Pars Today

12. dönem cumhurbaşkanlığı seçimleri ile ilgili olarak sizler için hazırladığımız dizi sohbetimizin sonlarına yaklaşırken, İran’da seçim suçları ile ilgilenme mekanizmalarını gözden geçirmek istiyoruz.

İran İslam Cumhuriyeti nizamı seçimlerin çerçevesinde halkın oyları ile yönetilen bir nizamdır. İran anayasasının 6. Maddesi şöyle diyor: İran İslam cumhuriyetinde ülkenin işleri halkın oylarına dayanarak yönetilmelidir, seçimlerin aracılığı ile: cumhurbaşkanlığı seçimleri, İslamî şura meclisi milletvekilleri seçimleri, konseylerin üyeleri seçimleri vesaire seçimler veya bu yasanın diğer maddelerinde belirlenen referandumların düzenlenmesi ile yönetilir.

Dolaysıyla İran anayasası, seçimlerin doğru biçimde düzenlenmesi ve halkın oylarının korunması için seçimlerin düzenlenmesi titiz bir şekilde gözetilmesini gerekli bulmuştur. Bu bağlamda anayasanın 99. Maddesi şöyle diyor: Anayasayı kollama ve koruma konseyi bilgeler meclisi, cumhurbaşkanlığı, İslamî şura meclis seçimlerini ve halkın oylarına başvurulmasını ve referandumları gözetleme görevini üstlenmiştir.

19 Mayıs Cuma günü cumhurbaşkanlığı seçimleri, İslamî kent ve köy konseyleri seçimleri ile eşzamanlı olarak düzenleniyor ve bu yüzden içişleri bakanlığı konseylerin seçimlerinin düzenlenmesi için de gerekli tedbirleri alması gerekiyor ve eşzamanlı olarak başka seçimler de düzenlendiğinde her seçim kayıt ve oylama merkezinde aynı üyelerin katılımı ile her seçim için ayrı sandıkları tedarik görmesi gerekiyor.

Düzenli ve şeffaf seçimlerin düzenlenmesinde en önemli konulardan biri seçim sandıklarının bulunduğu merkezlerde oy pusulasının seçmen sayısına uygun olarak tedarik görülmesinin denetlenmesidir.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei seçimler hakkında şöyle buyuruyor:

Aziz kardeşlerim ve sesimi duyan tüm İran milleti, bilin ki seçimler hayati bir meseledir. Sadece şu özel seçimler değil, ülkede düzenlenen tüm seçimler ve özellikle hepsinden daha önemli olan cumhurbaşkanlığı seçimleri tüm dönemlerde hakikaten ülke için hayati önemi olmuştur. Bu seçimlerin nefsi itibarı ile de önemlidir. Bizim cumhuriyetimiz, İslam cumhuriyetidir ve mevkilerimiz ve makamlarımız da milletten kaynaklanan mevki ve makamlardır. Bunu büyük bir titizlikle korumalıyız, zira çok değerlidir. Eğer din olmasaydı, bugün o inkılaptan doğan İslam Cumhuriyeti nizamından bir şey kalmazdı. Bu çok önemlidir ki İslam içinden bu mana çıkıyor ve kullanılıyor. Yani biz Cumhuriyeti alıp da İslam’a elzem haline getirmiş değiliz. Hayır, bunu bize İslam’ın kendisi öğretmiştir.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei konuşmasını şöyle sürdürüyor:

