Эрон бўйлаб саёҳат (94)
Бу дастурда Ардабил вилоятининг Сарайин шаҳрига ташриф буюрдик. биз билан бўлинг.
Дўстлар, гўзал Ардабил вилоятига саёҳатимизни давом эттириш ва Эроннинг бу қисмидаги турли тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлар билан танишиш мақсадида биз “Сарайин”, иссиқ шифобахш сув булоқлари ва гўзал табиати билан машҳур бўлган шаҳарга борамиз. Сизни бизга қўшилишга таклиф қиламиз.
Сарайин Ардабилдан 28 километр ғарбда ва Сабалон тоғининг шимоли-шарқий ён бағрида жойлашган. Сарайин шаҳрининг майдони 400 гектарга тенг бўлиб, денгиз сатҳидан ўртача 1650 метр баландликда жойлашган.
Сарайин форсча луғатда манба деган маънони англатади. Шаҳар ва чекка ҳудудларда қоя архитектураси, қадимий ёдгорликларнинг мавжудлиги ўтган даврларда бу ҳудуднинг аҳамиятини кўрсатади. Шаҳарнинг илиқ сувлари билан бир қаторда, Сарайиннинг туристик диққатга сазовор жойлари Сабалоннинг гўзал табиати бўлиб, бу сайёҳларни жалб қилишнинг асосий омилларидан биридир. Қишлоқ хўжалигига келсак, Сарайин вилоятида етиштириладиган маҳсулотлар қаторига мевалар (олма, нок, олхўри, ёввойи олхўри, олча, ўрик ва ёнғоқ) ҳамда дуккаклилар ва дон (картошка, буғдой, арпа, ясмиқ, ловия, шолғом ва бошқалар) киради ва уни асосан вилоят шаҳар ва қишлоқлари аҳолиси истеъмол қилади.
Сарайиннинг энг муҳим тарихий диққатга сазовор жойлари - қадимги Анахита тепалиги, Кензақ қишлоғининг тарихий ғорлари, Винд Калхорон қишлоғининг тарихий ғорлари, Имомзода Сейид Аболқосем, Атешгаҳ тепалиги ва бошқалар. Сарин атрофида кўплаб табиий диққатга сазовор жойлар мавжуд. Алвареснинг намунали туризм ҳудуди, Парс Яшил табиатининг намунали туризм ҳудуди, Канзеқ қишлоғи, Винд Калхороннинг қояли қишлоғи, Гургор булоғининг шаршараси, Сабалон тоғи этагидаги кўчманчилар коттежлари, Вилла Даргҳнинг намунали туризм ҳудуди ва гўзал Варниёб водийсини қайд этиш мумкин.
Аммо шаҳарнинг ҳозирги шуҳрати 12 дан ортиқ минерал иссиқ булоқлар ва кўплаб яшаш жойлари мавжудлиги билан боғлиқ. Ҳар йили ёз мавсумида Сарин кўплаб эронлик ва жаҳон сайёҳларини кутиб олади. Бу шаҳарда 250 га яқин меҳмонхоналар, квартирали меҳмонхоналар ва ҳотеллар мавжуд. Агар Сарайиндаги баъзи иссиқ сув булоқларини эслатмоқчи бўлсак, Говмиш Голи булоғи, Сабалон гидротерапия мажмуаси, Эрон гидротерапияси, Этрак гидротерапияси, Дереҳ Лер, Генерал, Панҳлу ва Кафи Суйи ҳақида гапиришимиз керак.
Бу шаҳарнинг энг машҳур курорт булоқларидан бири "Буффало Гули" бўлиб, у ҳар доим соғлаштириш булоқларида сузиш орқали ревматизм ва тери касалликларини даволашга ишонадиган одамлар билан тўла. Ҳар йили бутун Эрондан 4 миллионга яқин сайёҳ бу булоқларни зиёрат қилиш ва ундан фойдаланиш учун бу шаҳарга боради.
Ушбу иссиқ сув Сарайин шаҳрида денгиз сатҳидан 1940 метр баландликда жойлашган бўлиб, у Сарайин шаҳридаги сув оқими ва ҳажми бўйича энг сувли минерал булоқ бўлиб, унинг сув оқими секундига 140 литр, ва унинг майдони 400 метр ва чуқурлиги 130 см бўлган очиқ ҳовузга эга бўлиб, унинг суви доимий равишда оқади ва қайнайди. Унинг оғзи тарқоқ ва сув ҳавзасидаги сув ҳарорати Селсий бўйича 46 даража.
