Ичак касалликлари (бешинчи қисм)

Ушбу бўлимда биз кенг тарқалган ичак касалликларининг баъзи бошқа турлари, уларнинг сабаблари, даволаш усуллари ва ушбу касалликларнинг олдини олиш усуллари билан танишамиз. биз билан бўлинг.

"Йўғон ичак саратони" - ошқозон-ичак трактининг пастки қисмини таъсир қиладиган яна бир кенг тарқалган ичак касаллиги. Анал ёки тўғри ичак саратони ошқозон-ичак трактининг сўнгги бир неча сантиметрига  зарарлайдиган саратон туридир. Бу икки саратон биргаликда "колоректал саратон" деб номланади. Кўпинча йўғон ичак саратони аденоматоз полиплар деб аталадиган кичик саратонсиз ўсмалар шаклида бошланади. Вақт ўтиши билан бу полипларнинг баъзилари йўғон ичак саратонига айланади.

Йўғон ичак саратони, саратон туфайли ўлимнинг учинчи энг кенг тарқалган сабабидир ва бу асоратдаги саратон ҳужайралари қон айланиш тизими ва лимфа тизими орқали тананинг бошқа қисмларига хатарли ўсмалардан юқиши мумкин. Бироқ, диагностика, скрининг ва даволаш соҳасидаги ютуқлар омон қолиш даражасини оширди. Йиллик скрининг текшируви 50 ёшдан 75 ёшгача бўлган эркаклар ва аёллар учун тавсия этилади. Ушбу саратон белгилари тўлиқ ривожланмагунча кўринмаслиги мумкин.

Гастроентеролог йўғон ичак саратонини эрта аниқлаш учун колоноскопияни тавсия қилади, чунки бу асоратни аниқлашнинг энг аниқ усули ҳисобланади. Ушбу процедурада бутун йўғон ичак экранда кўринади ва жарроҳ буни амалга ошираётганда полипларни олиб ташлаши мумкин.

Ушбу асоратнинг аниқ сабаблари ҳали маълум эмас, аммо ичак саратони учун бир нечта мумкин бўлган хавф омиллари аниқланган. Йўғон ичак саратони кўпинча йўғон ичакдаги саратондан олдинги полиплардан келиб чиқади. Ушбу полипларнинг баъзилари вақт ўтиши билан йўғон ичакнинг малигн ўсмаларига айланади ва агар улар даволанишнинг дастлабки босқичларида аниқланмаса, назорациз ҳужайра ўсиши генетик шикастланиш ёки ДНКдаги ўзгаришларда ҳам содир бўлиши мумкин. Генетик ўзгаришлар ота-онадан мерос бўлиб ўтиши мумкин, аммо кўпинча йўғон ичак саратони ирсий омилларсиз содир бўлади.

Бу кўпроқ 50 ёшдан ошган, ҳаракациз турмуш тарзи, семириб кетган ва чекувчи одамларда учрайди. Йўғон ичак овқат ҳазм қилиш тизимининг бир қисми бўлганлиги сабабли, овқатланиш муҳим омил ҳисобланади. Қизил гўшт ва қайта ишланган гўшт каби кам толали, юқори ёғли, юқори калорияли диеталар йўғон ичак саратони хавфини оширади. Шунингдек, диабет, гормонлар билан боғлиқ ўсиш асорати бўлган акромегали, бошқа саратон касалликлари учун радиация терапияси ва üлсератиф колит ёки Крон касаллиги каби яллиғланишли ичак касалликлари касалликнинг ривожланиш хавфини оширадиган баъзи асоратлардир.

Касаллик одатда дастлабки босқичларда аломатларни кўрсатмайди, аммо саратон ривожланиши билан аломатлар ҳам пайдо бўлади. Диарея ёки ич қотиши, ахлат барқарорлигининг ўзгариши, бўшашган ахлат, тўғри ичакдан қон кетиши ёки ахлатда қон кетиши, юрак уриши, шишиш ва газлар, дефекация пайтида оғриқ, тез-тез ичак ҳаракати, кучли заифлик ва чарчоқ, ҳеч қандай сабабсиз, ирритабий ичак синдроми ва темир етишмовчилиги анемияси бу аломатлардан баъзиларидир. Агар саратон тананинг бошқа соҳасига тарқалса, янги соҳада кўпроқ аломатлар пайдо бўлиши мумкин. Жигар тананинг бошқа қисмларига қараганда кўпроқ шикастланади.

