Саломатлик журнали (35)
Жигар касалликлари (иккинчи қисм)
Ошқозон-ичак касалликлари озуқа моддаларининг ҳазм бўлиши ва сўрилишига ва тананинг умумий саломатлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Ошқозон-ичак тракти оғиз бўшлиғидан бошланиб, анусда тугайдиган бурилишли найчадир.
Шу сабабли, ошқозон-ичак касалликлари кенг кўламли касалликларни ўз ичига олади ва кўп сонли ва частотага эга. Шунинг учун ҳар бир ошқозон-ичак аъзосининг тез-тез учрайдиган касалликларини алоҳида ва қисқача алоҳида бўлимда кўриб чиқиш яхшироқдир. Биз бу галги дастурда жигар касалликларининг турлари, уларнинг келиб чиқиш сабаблари, даволаш усуллари ва олдини олиш усулларини кўриб чиқамиз.
"Жигар саратони" - бу жигар ҳужайраларида бошланадиган саратон. Жигарда турли хил ўсмалар ривожланади, улардан энг кўп учрайдиган "гепатоцеллюляр карсинома" жигар ҳужайраларининг асосий турида учрайди. Жигарга таъсир қиладиган ҳар қандай саратон тури жигар саратони ҳисобланади. Тананинг бошқа қисмларида, масалан, йўғон ичак, ўпка ёки кўкракда бошланиб, кейин жигарга тарқаладиган саратон метастатик саратон деб аталади. Жигарга тарқаладиган метастазлар жигар ҳужайраларида бошланган саратонга қараганда кўпроқ учрайди. Жигар саратонига мойил бўлган одамлар эрта босқичларда ўсма ташхисини қўйиш имкониятини ошириш учун мунтазам равишда текширилиши керак.
Ушбу касалликларнинг аломатлари ҳақида кўпроқ маълумот олиш ва жигар касалликларининг ҳар қандай хавфли асоратларини олдини олиш учун уларни имкон қадар тезроқ назорат қилиш учун бизга қўшилинг.
Кўпгина жигар саратонининг сабаблари номаълум бўлса-да, баъзи ҳолларда сабаб маълум. Жигар саратони жигар ҳужайраларининг ДНКси ўзгарганда ва ҳужайралар ДНКида генетик мутация деб аталадиган ҳодиса содир бўлганда пайдо бўлади. ДНК мутациялари бу реакцияларнинг амалга оширилишида ўзгаришларга олиб келади. Ушбу ўзгаришларнинг оқибатларидан бири назорациз ҳужайра ўсишининг бошланиши ва охир-оқибат ўсимта, саратон ҳужайралари массасининг шаклланиши саналади.
ҲБВ (гепатит Б) ёки ҲCВ (гепатит C) билан сурункали инфекция, жигар циррози, гемокроматоз ва Уилсон касаллиги каби баъзи ирсий жигар касалликлари, диабет, алкоголсиз ёғли жигар касаллиги ва афлатоксин билан заҳарланиш (1) бирламчи жигар саратони хавфини оширади. Кўпгина беморларда эрта жигар саратонининг дастлабки босқичларида ҳеч қандай аломат ёки белгилар йўқ. Жигар саратони тўсатдан вазн йўқотиш, анорекция, қориннинг юқори қисмида оғриқлар, кўнгил айниши ва қусиш, сурункали чарчоқ ва умумий заифлик, шишиш, сариқлик ва оқлаш каби белгилар ва аломатлар билан боғлиқ.
Сизнинг шифокорингиз жигар саратонини ташхислаш учун турли тестларни буюради. Жигар фаолияти билан боғлиқ аномалиялар қон тестида аниқланади. Шунингдек, шифокор ултратовуш, компютер томографияси ва МРИ каби тасвирий тестларни буюради ва ниҳоят, жигар саратонига аниқ ташхис қўйиш учун жигар тўқималарининг намунаси олинади ва микроскоп остида текшириш учун лабораторияга юборилади.
