Қозоғистондаги ўзгаришларга таҳлилий назар

Қозоғистондаги ички воқеалар ва ўзгаришлар Январ намойишлари ортидан собиқ президент Нурсултон Назарбоевнинг оиласига салбий таъсир кўрсатишда давом этмоқда ва Марказий Осиёнинг энг йирик давлати ҳукмдорларига қарши ҳаракатланмоқда.

Кўпчилик Қозоғистоннинг ҳокимиятдан кетган собиқ президенти Нурсултон Назарбоевнинг қўғирчоғи деб ҳисоблаган Қосим-Жомарт Тўқаев энди Қозоғистонда 81 ёшли Назарбоевни сиёсий ҳокимиятдан бутунлай четлатиш ниятида. Қозоғистонлик ушбу сиёсатчи қарийб 30 йил сиёсий ҳокимият тепасида турганидан сўнг 2019 йилда Қозоғистон президентлигидан истеъфога чиқди ва ҳокимиятни шогирдига топширди.

Шунга қарамай, Назарбоев умрбод Қозоғистон Хавфсизлик Кенгаши ва Халқ Ассамблеяси раиси этиб сайланди. Бироқ, Қосим-Жомарт Тўқаев Қозоғистонда тўлиқ ҳокимиятни қўлга олиб, мамлакат сиёсий саҳнасида ўзгаришларга йўл очди ва ҳар доим ўз таъсири ва ҳукмронлигини ошириш орқали сиёсий ҳокимият пирамидасининг тепасида ўз таъсири ва ҳукмронлигини оширишга ҳаракат қилди. Айни пайтда Тўқаев Назарбоев ва унинг атрофидагиларни Қозоғистондаги сиёсий ҳокимиятдан олиб ташлашга ҳаракат қилди. Ўтган январ ойида Марказий Осиёдаги экстремистлар ва хорижий ҳукуматлар Қозоғистондаги ички норозилик намойишларига аралашганликда айбланганидан сўнг,  ҳозирда Нурсултон ҳукумати амалдорлари мамлакатдаги ички норозиликларнинг яширин қирраларининг яна бир қисмини ошкор қилдилар, улар янги позицияни эгаллашди. Бироқ Қозоғистондаги сўнгги воқеалар ва мамлакатнинг 20 та йирик шаҳридаги халқ норозиликларининг яширин қирраларининг фош этилиши, биринчи навбатда, Қозоғистоннинг собиқ президенти Нурсултон Назарбоев, унинг оиласи ва яқинларини ҳокимиятдан бутунлай четлатилишига замин яратди. Шундай қилиб, Қозоғистон президенти Тўқаев собиқ президент Нурсултон Назарбоевнинг ваколатларини бекор қилувчи қонунни қабул қилди.

Шу муносабат билан Қозоғистон Президенти девони баёнот берди:“Қосим-Жомарт Тўқаев Қозоғистоннинг биринчи президенти Нурсултон Назарбоев тўғрисидаги қонунга Назарбоевнинг Хавфсизлик Кенгаши ва парламентдаги умрбод раислигидан маҳрум этилиши бўйича тузатишларни маъқуллади”

Ўзгартиришга кўра, Қозоғистоннинг ички ва ташқи сиёсатида ташаббуслар Назарбоевнинг розилиги билан амалга оширилиши лозимлигига урғу берилган модда ҳам қонун матнидан олиб ташланди. Тўқааев, шунингдек, 28 январ куни ҳукмрон партиянинг навбатдан ташқари 21-сездида ҳукмрон Норотан партияси раиси этиб сайланган эди. Аслида Қозоғистон президенти 225 кишининг ўлимига сабаб бўлган сўнгги норозилик намойишларидан сўнг мамлакатнинг яраларини даволамоқчи. Шу муносабат билан, айниқса, Қозоғистон иқтисодиёт секторида тикланиш жараёни давом этаётгани ва “янги Қозоғистон”нинг пойдевори Такаев томонидан қўйилаётгандек кўринади.

 Қозоғистон президенти институти Стратегик тадқиқотлар институти директори ўринбосари, мамлакат сиёсий масалалари бўйича эксперт Санъат Қўшқумбоев, Сўнгги намойишлар мамлакатнинг охирги ўн йилликлардаги ижтимоий-иқтисодий муаммоларини ошкор қилганига ишора қилиб, таъкидлайди:“Бу воқеалар мустақил Қозоғистон тарихидаги энг катта инқироз бўлди. Яширин ишсизлик, даромадлар тенгсизлиги, бойлар ва камбағаллар ўртасидаги тафовут, ҳудудлар ўртасида катта ривожланиш мутаносиблиги йўқлиги каби муаммолар мамлакатдаги асосий долзарб муаммолар эдики, сўнгги намойишлар пайтида яққол намоён бўлди "

  Яна мантиқан айтадиган бўлсак, январ ойидаги намойишлардан сўнг бутун ҳокимиятни Нурсултон Назарбоевдан ўз қўлига олган Тўқаев халқ эътиборини “янги Қозоғистон” талабига қаратганини тан олишимиз мумкин.

Тўқаев Қозоғистон бошқарув органидан коррупцион сиёсатчиларни олиб ташлашдан ташқари, янги Қозоғистонни таклиф қилиш орқали сиёсий ва иқтисодий соҳаларни ислоҳ қилишга уринаётган кўринади.

Шубҳасиз, Тўқаев бу жараёнда муваффақият қозона оладими ёки йўқми, унинг бошқарувида қозоғистонликларнинг ўрни ва қўллаб-қувватлашига боғлиқ. Шу билан бирга, Тўқаев ҳокимиятни суиистеъмол қилиш ниятида эмаслигини ва мустақил Қозоғистон учун бор кучини ишга солишини амалда исботлаши керак.

Президент Тўқаев Қозоғистондаги ҳозирги вазиятни таҳлил қилди