Bu bir konu, ancak, bundan başka ülkenin yönetimi ve korunması ve milletin çıkarlarının korunması için acilen gerekli olan şey, halkın katılımıdır. Halkın katılımı sorunların çözümüdür. Halkın katılımı düşmanları İslam cumhuriyetinin heybetinden korkutur. Bu bir gerçektir, İslam Cumhuriyeti düşmanın gözünde bir heybeti vardır. Bu heybet nereden kaynaklanır? Bendeniz ve benim gibilerden midir? Asla, bu heybet halktan kaynaklanır, halkın muazzam katılımından kaynaklanır, halkın sergilediği duygulardan kaynaklanır, tüm arenalara ve tüm alanlara katılımından kaynaklanır. Bendeniz bunu söylüyorum, ama benim açıkça beyan ettiğim bu gerçeği yorumlamaya kalkışmasınlar, demesinler ki falanca kişi halkın katılımı bir hükümeti iktidarın başına getirecek dedi.  Hayır, devletlerin hiç bir tesiri yoktur. hatırlarsanız bir dönem bazı Avrupa devletleri bizim cumhurbaşkanımızı suçladılar ve mahkeme çağırdılar. Yani İran cumhurbaşkanını ki tesadüfen o yönetimin Cumhurbaşkanı ile ilişkisi çok yakın olduğu halde, arkadaş olduklarını beyan ettikleri birbiriyle mesajlaştığı halde, birbiriyle mektuplaştığı halde, hatta bazen telefonla görüştükleri halde, aynı yönetim bizim cumhurbaşkanımızı onca dostluk iddiasına rağmen o ülkenin mahkemesine sanık olarak çağırdı, gerçi biz de ağzının payını verdik, o da geri adım attı, eğer ağzının payını vermeseydik, daha da ileri gidecektir. Düşman, düşmandır, bu hükümet o hükümeti de yoktur. düşman yapabilirse düşmanlık eder, zehrini da akıtır, hiç kimsenin gözünün yaşına da bakmaz, mülahaza etmek veya dil dökmek veya siyasi tutum sergilemekle de geri çekilmez. Düşman düşmandır ve sürekli düşmanlık eder. Ancak düşmanın düşmanlığını engelleyen şey, halkı katılımından duyduğu korkudur. Çünkü eğer düşmanlık edecek olursa ters sonuç doğurur, zira 80 milyonluk bir ülkeyi karşısında bulur. Bunu şaka mı sanıyorsunuz? Biz 80 milyon nüfus, biz azametli bilge insanları ve güçlü bunca genci olan bir ülkeyiz ve tüm bunlar düşmanın gözünde heybetimizi arttırır. Bunu hiç unutmayın.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei konuşmasını şöyle sürdürüyor:

Eğer bu azametin kalmasını ve korunmasını istiyorsanız, seçimlere katılmalısınız.  Eğer İslam Cumhuriyeti nizamı ister dost ister düşman tüm dünyaya azametini göstermesini istiyorsanız, seçimlere katılmalısınız. Seçimlere katılmak ülkenin iktidarını korumaktır, ülkenin ihtişamını korumaktır, ülkenin dokunulmazlığını korumaktır. Eğer seçimlerin konusunda müsamahakarlık edilirse, eğer bazı eller insanları seçimlere yönelik soğutacak olursa, eğer seçimlerin konusunda ihmal edilirse, ülke zarar görür ve herkes de bu zarardan payını alır ve Allah teala önünde sorumludur. Seçimlere bütün herkes katılmalıdır. Hepimizin İslam’ı ve İslamî nizamı desteklediğimizi ve savunduğumuzu göstermemiz önemlidir. Hepimiz ülkemizin dokunulmazlığını savunmalıyız, ve bilin ki bu irade bizde olursa, ilahi kuvvetin yardımı ile bu ihtişamımız ve heybetimiz devam edecektir ve düşman da ülkemize karşı hiç bir halt edemeyecektir.

Her seçimde seçim sandıklarının kurulduğu yerin uygun olduğunu teşhis etmek, seçim sandıklarını ve oylama yapılan merkezlerin güvenliğini temin etmek ve yetkili olmayan kişilerin muhtemel illegal faaliyetlerini ve bir nevi oylama sürecini etkilemelerini veya kişisel görüşlerini dayatmayı engellemek, oylama sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli konulardır. Güvenlik güçleri yasaların belirlediği çerçevede seçimlerin sırasında ve sandıkların güvenliğinin temin edilmesinde etkilidir, fakat seçimlerin yürütme ve gözetleme işlerine karışamazlar.

