Эрон бўйлаб саёҳат (21)
Гўзал Кошон шаҳрига саёҳатимиз давомида унинг бошқа диққатга сазовор жойлари билан ҳам танишамиз. Бизнинг ҳамроҳимиз бўлинг
Гўзаллар шаҳри, шеърият ва адабиёт бешиги, Муҳаммад гуллари ифори қўшилган ўлка Кошон сайёҳлик масканлари, кўплаб қизиқарли ва ҳаяжонли жойларга тўла. Бу шаҳарни зиёрат қилишни давом эттириб, унинг тарихий бозорини зиёрат қиламиз. Азизлар, Эроннинг исталган шаҳрига саёҳат қилсак, ўша шаҳарнинг қимматли тарихий меросларидан бири бу анъанавий бозорлари ҳисобланади ва Кошон бозори ҳам бундан мустасно эмас. Кошон Катта ва Эски бозори Кошоннинг энг диққатга сазовор жойларидан биридир. Бу бозор Салжуқийлар давридан бери фаол ва гуллаб-яшнаб келмоқда. Ўтган асрларда Эронга келган, шунингдек, Кошонга ташриф буюрган кўплаб машҳур европалик сайёҳлар ўз саёҳатномаларида бозорнинг улуғворлиги, жозибалари ва гўзаллигини олқишлаганлар. Бу бозорда жуда кўп бозор ва ўтиш жойлари мавжуд бўлиб, масжидлар, карвонсаройлар, сув ҳавзалари ва кўплаб Тимчеҳлар каби ўнлаб тарихий обидаларга эга. Қадимги Эроннинг бу қимматли асари ўзининг ноёб меъморчилиги ва қадимий савдо йўлларига яқинлиги билан бирга Эроннинг энг гўзал ва обод анъанавий бозорларидан бирига айланган. Бу бозорда сайр қилиб, турли буюмлар билан танишар экансиз, сиз Кошоннинг энг яхши ва энг керакли сувенирларини, яъни ҳунармандчилик, пахлава ширинликлари, суҳон, Арде ҳалваси, Ардеҳ шарбати, дулавратоту экстракти, ялпиз тери, долчин тер ва атиргул каби ўсимликликдан тайёрланган атирларни топишингиз мумкин. Кошоннинг энг муҳим ҳунармандчилиги унинг гиламидир. Кошонийларнинг анъанавий гиламдўзлик маҳорати шу қадар қизиқарли бўлганки, унинг номи ЮНЕСКОнинг номоддий мерос рўйхатига киритилган.
(Кашон бозори-Тимчеҳ Амин ал-Давлаҳ)
Шаҳардан ташқари, Кошан атрофида муҳим тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлар мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири ўзига хос жозибага эга. Аран ва Бидгол, Ғамсар, Фин, Машҳад, Ардеҳал, Ношобод ва Ниасар минтақани барча фасллар учун диққатга сазовор жойларга айлантирган. Кошон чўлчилар учун машҳур йўналишлар рўйхатига киритилган ва гўзал чўл ландшафтларига яқинлиги туфайли чўл ихлосмандлари учун мос жой.
Кошон Ғамсар ўзининг хушбўй ва турфа хил атиргуллари билан машҳур бўлган Эроннинг энг гўзал ва қизиқарли жойларидан биридир. Баҳор фаслининг ўрталарида ер юзидаги бетакрор жаннатга айланган ва дунёнинг турли бурчакларидан кўплаб сайёҳларни қабул қилаётган Муҳаммад гулларига тўла заминдир бу. Муҳаммадий гуллари далаларининг бетакрор манзарасини кўриш, унинг маст бўлувчи хушбўй ҳидини ютиш, қулай баҳор ҳавосидан нафас олиш ва Кошон Ғамсаридаги атиргул териш маросимини томоша қилиш ҳар бир сайёҳнинг бу заминга кириб келишида дуч келадиган энг ёқимли ва ҳаяжонли воқеалардан бири деб ҳисоблаш мумкин.
Номи ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган Кошоннинг энг машҳур ва муҳим туристик жойларидан бири бўлган Фин ҳаммоми ва боғига ташриф буюриш мақсадга мувофиқдир.
