Pars Today

Seçimlerin sağlıklı ve şeffaf bir şekilde düzenlenmesi ise İran’da seçimlerin en önemli özelliklerinden sayılır.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei geçtiğimiz günlerde işçilerle görüşmesinde, seçimlerle ilgilenen tüm kurumların yetkililerine halkın oyları birer emanet olduğunu hatırlattı ve bu emaneti büyük titizlikle korumalarını ve hiç kimseye bu emanete ul uzatmasına müsaade etmemelerini istedi.

Ayetullah Hamanei, yüce Allah’ın rızasını kazanacak ideal bir seçimin düzenlenmesi için yasaların hiç teklifsiz herkes için uygulanması gerektiğini belirterek geçmiş yıllarda da vurguladığı gibi halkın oyları onların hakkı olduğunu ve hiç kimsenin halkın hakkına el uzatamayacağını vurguladı.

Peki ama, bu hedefe nasıl ulaşılır ve İran seçimlerinde ne gibi tedbirler alınmıştır?

Siyaset meseleleri uzmanı Alirıza Davudi şöyle diyor:

İran’da siyasi kültürün en belirgin endekslerinden biri, halkın seçim sandıkları olan ilgisidir. Bu durum iki sürecin işaretidir. Birinci süreç, milli dayanışmayı, milli dil birliğini ve milli diyaloğu göstermektir, ki İran milleti son 34 seçimde bunun en iyi şekilde sergilemiştir. Gerçekte İran milleti seçimlere katılarak sergilediği durum, milli iktidarı gösterme bağlamında en önemli siyasi yöntem ve en yüce karmaşık yönetim sayılır.

Seçimleri gözetlemenin amacı, seçimlerin düzenlenme sürecinde muhtemel hataları ve suçları önlemek ve halkın oylarını korumaktır. Bu bağlamda seçimleri düzenleyen yetkililerin yasalardan ve hukuki ve yürütme kanunlarından yararlanması, İran’da sağlıklı ve kusursuz ve düzenli seçimlerin yapılmasında etkili olan araçlardır.

İran’da seçimleri gözetlemek, anayasayı kollama ve koruma konseyinin görevidir. Ancak İslamî kent ve köy konseyleri seçimleri bu durumdan müstesnadır ve anayasada bu seçimleri gözetleme görevi başka bir kuruma verilmiştir.

İran’da cumhurbaşkanlığı seçim kanununa göre seçimlerde aday kayıt işlemi son bulduğu andan itibaren anayasayı kollama ve koruma konseyinin gözetim görevi seçimlerin tüm aşamalarında başlar. Bu göre anayasanın 118. Maddesinde anayasayı kollama ve koruma konseyine verilmiştir. Cumhurbaşkanlığı seçim kanunu 3. Maddesinde içişleri bakanlığı anayasanın 131. İlkesinde yer alan konuların dışında cumhurbaşkanlığının dört yıllık süresi dolmadan en az beş ay önce seçimlerin hazırlık çalışmalarını başlatması ve anayasanın 119. Maddesine uyarak seçimlerin düzenleneceğini ve cumhurbaşkanlığı aday kayıt işleminin başlayacağı tarih kitle iletişim araçları ile kamuoyuna duyurmalıdır.

Siyaset meseleleri uzmanı İnayetullah Yezdani bu konuda şöyle diyor:

İran İslam Cumhuriyeti’nde sağlıklı ve her türlü şaibeden uzak bir seçimin düzenlenme zarureti gereği yasalarda bir mekanizme belirlenmiştir ve çeşitli kurumlar seçim günü seçim sürecinin tüm merhalelerini ve halkın kaydını yaptırmayı gözetlemektedir. Bu kurumların her biri kanunda belirlenen özel görevi bulunuyor ve içişleri bakanlığı, anayasayı kollama ve koruma konseyi ve seçimlere müdahil olan diğer kurumların temsilcilerinden oluşuyor. Yine seçimlerin sağlığı ve sağlıklı seçim süreci için hatta adaylar sandıkların başında temsilci bulundurabilirler. Çeşitli gözetleme kurumlarının temsilcileri ve ayrıca adayların temsilcilerinin sandıkların başında bulunması, seçimlerin sağlıklı ve her türlü muhtemel kaygıdan uzak bir şekilde yapılmasının delilidir ve bu gözetleme kurumları ve adayların temsilcileri oylama sırasında sandıkların başında bekler ve oylamanın seçmenlerin kayıt işleminden oy pusulasını teslim alması ve ardından sandığa atması gibi tüm merhaleleri tam olarak gözetler. Bu durum seçimlerin sağlıklı ve doğru yapıldığının işaretidir ve aynı zamanda hiç bir kuşku ve kaygıya gerek kalmadığını gösterir. Gözetleme kurumları ve adayların temsilcilerinin ister İslamî şura meclisi seçimleri, ister cumhurbaşkanlığı seçimleri ve ister İslamî kent köy konseyleri seçimleri sırasında sandıkların başında bulunması, seçim sürecinin tüm aşamaları gözetildiğini gösterir ve ardık dış odakların propagandaları kendiliğinden etkisiz hale getirilmiş olur. İnşallah bugün yine doğru ve sağlıklı ve halkın azami katılımı ile coşkulu ve akılcı bir seçimin gerçekleşmesine şahit oluruz.

