Саломатлик журнали (113)
Скелет ва мушак касалликлари (Тизза оғриғи ва муаммолари)
Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамроҳларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.
Ассалому алайкум азиз тингловчилар. Соғлиқни сақлаш журналининг охирги дастурида биз тирсак ва болғача оғриғини кўриб чиқдик. Ушбу дастурда биз "тиззадаги оғриқлар ва муаммолар" ни муҳокама қиламиз. Биз билан қолинг.
Кўпчилигимиз тизза оғриғини бошдан кечирдик. Аммо ҳар бир одамда тизза оғриғининг белгилари ва даражаси бошқача бўлиши мумкин. Атравма, инфекция, метаболик ёки йўқ қилиш ва бириктирувчи тўқималарнинг бузилиши тизза оғриғининг энг кенг тарқалган сабабларидан биридир. Яхши хабар шундаки, тиззалардаги оғриқлар ва касалликларнинг аксарияти физика терапияси, дори-дармонлар ёки тўғри машқлар орқали даволаниши мумкин.
Баъзида тизза оғриғига нима сабаб бўлганини билмаймиз. Шу сабабли, тизза оғриғига сабаб бўлган энг кенг тарқалган омилларни кўриб чиқамиз. Бурсит, пателла дислокацияси, илиотибиал тармоқли синдроми ёки ИТ тасмаси синдроми, хафтага бўшашиши, Осгуд Счлаттер касаллиги, остеоартрит, пателлар тендонит, пателлофеморал оғриқ синдроми ва Бейкер кистаси бу сабаблар қаторига киради.
Бурсит ёки бурсит тизза оғриғининг сабабларидан биридир. Бурсалар тери остида ва бўғим устида жойлашган шаффоф суюқликни ўз ичига олган кичик қоплардир. Ушбу сумканинг роли бўғинларнинг бир-бирига ҳаракатларини енгиллаштириш ва уларнинг сиртлари орасидаги ишқаланишнинг олдини олишдир. Тиззаларни ҳаддан ташқари кўп ишлатиш, йиқилиш ва эгилиш тиззадан юқорисидаги бурса сумкасининг тирнаш хусусияти келтириб чиқаради ва тизза бурсит касаллигига ва ниҳоят тизза соҳасидаги оғриқ ва шишишга олиб келади.
пателла ёки тизза қопқоғининг ўз позициясидан ташқарига чиқиши пателланинг силжиши деб аталади. Йиқилиш, ҳайдаш ёки спорт каби турли хил нарсалар пателланинг силжишига ва натижада тиззада оғриқ ва шиш пайдо бўлишига олиб келиши мумкин. Илиотибиал тармоқли синдроми тизза оғриғининг яна бир сабабидир. Илиотибиал тармоқли - бу сондан тиззанинг ташқи томонига чўзилган қаттиқ тўқималарнинг тасмаси. Вақт ўтиши билан кўп ҳаракат қилиш тиззада илиотибиал яллиғланиш ва оғриқни келтириб чиқаради. Бу касаллик тез-тез югурувчилар орасида, айниқса, пастга югурганда.
Тизза жароҳати баъзан тизза хафтага тушиши ва парчаланишига олиб келади. Хафтага бўлаклари бўғимларга ёпишиб қолади ва тизза ҳудудида оғриқ ва шиш пайдо бўлишига олиб келади. Бундай вазиятда кўп одамлар кўпинча тизза бўғимлари фаолиятини амалга оширишда қулфланганлигини ҳис қилишади. Осгоод-Счлаттер касаллиги, шунингдек, суяклар ва тананинг бошқа қисмлари ўзгарганда ёш ёшда пайдо бўлади. Счлаттеръс Осгоод тиззадан пастда оғриқли шиш пайдо бўлишига олиб келиши мумкин, бу ерда пателлар тендон тибиа билан боғланади. Ушбу касалликдан келиб чиққан оғриқ қисқа вақтдан кейин йўқолади. Ушбу касаллик ўсмир ўғил болалар ва қизлар орасида кенг тарқалган.
Остеоартрит - бу тизза артритининг бир тури ёки тиззанинг емирилиши. Тиз оғриғининг энг кенг тарқалган сабабларидан бири, айниқса 50 ёшдан кейинги артритдир. Ушбу касалликнинг белгилари дастлабки кунларда фаолият ёки қуруқ бўғинлар пайтида оғриқ ва шишишни ўз ичига олади. Пателла тендонити, шунингдек, пателлани тибиа билан боғлайдиган тендонларнинг яллиғланишини ҳам англатади.
Тендонлар, аслида, мушакларни суякларга боғлайдиган қаттиқ тўқималар бантлари. Ҳаддан ташқари спорт билан шуғулланиш тендонларни яллиғлайди ва бу соҳада кучли оғриқларни келтириб чиқаради. Тез-тез сакраш бу ҳолатнинг энг кўп учрайдиган сабабларидан бири бўлганлиги сабабли, баъзида у жумпер тиззаси деб аталади.
