Байден Қўшма Штатлар томонидан "ҳарбий ҳаракатлар билан миллат шакллантириш" даври тугаганини таъкидлади
"Бизда Афғонистонда чексиз миссияни амалга ошириш учун аниқ мақсад йўқ эди", деди Байден. "Афғонистондаги 20 йиллик урушдан сўнг, мен америкалик ўғил -қизларнинг бошқа авлодини анча олдин тугаши керак бўлган урушга юборишдан бош тортдим."
Сешанба куни АҚШ қўшинларининг Афғонистондан якуний чиқиб кетиши муносабати билан қилган чиқишида Жо Байден урушдан вайрон бўлган мамлакатдан чиқиб кетишни, мамлакатни қайта тиклаш учун ҳарбий миссиялар даври тугаши билан изоҳлаб, деди: "Афғонистондан чиқиб кетиш АҚШнинг энг узоқ давом этган урушини тугатишнинг энг яхши варианти, шунингдек, Вашингтоннинг бошқа давлатларни ҳарбий куч билан қайта тиклаш бўйича ўнлаб йиллардаги беҳуда уринишлари даврининг тугашидир ".
"Бизда Афғонистонда чексиз миссияни амалга ошириш учун аниқ мақсад йўқ эди",-- деди Байден. "Афғонистондаги 20 йиллик урушдан сўнг, мен америкалик ўғил -қизларнинг бошқа авлодини анча олдин тугаши керак бўлган урушга юборишдан бош тортдим."
Байденнинг янги баёнотлари, аслида, АҚШнинг ташқи ва хавфсизлик сиёсатидаги бурилиш нуқтасидир. Сўнгги 20 йил ичида Вашингтон терроризмга қарши кураш баҳонасида 2001 йилда Афғонистонга, 2003 йилда Ироққа ҳужум қилди. Аммо Қўшма Штатларнинг кейинги мақсади бу икки мамлакатда давлат ва миллатни шакллантириш масаласи эди. Бироқ, бу мақсад, айниқса Афғонистонда ҳеч қачон амалга ошмади. Толибоннинг Афғонистон устидан ҳукмронлиги АҚШ ва унинг ғарблик иттифоқчиларининг "Афғонистонни замонавий демократия шаклида қайта қуриш" бўйича 20 йиллик уринишларига якун ясади. Давлат қурилиши деганда давлат инфратузилмаси ва институтларини яратиш концепцияси тушунилади, миллатни шакллантириш эса миллий ўзига хосликни яратиш демакдир. Бироқ, АҚШ ва унинг иттифоқчиларининг 20 йиллик ишғол пайтида Афғонистонни қайта тиклаш тажрибаси муваффақиятсизликка учради. Германия Ташқи ишлар вазири Хайку Мосс Афғонистонда мағлубият Ғарб учун муҳим бўлганини айтиб қӯшимча қилди: "Афғонистондан у ердаги ҳарбий аралашув муваффақиятсиз бўлганини ўрганишимиз керак".
Қўшма Штатлар Афғонистонни тиклаш учун миллиардлаб доллар сарфлаганини даъво қилмоқда, бироқ Афғонистонни қайта қуриш дастури бўйича 2021 йил март ойида чиқарилган хулосаларга мувофиқ бу маблағнинг катта қисми талон-тарож қилинган. Кенг тарқалган молиявий ва маъмурий коррупция ва Афғонистондаги кўплаб тартибсизликлар, америкаликларнинг нотўғри бошқаруви, Вашингтон Афғонистонга урушда вайрон бўлган мамлакатни қайта тиклаш учун сарфладим, деб айтган муҳим молиявий ресурсларнинг йўқолишига олиб келди. Аслида АҚШ Афғонистондаги бетартиблик, вайронагарчилик ва қашшоқлик учун жавобгардир. Унинг бу жабр-жафо чеккан мамлакатда миллат яратиш ва демократиянинг заминаларини вужудга келтириш бобидаги барча уринишлари самарасиз кечгани эндиликда ҳеч кимга сир эмас.
Байден Афғонистонни қайта тиклай олмаганини тан олди ва АҚШнинг бошқа давлатларга ҳарбий аралашувини тўхтатди, бу унинг миллий ва глобал қудратининг сезиларли даражада эрозиясини, бошқача қилиб айтганда, бир пайтлар буюк қудрат ва жаҳон империясининг мутлақ ҳокими эканлигини иддао қилган мамлакатнинг инқирози давом этаётганини кўрсатади.
Совет Иттифоқининг қулаши ва Совуқ Уруш тугагандан сўнг, Америка Қўшма Штатлари ўзини иккита буюк қудрат жангида ғолиб деб эълон қилди ва янги дунё тартиби ҳақида гапира бошлади. Бу тенденция собиқ президент Доналд Трамп президентлиги даврида кучайди, у бир томонлама қарашни ва халқаро институтлар ва қонунларга мутлақо эътибор бермасликни ўзининг ташқи сиёсатининг марказига айлантирди, бу эса АҚШни жаҳон саҳнасида тобора яккаланишига олиб келди. Энди Америка Қўшма Штатларининг Афғонистондан шармандали чиқиб кетиши, Байденнинг урушлар қурбони бўлган мамлакатда ўз мақсадларига эриша олмаганини тан олиши, қӯшин тортиш воситасида миллат қуриш кампаниясини тугатишни эълон қилиши, АҚШнинг жаҳоннинг буюк қудрати образини бутунлай барбод айлади.
"Кобулнинг қулаши АҚШдан кейинги дунёнинг бошланишидир", дейди француз ёзувчиси ва таҳлилчиси Николас Боверс. АҚШнинг Афғонистондан шармандали чиқиб кетиши нафақат Байден маъмуриятининг обрўсига путур етказди, балки Американинг халқаро тартибда биринчи ўринга қайтиш режасини ҳам йўқ қилди.
