Ўн икки бармоқли ичак касалликлари

Ошқозон-ичак касалликлари озуқа моддаларининг ҳазм бўлиши ва сўрилишига ва тананинг умумий саломатлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Ошқозон-ичак тракти оғиз бўшлиғидан бошланиб, анусда тугайдиган бурилишли найчадир. Шу сабабли, ошқозон-ичак касалликлари кенг кўламли касалликларни ўз ичига олади ва кўп сонли ва частотага эга.

Шунинг учун ҳар бир ошқозон-ичак трактининг умумий касалликларини  қисқача алоҳида бўлимда текшириш яхшироқдир. Ушбу бўлимда биз ўн икки бармоқли ичак ёки ўн икки бармоқли ичак касалликларининг турлари, уларнинг сабаблари, даволаш усуллари ва ушбу касалликларнинг олдини олиш усулларини кўриб чиқамиз.

Ўн икки бармоқли ичак ингичка ичакнинг бошида жойлашган. У бир томондан ошқозонга, иккинчи томондан эса ингичка ичакнинг ўрта қисми бўлган жежунумга бириктирилади. Ингичка ичакнинг учта қисмидан бири бўлган ўн икки бармоқли ичак қисқа ва узунлиги атиги 12 см. Ўт йўллари ва ошқозон ости бези йўллари ватер ампуладаги (1) ўн икки бармоқли ичакда тугайди ва овқат ҳазм қилиш суюқлиги овқатни парчалашга ёрдам беради. Турли касалликлар ўн икки бармоқли ичакка таъсир қилади. Ушбу дастурда биз сизнинг яқинларингизни ушбу касалликлар билан таништирмоқчимиз, агар ушбу дастурда биз кўриб чиқадиган аломатлар юзага келса, уларни олдини олиш чораларини кўришингиз мумкин.

Ўн икки бармоқли ичакда овқат ҳазм қилиш учун ферментлар ва сафро билан аралаштирилади. Бемор овқатдан кейин қорин бўшлиғида оғриқлар ҳақида шикоят қилганда, ўн икки бармоқли ичакда муаммо бўлиши мумкин.Ўн икки бармоқли ичак саратони - бу ўн икки бармоқли ичакда ингичка ичакнинг биринчи қисми сифатида ўсмалар пайдо бўладиган касаллик. Аденокарсинома ёки ўн икки бармоқли ичак саратони полиплар шаклида ривожланади. Вақт ўтиши билан улар саратон агентига айланади. Ўн икки бармоқли ичак билан боғлиқ иккита касаллик бўлган Cроҳн касаллиги ёки çöляк касаллиги (2) ўн икки бармоқли ичак саратонининг сабабларидан биридир. Ўн икки бармоқли ичак саратонининг бошқа сабаблари орасида оилавий аденоматоз полиплар мавжуд бўлиб, улар ҳақида кейинроқ дастурда билиб оласиз.

Ўн икки бармоқли ичак саратони ўсимтани тўсиб қўядиган даражада катта бўлгунга қадар ҳеч қандай аломатга эга эмас. Шунинг учун шифокорлар касалликнинг дастлабки босқичларида ташхис қўйиш жуда қийин. Ўн икки бармоқли ичак саратони ошқозон-ичак трактига таъсир қиладиган энг кам учрайдиган саратон турларидан биридир. Ушбу касаллик жуда кам учрайдиганлиги сабабли, бу ҳақда кўп маълумот мавжуд эмас. Шунинг учун мутахассислар уни ташхислаш ва тегишли даволаш усулларини тақдим этишда қийинчиликларга дуч келишади.

Ўн икки бармоқли ичак саратонининг сабабларини аниқлаш бўйича тадқиқотлар ҳали ҳам давом этмоқда. Аммо кўплаб шифокорлар маълум касалликлар ва турмуш тарзи ўн икки бармоқли ичак саратони ривожланиш хавфини оширишига ишонишади.Кам ёғли, кам озуқавий диета, кансерогенлар, айниқса вируслар, радиация ва кимёвий моддалар билан ишлаш, узоқ муддатли чекиш, çöляк касаллиги, Линч синдроми (3), Гарднер синдроми (4) Крон касаллиги, оилавий аденоматоз каби ошқозон-ичак касалликлари тарихи полипоз, балоғатга етмаган полип синдроми ва Путз-Жаггерс касаллиги ўн икки бармоқли ичак саратонининг мумкин бўлган сабабларидан биридир.