İran’da seçimlerin düzenlenmesine yönelik gözetim aşamasında da anayasayı kollama ve koruma konseyi seçim süreci başlamadan önce yedi esas üyesi ve üç de yedek üyesi olan cumhurbaşkanlığı seçimleri merkezi gözetim heyetini seçim yasaları çerçevesinde belirleyerek seçimleri düzenlemekten sorumlu olan içişleri bakanlığına bildirir. Hukuk açısından seçimleri gözetlemek, gözlemci kurumun seçimlerin sağlıklı yapıldığından emin olabilmek için yapması gereken çalışmalardan ibarettir. Bu yüzden anayasayı kollama ve koruma konseyi merkezi gözetim heyetinin herhangi bir üyesi veya bazı üyeleri görevlerini yerine getirmekte müsamahakar davrandığını veya kusur işlediğini tespit edecek olursa söz konusu üye veya üyeleri görevden alabilir ve yerlerine yeni üyeleri atayabilir.

Seçimler gözetlemek için kurulan merkezi heyetin çok önemli görevleri söz konusudur. Örneğin heyet seçimlerin düzenlendiği aşamalarda eyaletlerde kurulan yürütme ve gözetleme heyetlerinin faaliyetleri hakkında her türlü şikayet ve itirazla ilgilenmesi gerekir.  Seçim yasasına göre anayasayı kollama ve koruma konseyinin tüm görüşleri ve kararları İslamî şura meclisinde çıkarılan yasalara ve konseyin gözetim kanununa uygun olarak alındıktan sonra içişleri bakanlığı ve merkezi gözetim heyetine bildirilir ve bu kararların uygulanması gerekir.

Siyaset meseleleri uzmanı Hasan Hüseyinnejad şöyle diyor:

Seçimlerde İslamî şura meclisinin çıkardığı seçim kanununa göre çeşitli kurumlar seçim sürecinde ve seçim sandıkları başında gözlemci olarak yer alır, yani şimdi 19 Mayıs gününde olduğu gibi çeşitli kurumların temsilcileri vardır ve yine her biri belli bir kurumu veya kişiyi temsilen oylama sürecinde gözlemci olarak bulunur ve oy sayımının sonuna kadar da gözlemini sürdürür. Yeni gözetleme heyetlerinin temsilcileri ve adayların temsilcileri ve seçim kanununun belirlediği kişiler seçim sürecinde baştan sona kadar hazır bulunur. Dolaysıyla İslamî şura meclisinin çıkardığı seçim kanununa göre çeşitli kurumlar seçimleri yakından gözetlemektedir ve bu yılki seçimlerin yasasında iki seçim öngörülmüştür ki bunlardan biri cumhurbaşkanlığı seçimleri ve diğeri de İslamî kent köy konseyleri seçimleridir. Gerçi dört seçim bölgesinde de İslamî şura meclisi ara seçimi düzenlenmektedir. Bunlar Eher, Maraga, İsfahan ve Lenge ve Bestek liman kentinde düzenlenmektedir. Yani gerçekte biz bugün üç seçimle karşı karşıyayız. Bu yasaların tümü ister İslamî kent köy konseyleri seçimleri ister İslamî şura meclisi ara seçimleri olsun, İslamî şura meclisinin onayladığı yasalardır, yani seçim kanunları her bir seçim için İslamî şura meclisinin çıkardığı kanundur ve tüm gözlemci kurumlar yürütme heyetlerinde ve gözetim heyetlerinde temsilcileri vardır, adayların da temsilcileri vardır. Üstelik kurumların ve kişilerin çeşitliliği de çok uygun ve çok şeffaf bir seçim düzenlenmesine katkı sağlamaktadır.

Seçim kanunu 5. Maddesi anayasayı kollama ve koruma konseyi herhangi bir sebepten ötürü cumhurbaşkanlığı seçimlerini ülke genelinde durdurma kararı aldığı takdirde içişleri bakanlığı konseyin kararını alır almaz ilk uygun fırsatta seçimleri yeniden düzenlemesi gerektiğini belirtmiştir.

Günümüzde dünyanın bir çok ülkesinde ve mevcut tüm nizamlarda seçimlerin sağlıklı düzenlendiğinden emin olunması, adayların salahiyetinin onaylanması ve ayrıca adayların seçimleri düzenleyen kurumlardan şikayeti ile ilgilenilmesi, demokrasi ilkelerinden sayılır. Başka ülkelerin siyasi rejimlerinde seçimleri gözetlemek için bazı yöntemler vardır ve bu yöntemlere göre seçimlerin sağlıklı yapılıp yapılmadığı belirlenir. Bazı ülkelerde ise başka ülkelerden gelen gözlemciler seçimlerin sağlıklı yapılıp yapılmadığını onaylar. Bu konu her ülkenin anayasasında belirtilen bir konudur. İran İslam cumhuriyetinde bu göre anayasayı koruma ve kollama konseyine verilmiştir ve biraz önce belirtilen durumlardan sorumludur.

İran İslam cumhuriyetinde seçimlerin büyük önemi söz konusudur ve ülkenin önemli tüm mevkileri için seçim düzenlenir. İran’da son 38 yılda hemen hemen her yıl bir seçim düzenlenmiştir. Bu seçimler uluslararası standartlara uygun olarak yapılmış ve en sağlıklı seçimler olmuştur.