Колоректал саратон одатда дастлабки босқичларида ҳеч қандай ўзига хос белгиларга олиб келмайди. Шунинг учун шифокор томонидан тавсия этилган тестларга жиддий риоя қилиш ва сизда саратон касаллигининг дастлабки босқичида бор ёки йўқлигини аниқлаш муҳим, бунда даволаш осонроқдир. Тўлиқ физик текширувдан сўнг шифокор саратон касаллигини аниқлаш учун оилавий ва шахсий тиббий ёзувлар ҳақида саволлар беради, одатда колоноскопия ёки барий ҳўқнасидан кейин рентгенограмма ёрдамида.

Агар йўғон ичакда полип топилса, у олиб ташланади ва биопсия учун патологга берилади. Мослашувчан сигмоидоскопия деб аталадиган шунга ўхшаш процедура колоректал ҳудуднинг кичикроқ қисмини текшириши мумкин. Ушбу процедура тўлиқ тайёргарликни талаб қилмайди ва агар полиплар топилмаса ёки полиплар кичик ҳудудда бўлса, тўлиқ колоноскопия керак бўлмаслиги мумкин.

Агар биопсия текшируви йўғон ичак саратони мавжудлигини тасдиқласа, шифокорингиз саратонни текшириш учун кўкрак қафаси рентгенограммасини, ултратовуш текширувини ёки ўпка, жигар ва қорин бўшлиғини компютер томографиясини буюриши мумкин. Баъзи саратон ҳужайралари томонидан ишлаб чиқарилган, карсиноембрион антиген (CЕА) деб аталадиган моддани аниқлаш учун қон тести ҳам амалга оширилиши мумкин. Ташхисдан сўнг шифокор ўсимтанинг катталиги ва зўравонлигига ва яқин атрофдаги лимфа тугунлари ва узоқ органларга тарқалишига қараб саратон босқичини аниқлайди.

Даволаш саратон тури ва босқичига, одамнинг ёшига, соғлиғига ва бошқа хусусиятларига боғлиқ бўлади. Йўғон ичак саратонини даволашнинг энг кенг тарқалган усуллари жарроҳлик, кимётерапия ва радиотерапиядир. Йўғон ичакнинг бир қисмини ёки тўлиқ қисмини олиб ташлаш учун операция "колектомия" деб аталади. Ушбу операцияда жарроҳ атрофдаги жойлар билан бирга ичакнинг саратон қисмини олиб ташлайди. Колоректал саратон учун жарроҳлик одатда одамга колостома керак бўлишини англатади. Колостомиядан сўнг, нажас қорин бўшлиғидаги ёриқ ёки остомадан (1) чиқадиган ва пастки қўлни талаб қиладиган сумкада йиғилади. Баъзида овқат ҳазм қилишни йўқ қилади. Қўшни лимфа тугунлари ҳам одатда олиб ташланади. Йўғон ичакнинг соғлом қисми колектомиянинг оғирлигига қараб анусга ёки қопга бириктирилади.

Баъзи кичик, локализация қилинган саратонларни эндоскопия билан даволаш мумкин. Қорин бўшлиғидаги бир нечта кичик кесмалар билан лапароскопик жарроҳлик каттароқ полипларни олиб ташлашнинг яна бир варианти бўлиши мумкин. Ривожланган ва даволаб бўлмайдиган саратон ҳолатларида касалликнинг аломатларини камайтириш учун паллиатив жарроҳликдан фойдаланиш мумкин. Ушбу операциянинг мақсади йўғон ичакдаги ҳар қандай обструкцияни олиб ташлаш ва оғриқ, қон кетиш ва саратоннинг бошқа аломатларини назорат қилишдир.