Ўн икки бармоқли ичак ўсмалари овқатнинг ошқозондан ингичка ичакка ўтишига тўсқинлик қилади ва овқат ҳазм қилиш трактини ёпиб қўяди. Бу тиқилиб қолиш ўн икки бармоқли ичак саратонининг биринчи белгиси бўлиши мумкин, бу кўнгил айниши ва қусиш, ошқозон шиши, мушак крамплари, кислотали оқим, мажбурий равишда вазн йўқотиш, ахлатда қон ва ич қотишини ўз ичига олиши мумкин. Ўн икки бармоқли ичак саратони ўсимтани озиқ-овқатнинг ингичка ичакка киришига йўл қўймаслик учун етарлича катта бўлгунга қадар ҳеч қандай аломатга эга эмас.

Ўн икки бармоқли ичак саратони ташхиси қўйилгандан сўнг, шифокор касалликнинг босқичини аниқлайди. Ушбу касалликнинг тўрт босқичи мавжуд. Биринчи босқичда ўсимта фақат ўн икки бармоқли ичакда жойлашган. Иккинчи босқичда саратон тўқималар ва лимфа тугунлари яқинига ўтади. Учинчи босқичда ўсимта ошқозон, ёнбош ичак, жежунум ва йўғон ичак каби овқат ҳазм қилиш тизимининг яқин органларига ўтади. Охирги босқичда саратон қорин бўшлиғига ва ошқозон-ичак трактидан узоқроқ ва ташқаридаги органларга ўтади. Ўн икки бармоқли ичак саратони даволашнинг тўрт босқичида ўсиб бориши билан унинг жойлашиши қийинлашади. Жарроҳлик энг кенг тарқалган ва самарали даволаш усули ҳисобланади. Кимётерапия ва нур терапияси ҳам жарроҳлик билан биргаликда берилади.

Крон касаллиги ҳам сурункали яллиғланишли ичак касаллигидир. Одатда ингичка ичак ёки ёнбош ичакнинг пастки қисмига таъсир қилади. Аммо ўн икки бармоқли ичакка ҳам таъсир қилиши мумкин. Крон касаллиги одатда оилавий касалликдир. Крон касаллигига чалинганларнинг 20 фоизи касаллик билан қон алоқасига эга. Крон касаллиги диарея, ректал қон кетиш, қорин оғриғи, вазн йўқотиш, иситма ва бўғимлардаги оғриқлар каби белгилар билан боғлиқ. Агар стероидлар каби дорилар яллиғланишни камайтирадиган бўлса ёки антибиотиклар Крон касаллигини назорат қила оладиган бўлса, бошқа даволаш керак эмас.

"Ўн икки бармоқли ичак дивертикуллари" - ўн икки бармоқли ичак деворидаги ингичка ичакнинг бир қисмини ташкил этувчи қоп шаклидаги ўсимталар. Дивертикуляр касаллик иккита клиник шаклга эга. Дивертикулёзда бу қоплар мавжуд бўлиши мумкин, аммо симптомларни келтириб чиқармайди. Дивертикулитда қоплар шишиб, ўлимга олиб келадиган обструкцияга, инфецияга ёки қон кетишига олиб келади. Ушбу касалликнинг жиддий асоратлари яллиғланиш, панкреатит (6) ва ўт йўллари обструкцияси туфайли қон кетиш ёки тешилишни ўз ичига олади.

Ўн икки бармоқли ичакнинг дивертикуллари - 90% ҳолларда ўн икки бармоқли ичакнинг ички қисмида жойлашган шиллиқ қават ва шиллиқ қаватнинг чиқиб кетишлари рўй беради. 40 ёшгача бўлганларда ушбу ушбу касаллик жуда кам учрайди. Жухтапапиллер дивертикуллари бўлган беморларда ўт пуфагида тошлар пайдо бўлиши юқори. Ўн икки бармоқли ичакнинг биринчи қисмида дивертикул кўринмайди. Бу соҳадаги дивертикуляр тасвирлар ошқозон яраси ёки ўт пуфагининг яллиғланиши натижасида пайдо бўлган чандиқлар билан боғлиқ. Ушбу касалликда аломатлар одатда кам учрайди. Бир нечта беморларда овқатдан кейин сурункали оғриқлар ёки рефлюкс ва нотекис юрак уриши бор. Рентгенологик тадқиқотларга кўра, ўн икки бармоқли ичак дивертикулларининг 20% ​​юқори ошқозон-ичак трактида учрайди. Радиологик жарроҳлик тадқиқотлари натижасида ўн икки бармоқли ичак дивертикулларининг фақат бир фоизи аниқланган. Семптомлари кўринадиган дивертикулнинг бу тури антасидлар билан даволанади.