Бирламчи жигар саратонини даволаш касалликнинг оғирлигига боғлиқ ва ёш, умумий саломатлик ҳолати ва беморнинг хоҳишига қараб танланади. Жигар саратонини даволаш учун анъанавий операциялар амалга оширилади. Мутахассис муайян шароитларда саратон ўсимтасини ва унинг атрофидаги соғлом тўқималарнинг кичик қисмини битта операцияда олиб ташлашни тавсия қилади. Баъзи ҳолларда саратон ва шикастланган жигар ҳақиқатан ҳам трансплантация қилинади ва соғлом донор жигар билан алмаштирилади.
Жигар саратони учун топикал даволаш усуллари, шунингдек, тўғридан-тўғри саратон ҳужайраларига ёки ўсимта атрофидаги ҳудудга бериладиган муолажалардир. Саратон ҳужайралари радиочастота абласёнини даволашда электр токи билан иситилади ва йўқ қилинади. Криёабласён деб аталадиган бошқа усулда саратон ҳужайралари жуда паст ҳароратларда музлатилади.
Спиртли ичимликларни ўсимтага инъекция қилиш касалликнинг яна бир долзарб даволаш усули ҳисобланади. Мобилизация - бу кимётерапиянинг бир тури бўлиб, унда саратонга қарши кучли дорилар тўғридан-тўғри жигарга юборилади.Яна бир долзарб даволаш усули - ўсимта тўғридан-тўғри нурланиш таъсирида бўлиши учун жигарга радиоизотоплар бўлган кичик бонcуклар жойлаштиришдир.
Нурланиш терапияси саратон касаллигини даволашнинг яна бир кенг тарқалган усули ҳисобланади. Радиация терапияси саратон ҳужайраларини ўлдириш ва ўсмаларни қисқартириш учун фотонлар ва рентген нурлари каби юқори энергия манбаларидан фойдаланади. Мақсадли дорилар, шунингдек, ўсимта ичидаги ўзига хос ўсмаларга даво сифатида аралашади. Бошқа даволаш усуллари муқобил тиббиётни ўз ичига олади. Муқобил даволаш усуллари ривожланган жигар саратони билан оғриган беморларда оғриқни енгиллаштиришга ёрдам беради.
"Жигар циррози" - узоқ муддатли шикастланиш туфайли жигарнинг тўғри ишламай қолишига олиб келадиган яна бир кенг тарқалган жигар касаллиги. Ушбу шикастланиш соғлом жигар тўқималарининг парчаланиши билан тавсифланади. Касаллик одатда бир неча ойдан бир неча йилгача аста-секин ривожланади. Жигар циррози турли шаклларда бўлади. Ушбу белгилар ва аломатлар бевосита жигар ҳужайралари етишмовчилиги ёки юқори қон босими туфайли юзага келиши мумкин. Жигар сирозидан жигар шикастланиши одатда қайтарилмас, аммо даволаш касалликнинг ривожланишини тўхтатиши ёки ривожланишини ва унинг ён таъсирини секинлаштириши мумкин. Жигар циррози энергия талаб қиладиган касаллик бўлганлиги сабабли, бемор соғлом овқатланиши керак.
Жигар сирозининг сабаблари жуда кўп. Гепатит бу касалликнинг сабабларидан биридир. Гепатит C танага жинсий алоқа ёки носоғлом қон ва қон маҳсулотлари орқали кириши мумкин. Касаллик татуировка, кесиш, дори инъекциялари ва фойдаланиш каби ҳар қандай манбадан ифлосланган шпритслардан фойдаланиш билан боғлиқ бўлиши мумкин.
Умумий игнадан пайдо бўлади. Гепатит Б ҳам жигарнинг яллиғланиши ва шикастланишига олиб келиши мумкин, натижада жигар циррози пайдо бўлади. Гепатит Д ҳам жигар циррозига олиб келиши мумкин. Кўпинча касаллик Б гепатити билан касалланган одамларда кузатилади.