Seçim kanunu 29. Maddesi gereği oylama başlamadan önce gözetleme heyetinin temsilci veya temsilcilerin huzurunda boş sandıkların kapatılması ve oylama merkezinin mührü ile mühürlenmesi gerekir ve ardından oylama başlamadan önce gerekli tutanak sandıktan sorumlu kişilerce hazırlanır. Gözetleme heyetinin temsilcisi veya temsilcileri sandıkların sayısını ve boş olduklarını onaylamaları gerekir.

Oylamanın tam belirlenen saatte başlaması ve son bulması, oy sayımının titizlikle gözetilmesi, sandıklara atılan oyların sandıktan sorumlu kişilerin huzurunda okunması, oylamanın bittiğine dair tutanağın düzenlenmesi gibi işlemler de oylamadan sonra yapılması ve böylece halkın oylarının korunduğundan emin olunması, gözetleme heyetlerince yapılması gereken işlerdir.

Atılan oyların okunaklı olmadığı veya para karşılığı kullanılan oyların durumunda veya sandığa beyaz olarak atılan oyların durumunda gözetleme heyeti veya temsilcisi tarafından batıl oy olarak hesaplanır, fakat atılan oy sayısında hesaba katılır.

Yine seçim sandığının mühürlenmediği veya oy pusulalarının sayısının fazla çıkması veya yasaların belirlediği yaşa gelmemiş kişilerce kullanılmış olması veya oy pusulasına hile karıştırılmış olması durumlarda da gözetleme heyeti söz konusu oyları batıl ilan eder.

Seçim kanunu 9. Maddesi bir eyaletin bazı veya tüm ilçelerinde oy sayımı makine ile yapıldığı takdirde otomatik oylama sisteminde yer alan yazılım ve dizilimlerin tümü seçim sırasında anayasayı kollama ve koruma konseyinin temsilcisi bulunmaksızın hiç bir müdahaleye maruz kalmayacağı şekilde tasarlanarak uygulanmalıdır. Otomatik oylama sisteminin yazılım ve dizilimlerinin korunması ile ilgili kararlar anayasayı kollama ve koruma konseyi ve içişleri bakanlığı tarafından ortaklaşa alınır ve ilgili yazılımın tüm kopyaları da konsey tarafından onaylanarak gerekli biçimde mühürlenmesi ve konseyle içişleri bakanlığı temsilcilerin huzurunda her seçim merkezinde bilgisayarlara yüklenmeleri gerekir.

İran’da seçimler doğrudan oylama ve gizli oy kullanma şeklinde düzenlenir ve her seçimde her seçmen ancak bir kez ve nüfus cüzdanı ve milli kimlik numarasını sunarak oy kullanabilir.

İran seçimlerinde yurt içinde ve dışında oylama aynı günde yapılır ve süresi de on saattir ve gerektiği takdirde bu süre uzatılabilir. Yurt dışında oylamalar İran büyükelçilikleri veya başkonsoloslukları veya siyasi temsilciliklerinde ve büyükelçi veya başkonsolos veya siyasi temsilci başkanlığında ve bu kurumların üç üst düzey görevlisi veya 5 İranlı emin vatandaşın üyeliği ile oluşan heyet tarafından düzenlenir. Büyükelçi veya başkonsolos veya siyasi temsilci seçim sonuçlarını en hızlı biçimde Dışişleri Bakanlığı üzerinden içişleri bakanlığına bildirmesi gerekir.

İran seçimlerinde ilk turda herhangi bir aya mutlak çoğunluğu sağlayamadığı takdirde seçimler ikinci tura kalır. Bu durumda en yüksek oy oranını kazanan iki aday seçimlerin ikinci turuna katılır. Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçları içişleri Bakanı tarafından açıklanır ve seçimlerin sağlıklı yapıldığının nihai onayı ise anayasayı kollama ve koruma konseyinin görevidir.

Tüm bu tedbirler, İran’da seçimlerin ne denli önemli olduğunu ve nizamın temel erkanlarından birini oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Bu yüzden seçimlerin büyük bir titizlikle düzenlenmesi ve kusursuz olması da ayrıca önem arz eden bir konudur.