Ошқозон-ичак яраси ошқозон ва ўн икки бармоқли ичакка таъсир қилади, улардан "ўн икки бармоқли ичак яраси" энг кўп учрайди. Ўн икки бармоқли ичак ярасининг асосий сабаби Ҳелиcобаcтер пйлори бактериялари келтириб чиқарадиган инфекциялардир. Ошқозон-ичак тракти яраси бўлган беморларнинг 50-75 фоизида ёки аспирин ёки стероид бўлмаган яллиғланишга қарши дориларни қабул қиладиган одамларда учрайди. Чекиш ҳам ошқозон-ичак яраси хавфини оширади. Ўн икки бармоқли ичак яраси оғриқни келтириб чиқаради, шунда кечаси бемор оғриқнинг зўравонлигидан уйғонади. Сут ичиш одатда оғриқни вақтинча камайтиради, аммо оғриқ бир неча соатдан кейин қайтади. Ўн икки бармоқли ичак ярасини антасидлар ва антибиотиклар билан даволаш мумкин.

"Оилавий аденоматоз полип (ФАП) (ингичка ичак полипи)" ирсий касаллик бўлиб, йўғон ичак саратонининг бир фоизини ташкил қилади ва ўн икки бармоқли ичакда ҳам пайдо бўлиши мумкин. Ўсмирлик даврида ФАП бўлган ёшларда юз минглаб полиплар ривожланади. Улар 40 ёшида саратон касаллигини келтириб чиқаради.

Одатда бу ҳолатда йўғон ичакни олиб ташлаш (7) тавсия этилади. ФАП билан оғриган беморларда ўлимнинг иккинчи сабаби бўлган ўн икки бармоқли ичак саратонининг олдини олиш учун полипларни тез-тез олиб ташлаш ва биопсия қилиш керак.

Яна бир "Саломатлик журнали" дастурига қўшилганингиз учун ташаккур. Келажакдаги учрашувга қадар Аллоҳ паноҳида бўлинг.

................................................................ ................................................................ ................................................

1- Меъда ости бези, жигар ва ўт пуфаги секретлари сув ампуласи орқали ўн икки бармоқли ичакка киради.

2.Çöляк касаллиги - бу ирсий ошқозон-ичак касаллиги. Бу буғдой, арпа ва жавдарда бўлган клейковина деб аталадиган оқсилга аллергия туфайли юзага келади.

3.Линч синдроми полипларнинг колоректал саратони (ҲНПCC) сифатида ҳам танилган. Бу йўғон ичак саратони ва бошқа саратон турлари хавфини оширадиган ирсий касалликдир. Бундан ташқари, 50 ёшдан кичик бўлганларда бу саратон хавфини оширади.

4.Гарднер синдроми кам учрайдиган генетик касалликдир. Ушбу синдром одатда танада радикал бўлмаган ёки саратонсиз безларнинг ўсишига олиб келади. Гарднер синдроми аденоматоз полипларнинг кичик туридир. Бу икки касаллик яширинча колоректал саратонга олиб келиши мумкин. Гарднер синдроми нафақат ичакда, балки тананинг бошқа қисмларида ҳам ғайритабиий тўқималарнинг ўсишига олиб келади.

5.Поетз жигар касаллиги болаларда автосомал доминант бўлган кам учрайдиган синдромдир. Ушбу синдромнинг ўзига хос хусусияти - лаблар ва оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида пигментация мавжудлиги ва ошқозон-ичак гематомаси, унинг ҳар қандай қисмидан кардияк ва қин ўртасида мавжуд бўлиши мумкин. Аммо у асосан ингичка ичакда пайдо бўлади. Ушбу полиплар баъзида қон кетиш, обструктив симптомлар, қорин оғриғи ва инвагинация каби белгиларга олиб келади. Оғир аломатлар билан кечадиган ичак лезёнлари жарроҳлик аралашувни талаб қилади. Кўпинча ошқозон-ичак трактининг шикастланиши шунчалик кенг бўлиб, барча яраларни олиб ташлаш мумкин эмас.

6.Панкреатит - ошқозон ости безининг яллиғланиши. Одамнинг панкреатитдан қанча вақт азоб чекаётганига қараб, панкреатит ўткир ёки сурункали бўлиши мумкин. Ўт пуфагидаги тошлар панкреатитнинг энг кенг тарқалган сабабларидан биридир.

7. Йўғон ичак - ошқозон-ичак трактининг бир қисми. Сўрилган озиқ-овқат ва бир вақтнинг ўзида сўрилмаган озиқ-овқат ингичка ичакдан йўғон ичакка киради. Ниҳоят, дефекация ичакнинг охиридан амалга оширилади.

• Ўн икки бармоқли ичак касалликлари