Европа долларга қарам бўлиб қолмасликка урғу берди

 Долларга қарамликни камайтириш ва мамлакатлар ўртасидаги алмашинувда бошқа валюталардан фойдаланиш дунёнинг кўплаб мамлакатлари, ҳатто Америка иттифоқчиларининг жиддий ташвишларидан бирига айланди. Бу ҳақда Франсия президенти Эммануел Макрон шундай деди:Биз долларнинг экстратерриториаллигига қарам бўлмаслигимиз ва Хитой ва АҚШ ўртасидаги блок-блок мантиғига киришмаслигимиз керак.

Яқинда Хитой сафаридан қайтган Макрон; огоҳлантирилган:Стратегик мустақиллик бўлмаса, Европа тарихдан ўчиб кетиш хавфи остида. У қўшимча қилди:Европа учун қийинчилик шундаки, у ўзининг стратегик позициясини аниқлай олса-да, у дунёдаги тартибсизликлар ва бизники бўлмаган инқирозларга дучор бўлади. Франсия президенти, шунингдек, Европанинг АҚШга қарамлигини камайтириш ва Тайван масаласида Хитой билан юзага келиши мумкин бўлган қарама-қаршиликдан қочишга чақирди.

Глобал тижорий айрибошлашларда доллардан фойдаланиш, айниқса сўнгги ўн йилликда ва дунёдаги сиёсий ва иқтисодий ўзгаришлар билан бир вақтда, кўплаб мамлакатларни тижорат айрибошларида доллардан бошқа валюталардан фойдаланиш ҳақида ўйлашларига сабаб бўлди. Бу масала АҚШнинг Россияга нисбатан қўйган оғир санкцияларидан сўнг Москва томонидан кўтарилган ва вақт ўтиши билан бошқа давлатлар ҳам бунга эътибор қаратган эди.

Аслида бу сиёсат олиб борилди, чунки охирги йилларда Америка ва унинг ғарбий иттифоқчилари доллардан фойдаланиб, турли мамлакатларга нисбатан иқтисодий ва сиёсий босимни кучайтиришга уриниб, уларга нисбатан қаттиқ пул ва банк санкцияларини қўллашди. Венесуела каби Россия, Эрон ва бошқа баъзи давлатлар АҚШнинг оғир санкцияларига дучор бўлди. Шу муносабат билан АҚШнинг жазо сиёсатига, айниқса, бу давлатнинг санкция сиёсатига қарши туриш мақсадида мамлакатлар валюта саватидан долларни олиб ташлаш ёки камайтиришга жиддий эътибор қаратилди. Россия президенти Владимир Путин яқинда АҚШнинг доллардан сиёсий ва иқтисодий уруш ифодаси сифатида фойдаланиши унинг халқаро захира валютаси сифатидаги мавқеига путур етказганидан огоҳлантирди.

Украинада уруш бошланганидан кейин бу масала янада жиддийлашди. АҚШ ва Ғарб давлатлари томонидан Россиянинг савдо ва энергетика алмашинувига йўл қўймаслик Россия ва унинг ҳамкорлари учун доллардан халқаро валюта сифатида воз кечиш сиёсатини жиддийроқ мавзуга айлантирди. Бу сиёсатнинг нисбий муваффақияти, бир томондан, АҚШнинг ҳатто иттифоқчиларига қарши ҳам долларни уруш қуроли сифатида суиистеъмол қилишда давом этиши Европанинг молиявий мустақиллигини таъкидлашига сабаб бўлди.

Америкалик банк стратеги Майкл Хартнет шундай дейди:Долларни қуролга айлантириш унинг мавқеини пасайтиришга олиб келиши мумкин, “глобал молиявий тизимларнинг балканлашуви” эса Американинг захира валюта ролини йўқ қилади.

Бошқа томондан, Европа расмийлари ҳозир Америка сиёсатига, айниқса, ташқи сиёсатга амал қилишда иккиланишмоқда. Украинадаги уруш ва Европанинг АҚШнинг хоҳиши билан кириб келиши бу қитъа давлатларининг ҳарбий ва иқтисодий ресурсларининг катта қисми АҚШнинг Россия билан Украинадаги прокси урушига сарфланишига сабаб бўлди.

Бошқа томондан, Вашингтон ўз мажбуриятлари ва ваъдаларини бажармади ва бу ҳолат Европа давлатларининг Америка сиёсатларига эргашишда иккиланишларига сабаб бўлди. Шу сабабли, АҚШнинг Хитой билан Тайван бўйича келишмовчилиги масаласида Франсия президенти Эммануел Макрон Европанинг АҚШга қарамлигини, айниқса Хитой билан зиддиятни камайтириши кераклигини маълум қилди. Европадан АҚШ ва Хитой ўртасида Тайван бўйича юзага келиши мумкин бўлган қарама-қаршиликнинг олдини олишни сўрар экан, у Европа Иттифоқига аъзо давлатларни Хитойга нисбатан АҚШга эргашиш сиёсатига амал қилмасликка чақирди.

Афтидан, Европа расмийлари айрим сиёсатларни қайта кўриб чиқиш орқали Вашингтон сиёсатига ҳамроҳлик қилиш харажатларини камайтиришга ҳаракат қилмоқда.