Буффало суви нордон ва рангсиз ва озгина хушбўй таъмга эга. Унинг анионлари карбонат, бикарбонат, хлорид, сулфат, катионлари эса калций, магний, натрий ва калийдир. Унинг суви хлорид, натрий гидрокарбонат ва калцийли сувлар қаторида иссиқ. Хлор ва натрий ва калций гидрокарбонат бирикмаси туфайли иссиқ булоқ умумий касалликларни, ҳаракат тизими касалликларини (сурункали ревматик оғриқлар), аёллар ва юрак касалликларини даволашда, шунингдек, танани умумий мустаҳкамлашда ишлатилиши мумкин.
"Сабалон гидротерапия мажмуаси" Яқин Шарқдаги энг йирик гидротерапия маркази Сарайин шаҳрида жойлашган бўлиб, кўплаб ёпиқ ҳовузлар ва жакузи ҳавзалари, қуруқ ва буғли сауналар, кўплаб индивидуал душ ва ванналар, эркаклар ва аёллар учун алоҳида тиббий ва терапевтик хизматларга эга.Унинг инфратузилмаси етти минг квадрат метрдан ортиқ
бўлиб, эркаклар ва аёллар учун қабул қилиш ва хизмат кўрсатиш учун иккита алоҳида қаватда қурилган. Сабалон гидротерапия мажмуаси 1374 йилда ишга тушган. Ушбу мажмуада учта ёпиқ бассейн, тўртта қуруқ сауна, иккита буғли сауна, совуқ сув ҳавзалари, иссиқ ва совуқ сувли душ, жакузи, индивидуал ванналар билан жиҳозланган физиотерапия бўлими, буфет, ресторан ва кутиш хоналари мавжуд.
"Баш Бажилар иссиқ булоғи" Сарайиндаги энг қадимги соғломлаштириш марказларидан бири бўлиб, у қадимги кунларда маҳаллий аҳоли орасида Лер Суйи водийси номи билан машҳур эди. Атрофи майса ва чинорлар билан ўралган ям-яшил водий.
Унинг номи булоқ ўрнида бешта булоқдан қайнаб турган иссиқ булоқнинг қайнаб чиқиши билан боғлиқ бўлиб, у “Беш опа-сингил” ёки туркчада Беш Бажилар деб аталади. Бу мажмуанинг суви юқорида қайд этилган булоқнинг 5 та оғзидан ва гул булоқининг бир қисми сувининг насосидан олинади, сув унумдорлиги секундига 13 литр бўлиб, доимий ва қайнаб туради.
“Беш Бажлар” ҳовузи ичидаги сув ҳарорати 35 даража атрофида бўлиб, кўриниши лойқа, таъми бир оз нордон ва энгил ҳидли, хлор ва натрий гидрокарбонатдан ташкил топган ва иссиқ. Беш Бажлар сувидаги анионларга бикарбонат, хлор, сулфат ва катионларга калций, магний, натрий ва калий киради.
Ушбу мажмуада 120140 см чуқурликдаги 288 квадрат метр майдонга эга катта сузиш ҳавзаси, индивидуал душлар, умумий душ, қуруқ ва буг ъсаунаси, жакузи блоки ва тиббий-терапевтик хизматлар мавжуд. Имконияти бўйича Сарайин шаҳридаги иккинчи соғломлаштириш маркази саналган Беш Бажилар иссиқ булоғи умумий касалликларни даволаш, асаб ва бўғимлардаги оғриқларни йўқотиш учун ишлатилади.
"Анаҳита қадимий тепалиги" Саркин ва Зардушт номлари билан аталган Сарайиннинг тарихий ҳудудлари ва диққатга сазовор жойларидан биридир. Бу обида 1976-сон Эрон миллий асари сифатида рўйхатга олинган. Бу тепалик Сарайин шаҳрининг ғарбий қисмида жойлашган бўлиб, бу ҳудудда олиб борилган қазишмалардан эрамиздан аввалги И ва ИИ минг йилликнинг охирига оид буюмлар ва сопол буюмлар қўлга киритилган. Анаҳита тепалиги узоқ йиллар давомида зардуштий роҳибларининг саждагоҳи ва зоҳидлик маскани бўлиб келган ва бу ибодатхона яқинида Сосоний ҳукмдорларининг ёзги дам олиш маскани бўлган Сари Қае Йилоқ деган жой бор.