Отоиммüн гепатит бу касалликнинг яна бир сабабидир. Шунингдек, ацетаминофен, баъзи антибиотиклар ва баъзи антидепрессантлар каби рецепт бўйича ва рецепциз дори-дармонларни қабул қилиш жигар циррозига олиб келиши мумкин. Организмнинг темир ва мисни сингдириш қобилиятига таъсир қилувчи бузилишлар ҳам жигар циррозининг сабаблари ҳисобланади. Ушбу касалликларнинг иккита мисоли гемокроматоз ва Вилсон касаллигидир. Ўт пуфагини бўшатувчи ўт йўлининг шикастланиши ҳам жигар циррозининг омили бўлиши мумкин.
Жигар сирозининг белгилари жигарнинг қонни тозалаш, токсинларни парчалаш, қон ивишига олиб келадиган оқсилларни ишлаб чиқариш ва эрийдиган ёғлар ва витаминларни сўриб олишда ёрдам бера олмаслигидан келиб чиқади. Семптомлар одатда касаллик ривожланмагунча сезилмайди. Иштаҳанинг пасайиши, бурундан қон кетиши, сариқлик, тери остидаги майда ўргимчак томирлари, вазн йўқотиш, иштаҳани йўқотиш, терининг қичиши ва заифлик жигар циррози белгиларидан биридир. Аммо содир бўлиши мумкин бўлган муҳимроқ ва хавфли аломатлар орасида бош айланиши ва концентрациянинг етишмаслиги, қорин бўшлиғи шишиши, оёқларнинг шишиши, иқтидорсизлик ва жинекомастия (эркакларда кўкрак тўқималари) мавжуд.
Жигар циррози турли хил асоратларни келтириб чиқаради. Агар беморнинг қони жигар орқали ўта олмаса, у қизилўнгач томирлари деб аталадиган қизилўнгач томирлари каби томирларда тўпланади. Кўкаришлар, қон кетиш, дори аллергияси, буйрак етишмовчилиги, жигар саратони, инсулин қаршилиги ва 2-тоифа диабет, токсинларнинг мияга таъсири туфайли чалкашлик, ўт пуфагида тошлар ва катталашган талоқ жигар циррозининг бошқа белгилари ва асоратлари ҳисобланади.
Жигар сирозини ташхислаш жараёни беморнинг касаллик тарихини ўрганиш ва клиник текширувдан бошланади. Ушбу ёзувлар гепатит C нинг узоқ тарихи, отоиммüн касалликларнинг оила тарихи ёки бошқа омилларни кўрсатиши мумкин. Жигарнинг шикастланганлигини аниқлаш учун қон тестлари, юқори эндоскопия, жигарнинг ултратовуш текшируви, қорин бўшлиғининг МРИ, қорин бўшлиғининг компютер томографияси ва биопсия ҳам амалга оширилиши мумкин.
Жигар сирози билан оғриган барча беморлар турмуш тарзини ўзгартириши керак. Шифокор назорати остида туз истеъмолини чеклаш ва соғлом овқатланишга риоя қилиш ана шундай ўзгаришлардан биридир. Жигар сирози билан оғриган беморлар ўз шифокорларидан гепатит А, гепатит Б, грипп, пневмокок пневмония каби тегишли ваксиналар зарурлиги ҳақида сўрашлари керак (2).Ўзларингиз қабул қилаётган барча дори-дармонлар ва ўсимлик препаратлари ҳақида докторингизга хабар беринг. Ҳар қандай дори-дармонларни, жумладан, асетаминофен, аспирин, напроксен ва ибупрофен каби рецепциз сотиладиган оғриқ қолдирувчи воситаларни қабул қилишдан олдин уларнинг хавфсизлигига ишонч ҳосил қилиш учун шифокорингиз билан маслаҳатлашинг.
"Ўткир жигар етишмовчилиги" - жигар касаллиги тарихи бўлмаган одамда бир неча кун ёки ҳафта ичида жигар фаолиятининг тўсатдан тўхташи. Ўткир жигар етишмовчилиги оғир қон кетиш ёки мияда босимнинг ошиши каби жуда жиддий асоратларни келтириб чиқариши мумкин. Шунинг учун беморни ётқизиш ва дарҳол даволанишни талаб қиладиган фавқулодда ҳолат.
