Эрон бўйлаб саёҳат (141)
Эрон пойтахтида саёҳатимизни давом эттириб, Гулистон сарой музейига келдик. Кўҳна Теҳрон ўртасида гўзал сарой!
Ассалому алайкум азиз ҳамроҳлар! Эрон пойтахтида саёҳатимизни давом эттириб, Гулистон сарой музейига келдик. Кўҳна Теҳрон ўртасида гўзал сарой! Биз билан қолинг.
Сарой музейлари ўтмишдан бизга қолдирилган турли тарихий даврларнинг ҳикоячиларидир. Теҳроннинг тарихий ва эски контекстида жойлашган Гулистон саройи 440 йилдан зиёдроқ бўлиб, Сафавийлар ва Қожарлар даврида қурилган. Бу бино узоқ вақт давомида Қожарлар сулоласининг қироллик оиласига мезбонлик қилган.
Гулистон саройини зиёрат қилиш учун сиз энг тезкор транспорт воситаларидан бири метро орқали ушбу гўзал саройга боришингиз мумкин. Теҳрон метросининг 1-линиясини Кеҳризак томон олиб бориб, Панздеҳ Хордод бекатида тушиш кифоя. Гулистон саройи метродан унча узоқ бўлмаган Арг майдонида жойлашган бўлиб, Теҳроннинг Катта бозори ҳам шу ҳудудда жойлашган. Дарҳақиқат, Панздеҳ Хордод кўчаси ва унинг атрофи Теҳроннинг эски ва дастлабки қисмлари бўлиб, у ерда энг муҳим ташкилотлар ва тарихий бинолар қурилган.
Лекин Гулистоннинг гўзал сарой музейи! Саройга кириш жуда чиройли ва яшил. Бу кўҳна мажмуа чинор ва сарв дарахтлари ўсган боғ ўртасида жойлашган бўлиб, унинг бурчакларида Эрон ва Европа меъморчилиги тасвирланган гўзал бинолар кўринади. Гулистон саройи музейи ЮНЕСКО маданий мероси рўйхатига киритилган бинолардан биридир.
Бу сарой бинолар, музейлардан тортиб сув ҳавзалари ва муҳташам залларгача турли қисмлардан иборат! Ушбу бўлимларнинг ҳар бири ўз номига эга, жумладан; Мармар саройи, Шамс Ол-Эмара, Халват Каримхоний, Негар Хон музейи, Бриллиант зал, Фото уй музейи, Эмарат-э-Бадгир, Алмас саройи, Иворй Ҳалл зали ва...
Тахти Мармар айвони Гулистон саройидаги энг қадимий бино бўлиб, саройга кирган заҳоти ўзининг гўзал ойнаси билан ажралиб туради. Тахт Мармар - Қажар подшоҳлари "салом" маросимига келишган ва у эрга турли тоифадаги одамлар учрашиш учун киришлари мумкин бўлган жой. Бу бир неча минг йиллик одатнинг тарихини Эроннинг турли тарихий даврларида кўриш мумкин. Бу айвонда ажралиб турадиган мармар тахт 1806 йилда Фатҳ Али Шоҳ Қожар буйруғи билан қурилган. Бу каравот Язд конларининг энг яхши мармаридан ясалган ва Исфаҳонда ўйилган. Бу тахт Ҳазрати Сулаймоннинг тахти Девон ва Парян елкасига ўрнатилган қисса асосида қурилган. Чойшабнинг баландлиги айвон полидан бир метрга яқин бўлиб, 65 та катта-кичик мармар бўлаклардан иборат бўлиб, 3 та жин ва 6 та фаришта ёки инсоннинг елкасига қўйилган. Икки зинапоянинг ўртасида зинапоянинг вертикал юзасига аждар ўйиб ишланган бўлиб, биринчи зинапоянинг ён томонларида 2 та шер тасвирланган.
Биз Гулистон музейи саройида ва саройнинг эксклюзив саройидамиз. Ушбу саройда ташриф буюришга арзийдиган 5 та зал мавжуд. Жумладан, Салом, ойналар, олмослар, фил суяги ва буюм заллари!
“Салом зали” бу ҳудуддаги энг гўзал заллардан бири бўлиб, у бошидан музей ташкил этиш мақсадида қурилган бўлса-да, кейинчалик қироллик тахти эски музейдан шу бинога кўчирилиши ва маросимлар ўтказилиши муносабати билан қурилган. Меҳмонлар ва ҳурматли меҳмонларни кутиб олиш учун у "Салам зали" деб номланди. Американинг Эрондаги биринчи элчиси Бенжамин 1882-1883 йиллар (1300-1301 ҳижрий) билан боғлиқ бўлган "Эрон ва эронликлар" китобида шундай ёзади: Шоҳ Салом зали, ўлчамлари ва улуғворлиги бўйича дунёдаги заллар ичра у энг улуғворларидан бири ҳисобланади. Унинг шипи ва деворлари худди Алгамбра саройида кўриш мумкин бўлган шляпа каби гажлар билан безатилган. Залнинг замини чиройли мозаик нақшли кошинлар билан қопланган. Залнинг ўртасида жуда катта стол бор, унинг барча қисмлари тилла барглар билан қопланган, залнинг икки томонида тутқичли ўриндиқлар, улар ҳам тилла барглар билан қопланган.