"Алварес тоғ-чанғи курорти" Сарайиннинг яна бир диққатга сазовор жойи бўлиб, бу шаҳарнинг Сабалон этагидаги энг сайёҳлик жойларидан бири ҳисобланади. Алварес тоғ-чанғи курорти ҳажми бўйича Эрондаги энг йирик чанғи курортидир. Бу трек Алварес қишлоғидан 12 км ва Сарайиндан 24 км узоқликда жойлашган. Трекнинг баландлиги денгиз сатҳидан 3200 метр баландликда бўлиб, куз-қиш мавсумида қор кўп ёғиши, ҳудудда қорнинг секин эриши туфайли трекдан йилига 6-8 ой фойдаланиш мумкин. Бу хусусият Алварес тоғ-чанғи курортининг энг ўзига хос хусусиятларидан бири бўлиб, уни Эронда топиб бўлмайди.
Сарайиннинг диққатга сазовор жойларидан бири бу "Канзеқ тарихий қишлоғи". Бу қишлоқ Сарайиндан 2 километр узоқликда жойлашган. Канзеқ қишлоғида кўплаб водийлар бор, энг машҳур водийлардан бири Сари водийси ёки Сариқ водийдир. Бу водийда кўплаб табиий булоқлар мавжуд ва вақт ўтказиш учун жуда чиройли курортдир. Тарихий “Канзеқ” қишлоғида Парфия даврига оид тарихий ғорлар мавжуд бўлиб, улар ҳам Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида рўйхатга олинган.
Қадимий “Шамол Қалхўрон” қоятош қишлоғи Сарайиндан беш километр жануб ва жануби-ғарбда жойлашган. Винд Қалхўрон алоҳида ва ноёб тарихий ва қадимий меъморчилик ҳодисаси сифатида кўпинча Челехона деб номланган тепалик остида жойлашган алоҳида тош уйлар тўпламига эга тош қишлоқдир.
Винд Калхорон қишлоғидан икки километр шимоли-ғарбда баланд чўкинди тепалик бор бўлиб, унинг жанубий томони Баллиқло дарёси тубининг емирилиши натижасида баланд деворга айланган. Дарё тубидан тахминан 50 метр баландликда ва унинг кўкрагида кириш эшиги ва таъсирчан камераси бўлган тош дахма қазилган.
Дахманинг ичида учбурчак пирамидаси шаклида тўлиқ бўлмаган бўш жой мавжуд. Ғарбий тарафда тошга ўйилган тасвир бор. Қадимий Винд Қалхўрон қишлоғи тош уйларнинг кўплиги ва хилма-хиллиги, тарих, қадимийлик ва сайёҳлик нуқтаи назаридан аҳамияти билан ажралиб туради.
Шоҳсон ва Арсбарон қабилалари Ардабил ва Сарайин минтақасидаги муҳим қабилалардан эканлигини билиш ўринлидир. Маҳаллий ранг-баранг либослар кийган кўчманчиларни зиёрат қилиш, уларнинг ҳаёт тарзи билан танишиш, ҳудуднинг ғоят гўзал табиати ҳудудининг диққатга сазовор жойларидан биридир. Одатда тез саёҳатга чиққан сайёҳлар ҳудуднинг жажим, гилам каби гўзал ҳунармандчилик намуналарини кўришади ва верни, хуржин, жун пайпоқ ва Кигизни эсдалик сифатида сотиб олинади. Ўз-ўзидан маълумки, бутун Эрон бўйлаб машҳур бўлган Сарайиннинг энг машҳур сувенирларидан бири бу минтақанинг асалидир.
Дўстлар, бугунги дастуримиз сиз учун қизиқарли бўлади деган умиддамиз. Ардабилнинг бошқа тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлари билан танишиш учун сизни кейинги дастуримизга қўшилишга таклиф қиламиз.
