Эроннинг ШҲТга таклифи янги дунё тартиби сари қадамдир
-
Эроннинг ШҲТга таклифи янги дунё тартиби сари қадамдир
Эрон президенти ШҲТ саммитидаги АҚШ ва Ғарбининг бир томонламалигига қарши туриш мақсадида ташкилот аъзолари ўртасида ҳамкорликни кенгайтириш бўйича Эрон таклиф қилган ечимларини тақдим этди.
Эрон президенти, 1-сентябр душанба куни -маҳаллий вақт билан Хитойнинг Тянждин шаҳридаги ШҲТнинг 25-саммитида ноқонунийц санкциларнинг аъзо давлатларни иқтисодий ўзаро муносабатларига таъсирини камайтириш мақсадида молиявий ҳамкорликни кучайтириш доирасида Эрон молиявий ҳамкорликни мустаҳкамлашнинг амалий механизми сифатида " Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг махсус ҳисоб-кибтоблари" ташаббусини кучайтиришни талиф қилди, деб айтди.
Масъуд Пизишкиён ўз сўзларида ушбу ташаббус учта устунга асосланади: санкция босими ёки ликвидлик инқрозгаа дучор бўлган мамлакатларни қўллаб-қувватлаш учун миллий валюталарда ҳисоб-китобларни кенгайтириш ва аъзо биржаларда долларга қарамликни камайтириш, қўшма рақамли инфратузмаларни ишга тушириш ва хавфсиз ва тезкор тўловлар учун марказий банк рақамли валюталардан фойдаланиш ҳамда кўп томонлама валюта алмашинув фондини яратиш керак деб қўшимча қилди.
У шунингдек, тинчлик ўрнатиш соҳасида аъзо давлатларнинг ишлар вазирларидан иборат қўмита тузиш зарур ва минтақавий тинчлик ва хавфисзликка таҳдид солувчи турли инқирозлар ҳақида фикр алмашиш ва маслаҳатлашувлар чоғида инқрозларни бошқариш бўйича тезкор таклифлар ишлаб чиқиб, уни кузатиш механизмини тақдим этиш тўғри келади, деб маълум қилди. Эрон президенти шунингдек Эрон ҳам ўзининг ноёб геосиёсий ва транзит жойлашвига таянган ҳолда минтақавий ҳамкорликни кенгайтириш ва манфаатдор мамлакатларга киришни таъминлаш учун зарур платформани тақдим этишга тайёр, деб изоҳлади.
Эроннинг ШҲТ аъзолари билан ҳамкорлигининг аҳамиятнии 3 та асосий йўналишда кўриб чиқиш мумкин: иқтисодиёт, сиёсат ва хавфсизлик. Бу ҳамкорликлар нафақат Эроннинг минтақавий мавқеини мустаҳкамлайди, балки дунёнинг янги кучлари билан ҳамкорлик қилиш учун стратегик имкониятлар яратади. ШҲТга аъзолик биргаликда дунё аҳолисининг яримидан кўпини ташкил этувчи Хитой, Ҳиндистон ва Россия каби давлатлар билан иқтисодий ҳамкорлик қилиш имконини беради. Эрон Хитойнинг "бир камар бир йўл" каби йирик лоийҳаларида иштирок этиши ва транспорт, энергетика ва технология соҳаларига сармоя киритишдан фойдаланиш мумкин. Шарқ мамлакатлари билан ҳамкорлик Ғарб санкциялари таъсирини камайтиришга, савдо ва молиявий алмашинув учун муқобил йўлларни яратишга ёрдам беради.
ШҲТда фаол иштирок этиш Эронга минтақавий қарорлар қабул қилишда рол ўйнаш ва халқаро форумларда ўз фукароларини билдириш имконини беради. ШҲТ терроризм гиёҳванд моддалар савдоси ва уюшган жинотлари каби умумий таҳидларга қарши курашда разветка ва хавфсизлик соҳасидаги ҳамкорлик учун платофрма яратади. Эроннинг қўшни давлатлар ва минтақавий кучлар билан хавфсизлик соҳасидаги алоқалари Ғарбий Осиё ва Марказий Осиёда кескинликни камайтириш ва барқаорлик оширишга ёрдам беради. Эроннинг ўзига хос иқтисодий ва географик хусусиятлари ШҲТга аъзо бошқа давлатлар билан ҳар томонлама ҳамкорликни кенагйтириш учун қулай шароит яратди. Эроннинг географик жойлашуви шарқ-ғарб ва шимол-жануб чораҳаси сифатида уни минтақавий транспорт ва транзит лойиҳаларида асосий ҳамкорга айлантирди.
Эрон президентининг ШҲТ саммитадиги таклифи бир неча жиҳатдан стратегик аҳамияга эга ва бир томоналма Ғарб санкцияларига қарши туришда рол ўйнаши мумкин. Эрон ШҲТнинг дунёни кўп қутбли бўлишининг усулларидан бири сифатида таъкидлаб аъзо давлатлар ўртасидаги ҳамкорлик Ғарбнинг бир томонлама ҳукмронлигини камайтиради ва глобал муносатларда мувозанат ўрнатишга ёрдам беради, деган фикрда. Бу таклиф нафақат санкцияларга жавоб, балки минтақавий ҳамкорлик ва мустақил молия орқали глобал тартибни қайта бегилашга урунишдир.Агар бундай механизмлар ишга тушса, улар Ғарб санкциялари самардорлигини сезиларли даражада камайтириш ва аъзо давлатлари иқтисодий ва сиёсий босимларга чидамлироқ бўлиши мумкин.
ШҲТ саммити Эрон ташқи сиёсатнинг ажралмас қисми бўлиб келган. АҚШ ва Ғарбнинг ҳаддан ташқари ҳаракатларигига қарши туриш учун мустақил давлатлар учун макро-сиёсий , иқтисодий ва хавфсизлик ёндашувларни қабул қилиш учун бирлашиш учун бошланғич нуқта бўлиши мумкин.