Ўткир жигар этишмовчилиги жигар ҳужайралари жиддий шикастланганда ва энди ишлай олмайди. Асетаминофен, антибиотиклар ва стероид бўлмаган яллиғланишга қарши дорилар ва антиконвулсанлар, баъзи ўсимлик препаратлари, гепатит ва Эпстеин-Барр вируси, ситомегаловирус (ситомегаловирус), герпес симплех вируси каби бошқа вирусларнинг ҳаддан ташқари дозаси Токсик ёввойи замбуруғлар, отоиммüн касалликлар, интраҳепатик метаболик касалликлар, ва саратон бу ҳолатнинг мумкин бўлган сабабларидир.
Сариқлик, юқори ва ўнг қориндаги оғриқлар, қориннинг шишиши, кўнгил айниши, қусиш, умумий безовталик, бош айланиши ва чалкашлик, уйқучанлик жигар етишмовчилигининг айрим белгилари ва аломатларидир. Миядаги суюқликнинг асоратлари ёки яллиғланиш, қон кетиши ва қон айланишнинг бузилиши, инфекция ва буйрак етишмовчилиги ушбу касалликнинг асоратлари ҳисобланади. Жигар етишмовчилигини аниқлаш учун функцияни аниқлаш учун қон тестлари, жигар ултратовуш текшируви ва жигар биопсияси каби тестлар ва диагностика усуллари қўлланилади.
Ушбу касалликни даволашда шифокор биринчи навбатда жигар етишмовчилиги белгилари ва аломатларини назорат қилишга ва жигар етишмовчилиги туфайли асоратлар пайдо бўлишининг олдини олишга ҳаракат қилади. Юқори интракраниал босимни пасайтириш, беморни мумкин бўлган инфекцияларни кузатиш ва оғир қон кетишининг олдини олиш назорат чоралари ҳисобланади. Интоксикация ва жигар трансплантациясини даволаш учун рецепт бўйича дори-дармонлар ҳам ўткир жигар етишмовчилигини даволаш учун ишлатиладиган усуллардир.
Жигар соғлиғингизга яхшироқ ғамхўрлик қилиш орқали жигар етишмовчилиги хавфини камайтиришингиз мумкин. Шифокор буюрган дори-дармонларни кўрсатмаларга мувофиқ қабул қилиш, асетаминофен каби дори-дармонларни қабул қилишда эҳтиёт бўлиш, дориларнинг ўзаро таъсири ҳақида шифокор билан маслаҳатлашиш, шпритсларни баҳам кўрмаслик, чекмаслик, қулоқларни тешиш ва татуировка қилиш воситаларининг стериллигига ишонч ҳосил қилиш, уларни ўз вақтида қилиш Эмлаш, инъекция қилиш тавсия этилади. гепатит Б вакцинаси, агар сиз гепатит хавфи остида бўлсангиз, бошқа одамларнинг суюқликлари ва қонлари билан алоқа қилманг, тиш чўткаси ёки устара ишлатманг, кимёвий моддалар бўлган спрейларни ишлатлишдан эҳтиёт бўлинг ва вазнни Соғлом - битта диапазонда сақланг. бу ғамхўрликлардан.
................................................................ .................................................................
Афлатоксинлар замбуруғлар томонидан ишлаб чиқариладиган токсинлар бўлиб, ёмон шароитларда сақланадиган дон ва донларда ўсади. Афлатоксинлар маккажўхори ва ерёнғоқ каби озиқ-овқатларни ифлослантиради ва шу билан улардан тайёрланган барча маҳсулотларни ифлослантиради.
Пневмококк бактериялари пневмония (ўпка инфекцияси) ва менингит (мия инфекцияси) дан қон оқимининг оғир инфекцияларигача бўлган кенг кўламли касалликларни келтириб чиқариши мумкин.
