listesini, sundukları belgeleri ile beraber anayasayı kollama ve koruma konseyine gönderdi. Bu konsey İran İslam cumhuriyetinde cumhurbaşkanlığı seçimlerini gözetleyen heyette belirleyici rol ifa ediyor.

Siyaset meseleleri uzmanı Dr. Muhammed Cevad Mahmudiyan Tefreşi bu konuda şöyle diyor:

Seçimler temel hatları ve politikaları belirleyen kurum olarak içişleri bakanlığından başlar ve valiliklere ve kaymakamlıklara ve muhtarlıklara kadar uzanır. Ancak seçimlerin doğru ve sağlıklı yapıldığı veya herhangi bir sıkıntı yaşandığının gözetilmesi ise anayasayı kollama ve konseyinin görevidir. Biraz önce de arz ettiğim gibi kent ve köy konseyleri seçimlerinin dışında tüm seçimlerin gözetimi bu konseyin görev ve yetkileri dahilindedir. Anayasayı kollama ve koruma konseyinin görevi gözetlemektir. Burada şu noktayı da hatırlatmakta fayda var ki konsey gözetleme görevinin dışında adayların salahiyetini onaylama veya reddetme görevini de yürütmektedir.

Cumhurbaşkanlığı seçim yasası birinci ilkesinin 8. Maddesine göre cumhurbaşkanlığı seçimlerini gözetleme görevi anayasayı kollama ve koruma konseyine aittir ve bu gözetim seçimlerin tüm merhalelerinde uygulanmalıdır. İran cumhurbaşkanlığı seçim yasasına göre seçimleri düzenleme görevi ise içişleri bakanlığına aittir ve bakanlık çeşitli yürütme heyetleri kurmak sureti ile seçimlerin düzenlenmesi yönünde tüm yürütme boyutlarını gözeterek gerekli tedbirleri almalıdır.

İran’da valiler ve kaymakamlar seçimlerin düzenlenmesinde ve içişleri bakanlığının gözetiminde yürütme kolu olarak önemli rol ifa eder. Buna göre bu yıl 19 Mayıs 2017 tarihinde İran genelinde cumhurbaşkanlığı seçimlerini düzenlemek ve tüm seçmenlerin oy kullanmalarına imkan tanımak, içişleri bakanlığı ve kurduğu yürütme heyetlerinin temel görevidir.

İranlı siyaset uzmanı ve siyasi aktivist Dr. Daryuş Mehdevi şöyle diyor:

İran’da seçimler üç şekilde düzenlenir, hatta dört şekilde. Seçimler ya cumhurbaşkanını ya da İslamî şura meclisinin muhterem milletvekillerini veya kent köy konseyleri üyelerini veya bilgeler meclisi temsilcilerini seçmek için yapılır. Bu seçimlerin tümü içişleri bakanlığı ve eyaletlerde ve ilçelerde ve diğer beldelerdeki temsicilikleri, yani valilik ve kaymakamlık ve benzeri kurumlarca düzenlenir. Seçimlerin bir başka erkanı da vardır ki o da gözetleme heyetidir. Cumhurbaşkanlığı ve meclis seçimlerini gözetleme işi yasalara göre anayasayı kollama ve koruma konseyine aittir. Bilgeler meclisi seçimlerini gözetleme görevi de bilgeler meclisinin iç tüzüğü gereği yine anayasayı kollama ve koruma konseyine verilmiştir. Kent köy konseyleri seçimlerinin gözetilmesi de mecliste iki komisyonun görevidir ve ayrıca milletvekilleri de eyaletlerde gözetleme yüksek heyeti adı altında temsil ettikleri eyaletlerde gözetleme görevini yürütür.

Genelde içişleri bakanlığı ve yürütme heyetleri seçimlerin düzenlenmesini yönetir ve bu süreçte karşılaşılan her türlü sorun veya sıkıntıyı rasat ederek bertaraf etmeye çalışır. Bu yüzden İran’da cumhurbaşkanlığı seçimleri çeşitli açılardan ve özellikle düzenlenme niteliği, seçimleri düzenleyen kurumun çalışmaları, yürütme ve gözetleme işini yürüten kurumlar gibi açılardan sürekli siyasetçilerin, yasama kurumu, yürütme kurumu, vatandaşlar ve hatta başka ülkelerin hükümetleri ve medya organlarının ilgi odağında olmuştur.

Bu konuda siyaset uzmanı Dr. Daryuş Mehdevi şöyle diyor:

İçişleri Bakanı seçimlerin düzenlenmesi yönünde talimat verdiğinde yürütme heyeti iki düzeyde kurulur ve bu yürütme heyetleri tüm seçimlerde söz konusudur. İlçeler düzeyinde ilçenin önde gelen yetkilileri yürütme heyetinde yer alır ve ayrıca her yörenin önde gelen seçkin ve güvenilir şahsiyetlerinden yedi kişi de bu heyete üye olur. Yürütme heyetlerinin oturumları ise gizli oylama ile karar alır.