Эксклюзив саройнинг яна бир гўзал зали - "Буюм зали". Оврўпо султонларининг Қожар подшоҳларига берган совғаларининг бир қисми Салом залидан ушбу саройга кўчирилиб, ичига махсус витриналар қўйилган. Ушбу музейга қўйилган идишлар орасида сиз Наполеон Бонапарт урушлари билан боғлиқ чинни хизматини, россиялик Николай биринчи томонидан совға қилинган сервисни, қиролича Виктория томонидан совға қилинган заргарлик сервис ва У таъкидлаган қимматбаҳо буюмларни кўришингиз мумкин.
Ушбу саройнинг бошқа жуда гўзал ва тарихий қисмлари қаторида "фотосурат уйи" музейи ҳам бор. Носириддин Шоҳ Қожар фотография санъатига жуда қизиққан шоҳлардан эди. Унинг қўлёзмаси билан тушган суратлари билан бирга ушбу музейда намойиш этилган. Ушбу қисмнинг фотосуратлари Англия Қироллик коллекциясидан кейинги иккинчи тўплам бўлиб, у сайёҳлар ва фотография тарихига қизиқувчилар учун жуда ёқимли бўлади. Ушбу музей "Бадгир биноси" подвалида жойлашган.
Бадгир саройи номи Гулистон саройидаги учинчи энг қадимий бино бўлган ушбу бинонинг узун шамол минорасидан олинган. Бу қаср Фатҳ-Алишоҳ Қожар даврида ва Эрон меъморлари томонидан қурилган (милодий 1841-1845 йиллар ўрталарида). Бадгир саройи аслида архитектура нуқтаи назаридан энг муҳим заллардан бири бўлган катта қироллик зали Эрон меъморчилиги санъатини яхши кўриш мумкин бўлган бой ва гўзал ҳисобланади. Бу қаср иккита гашварадан (подшоҳ саройига туташган иккита кичик хона), иккита вестибюлдан ва ҳовуздан иборат. Ушбу залнинг бурчакларида сиз кўзгу ишини, инлейсни ва етти рангли мозаикани бате ва жак дизайнларини кўришингиз мумкин. Бу қасрда рўй берган энг муҳим тарихий воқеа 1895-йилда Мозаффаруддиншоҳнинг тож кийиш маросимидир.
Лекин Гулистон саройи мажмуасидаги энг гўзал бинолардан бири Гулистон музей саройи мажмуасида жойлашган Шамс-ул-Амара саройидир. Ўтмишда бу бино Теҳроннинг рамзи ҳисобланиб, баландлиги 35 метр бўлиб, ўша пайтдаги Теҳрондаги энг баланд бинолардан бири бўлган. Бу бино Носириддин Шоҳ Қожар даврида (ва милодий 1867-1865 йиллар ўрталарида) қурилган. Европага саёҳат қилганидан кейин у ердаги баланд бинолардан ҳайратга тушди ва беш қаватли бу гўзал қасрни қуришни буюрди. Чиройли гач, ойна ва расмлар билан безатилган Шамс-ул-амара ҳам металлдан ясалган биринчи бино ҳисобланади. Бино иккита минорадан иборат. Унинг плиткалари ва деразалари Эрон услубида бўлиб, унда бироз ғарбий меъморчиликни кўриш мумкин.
“ҳовузи уйи” бу саройнинг музейга айлантирилган яна бир қисмидир. Бу бўлим Носириддиншоҳнинг Фарангистон сафаридан сўнг буйруғи билан Гулистон сарой мажмуасининг шимолий қисмида ва Ож зали ертўласида қурилган. Хўзхоннинг шимолий томонида сув ўтказгичдан пайдо бўлган фаввора бор эди. Бу ер ўзининг салқин иқлими туфайли қожар ва паҳлавий сарой аъёнлари учун дам олиш маскани бўлган. Гулистон саройининг ҳовузи Қожарлар даврида Европа ва Эрон меъморчилиги уйғунлашган ҳолда қурилган. Бу уй ҳовузи кейинги сулолада вайрон қилинган ва музей залларидан бирига айлантирилган. Сўнгги йилларда ушбу мажмуада эски уй ҳовузи услубида кичик ҳовуз қурилди ва у эрда Эвропа қироллари томонидан совға қилинган расм ва буюмларни намойиш қилиш учун музей ҳам ташкил этилди. Айни пайтда Ховуз уйи ҳудуди Симон ван дер Меер, Иван Аивазовский каби европалик рассомлар ва таниқли эрон рассомларининг доимий кўргазмасига айланди.
Ҳурматли тингловчилар, дастурнинг ушбу қисмини якунига етдик. Умид қиламизки, ушбу дастурни тинглаш сизга ёқди. Бошқа дастургача Аллоҳ барчангизни асрасин.