Ирритабий ичак синдроми (ИБС) ноқулайлик ёки қорин оғриғи ва ахлатни чиқаришда қийинчиликнинг комбинацияси. Бу соғлиқ учун хавф туғдирмайди ва ошқозон яраси, Крон касаллиги ёки йўғон ичак саратони каби бошқа ичак муаммоларини олиш эҳтимолини оширмайди. Аммо ирритабий ичак синдроми ҳаёт тарзингизга таъсир қиладиган узоқ муддатли муаммо бўлиши мумкин. Ирритабий ичак синдроми билан оғриган одамлар кўпинча дарсда ёки ишда иштирок этмайдилар ва кундалик ишларда камроқ қатнашадилар. Баъзи одамлар иш шароитларини ўзгартириши керак бўлиши мумкин. Буларга ишдан уйга сменаларни ўзгартириш, иш вақтини ўзгартириш ёки ҳатто ишдан кетиш киради.

Ирритабий ичак синдроми жуда кенг тарқалган. Ушбу муаммога дучор бўлган аёллар сони эркакларникидан деярли икки баравар кўп ва одатда 45 ёшгача бўлган одамларда кузатилади. Ирритабий ичак синдромининг аниқ сабаби номаълум ва бунинг учун махсус тест йўқ. Гастроентеролог сизда бошқа касалликлар йўқлигига ишонч ҳосил қилиш учун тестларни ўтказиши мумкин. Ушбу тестлар ахлат намунасини, қон тестини ва рентгенограммани ўз ичига олиши мумкин. Шифокорингиз сигмоидоскопия ёки колоноскопия деб аталадиган тестни ҳам ўтказиши мумкин. Ирритабий ичак синдроми ташхиси қўйилган кўпчилик одамлар ўзларининг аломатларини диета, стрессни бошқариш, пробиётиклар ва дори-дармонлар билан назорат қилишлари мумкин.

Ичакнинг ирритабий синдроми бўлган одамларда диарея каби аломатлар кўпинча диарея, ич қотиши, ич қотиши ва интервалгача диарея, қорин оғриғи ёки қисқаришнинг оғир хуружлари сифатида намоён бўлади, одатда қориннинг пастки ярмида овқатдан кейин ва ичак ҳаракатидан кейин кучаяди.  Ҳаддан ташқари газ ёки шишиш, ахлат одатдагидан қаттиқроқ ёки юмшоқроқ (кўп ёки текис чизиқлар кўринишидаги нажаслар) ва қорин бўртиб туради. Стресс бу аломатларни кучайтириши мумкин.

Ирритабий ичак синдромини ташхислаш учун махсус тест йўқ. Шифокорлар озиқ-овқат аллергиялари ёки лактоза интолеранси ва нотўғри овқатланиш одатлари, юқори қон босими дори-дармонлари, темир ва баъзи антасидлар каби дорилар, инфекциялар, ошқозон ости бези етарли ферментларга эга бўлмаган ферментлардаги нуқсонлар каби муаммолар йўқлигига ишонч ҳосил қилиш учун тестларни ўтказиши мумкин. Ҳазм қилиш ёки озиқ-овқатнинг яхши парчаланиши ҳосил қилмайди. Яллиғланишли ичак касалликлари, масалан, üлсератиф колит ёки Cроҳн касаллиги.

Ирритабий ичак синдроми бўлган деярли ҳар бир кишига ёрдам бериш мумкин, аммо ҳамма учун ягона даволаш усули йўқ. Бемор ва шифокор беморнинг аломатларини бошқариш учун тўғри даволаш режасини топиш учун биргаликда ишлаши керак. Одатда, ирритабий ичак синдроми овқатланиш ва фаолиятдаги бир нечта фундаментал ўзгаришлар билан вақт ўтиши билан яхшиланади. Кофеинни истеъмол қилманг, мева, сабзавот, тўлиқ дон ва ёнғоқларни истеъмол қилманг, етарли миқдорда сув ичинг, чекманг, стрессни назорат қилинг, сут ёки пишлоқ истеъмолини камайтиринг, катта овқатлар ўрнига тез-тез кам кам овқатланинг, назорат қилиш стратегиялари яхшироқ бу касалликда. Ниҳоят, ирритабий ичак синдроми қўзғатувчиларини аниқлаш учун сиз истеъмол қилган овқатларни ёзиб боринг.

................................................................ ......................

Остомия - қорин деворидаги бўшлиқ. Нажас шу тирқиш орқали халтачага ўтказиб, йўғон ичакнинг пастки қисмига эҳтиёж қолмайди. Бу колостома деб аталади

Ичак касалликлари (тўртинчи қисм)