Фин боғи ва ҳаммом мажмуаси Кошон шаҳридан 6 км узоқликда ва Финнинг эски шаҳри ичида жойлашган. Бу гўзал Эрон боғи Эрон меъморчилигининг буюклиги ва улуғворлигини, чўл минтақасида гўзаллик учун сув неъматларидан қандай фойдаланганликларини эслатиб туради. Бу жуда катта боғнинг ўзига хос таъсирларидан бири Сулаймония баҳорининг мавжудлиги боғни янада янги ва ранг-баранг ўсимликлар ва гулларнинг ўсишидир. Бу табиий ва гўзал боғ, аксарият тарихий боғлар каби, ажойиб ва кўзли биноларга эга. Бу гўзал бинолардан ташқари баланд сарв ва чинор дарахтлари ҳам унга ўзига хос кўриниш ва туйғу бахш этган. Фин боғининг қурилиши Буйидлар ҳукмронлиги даврига тўғри келади, бироқ Фин боғининг асл қурилиши исломдан олдинги даврларга бориб тақалади ва Ипак йўли сивилизацияси билан боғлиқ.
Сафавийлар даврига оид гўзал Фин боғининг марказида қаср ва ҳаммомни ўз ичига олган Сафавийлар павилони жойлашган бўлиб, кейинчалик унга Қожар айёни қўшилган.
Фин боғи кўплаб тарихий воқеаларга гувоҳ бўлган, жумладан, Эронни ислоҳ қилиш йўлида қимматли қадамлар қўйган Носириддиншоҳ бош вазири Амир Кабирнинг ўлдирилиши. Амир Кабир Носириддиншоҳ буйруғи билан Фин Ҳаммомида ўлдирилган.Амир Кабирнинг ўлими ҳақидаги аччиқ хотира Фин ҳаммоми муҳитида ҳукмронлик қилган бўлса-да, Фин ҳаммоми халқнинг даҳоси ва меъморчилик санъати қоришмаси, деб дадил айтиш мумкин. Плиткалари ҳар қандай томошабиннинг гўзаллигини хиралаштирадиган ҳаммом. Ҳаммомдаги Амир Кабир ва унинг қўриқчилари, шунингдек, Амир Кабир қотили ва қотиллик жойини реконструкция қилган ҳайкаллари бор.
(Кошон Фин ҳаммоми)
Сиз Кошанга саёҳат қилиб, Эроннинг Каркас тоғи этагидаги энг гўзал ва ноёб тарихий қишлоқларидан бири Абянеҳга ташриф буюрмай кета олмайсиз. Абянеҳ қишлоғига ташриф буюриш учун биз Кошондан 83 км узоқликда боришимиз керак. Натанздан 35 км шимоли-ғарбда Исфаҳоннинг чўл табиатидаги Абянаҳга этиб борамиз.
Чўл ўртасида ёқутдек порлаб турган қизил уйлари бўлган қишлоқ. Мўътадил иқлими, уйларининг гўзал ва диққатга сазовор архитектураси, табиий гўзаллиги ва тарихий сайёҳлик жойлари ва гўзал маҳаллий кийимлари билан Эроннинг энг баланд аҳоли пунктларидан бири деб ҳисобланиши мумкин бўлган бу гўзал қишлоқ бугунги кунда энг кўп ташриф буюрадиган жойлардан бири ҳисобланади. Эрон кўплаб маҳаллий ва хорижий саёҳатчилар учун мезбонга айланди. Қишлоқ уйлари бутунлай дарёнинг шимолидаги тик қияликда қурилган бўлиб, унинг деразалари ёғочдан ясалган ва ташқи кўриниши қизил тупроқ билан қопланган. Бу гўзал масканни зиёрат қилиш ўзининг қизиқарли табиати, ҳайратланарли манзаралари туфайли инсоннинг руҳи ва вужудини жонлантиради. Табиий ва маданий обидалар мавжудлиги ва уларнинг маънавий қиймати Абянеҳ номини 1975 йил 20 августда 1088 рўйхатга олиш рақами билан Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилишига сабаб бўлди.