Пателлофеморал оғриқ синдроми тизза оғриғига сабаб бўлган яна бир муаммодир. Мушакларнинг бузилиши, крамплар ва оёқларнинг уйғунлиги билан боғлиқ муаммолар баъзида бу касалликни келтириб чиқаради. Бу муаммо тиззада кучли оғриқ ва тиззанинг бўшатилишига олиб келади. Бундай вазиятда тўсатдан тизза тананинг оғирлигига бардош бера олмайди. Шуниси эътиборга лойиқки, бу муаммо одатда жароҳатлардан келиб чиқмайди ва эркакларга қараганда ёш аёллар орасида кўпроқ учрайди. Қўшимчанинг орқа қисмидаги Бейкер кистасининг шишиши тиззанинг орқа қисмида оғриқни келтириб чиқарадиган яна бир касаллик бўлиб, одатда менискус ёрилиши деб аталадиган бошқа асосий муаммони кўрсатади.
Тиззадаги оғриқлар икки хил бўлиши мумкин. Бири ўткир, яъни оддий жароҳат ёки инфекция натижасида юзага келган бўлса, иккинчиси сурункали, яъни оғир шикастланиш ёки инфекция натижасида юзага келади. Тиз оғриғи кўпинча шиш ва гематома шаклланиши ёки тана тўқималарида қон тўпланиши билан боғлиқ. Бошқа аломатлар ҳам тизза оғриғида ўзини намоён қилади. Тизза деформацияси, заифлик, ҳаракатнинг бузилиши, тиззада хириллаш товуши, бўғимларнинг тиқилиб қолиши ёки егилувчанликнинг йўқлиги ёки тиззани чўзиш қобилияти, тана вазнини кўтара олмаслик ва тиззанинг қизиши сиз бошдан кечиришингиз мумкин бўлган аломатлардан биридир.
Яхши хабар шундаки, кўплаб тизза жароҳатлари одатда бир неча кун ичида, кўпи билан беш кунгача, шифокорни кўрмасдан ҳал қилинади. Тиз оғриғи оғриқли бўлса ва дам олиш, муз ва ҳоказо каби нарсалар оғриқни даволашга таъсир қилмаса, шифокорни кўриш керак. Тизза оғриғининг сабабини аниқлаш учун шифокор биринчи навбатда беморнинг тиззасини юриш, тик туриш, ётиш каби турли позицияларда текширади ва яллиғланиш, шишиш каби аломатларни аниқлашга ҳаракат қилади., шикастланган тиззада шаклнинг ўзгаришини, барқарорликнинг йўқлиги ва ҳаракатларнинг камайганлигини кузатинг. Баъзи ҳолларда тестлар ва тасвирлар талаб қилиниши мумкин. Қон текшируви, рентген, ултратовуш ва МРИ каби кўриш турлари ва игна ёрдамида бўғим ичидаги суюқликни олиш, бу касалликнинг сабабларини аниқлаш учун шифокор буюриши мумкин бўлган баъзи тестлардир.
Мутахассис шифокор тизза жароҳати турига қараб бир нечта даволаш усулларидан фойдаланади. Тизза оғриғини рецепт бўйича баъзи дори-дармонларни қабул қилиш ва шифокор томонидан тавсия этилган маслаҳатларга риоя қилиш орқали даволаш мумкин. Тизза оғриғи жойини совуқ ҳолда сақлаш бу касалликни даволаш усулларидан биридир. Яна бир усул - уйдан чиқишдан олдин тиззани иситиш ва уйга қайтгандан кейин муздан фойдаланиш. Совуқ оғриқни сусайтиради, шишишни камайтиради ва бўғимларга нерв импулсларини блоклайди. Тиз оғриғини даволашда шифокор томонидан тайинланган оғриқ қолдирувчи ва яллиғланишга қарши дориларни қўллаш ҳам яхши таъсир кўрсатади. Оғиз орқали қабул қилинган дорилар тизза оғриғига таъсир қилмайди ва бошқа томондан, бемор тизза оғриғини жарроҳликсиз ва инвазив бўлмаган усул билан даволашга тайёр, кортикостероид инъекцияси тизза оғриғини энгиллаштиришда катта ёрдам беради.
Шунингдек, озон газини инъэкция қилиш оғриқни энгиллаштирадиган ва остеоартритли одамларнинг ҳаёт сифатини яхшилайдиган яна бир даволаш усули ҳисобланади. Тромбоцитларга бой плазма ёки ПРП даволашнинг яна бир усули ҳисобланади. ПРП ёки тромбоцитларга бой плазма - бу остеоартритдан келиб чиққан тизза оғриғини камайтирадиган экспериментал даволаш. Ушбу усулда беморнинг ўз қони шикастланган тўқималарни тиклаш учун ишлатилади.
Физиотерапия, массаж, зарба тўлқини ва бошқалар бу касалликни яхшилаш учун қўлланиладиган даволаш усулларидан биридир. Электротерапия - тизза оғриғини яхшилаш учун ишлатиладиган яна бир усул. Электротерапияда нервлар ва мушаклар электр токидан таъсирланади ва бу тананинг табиий оғриқ қолдирувчи воситаларини чиқаради ва оғриқни энгиллаштиради. Электротерапия одатда даволанишнинг дастлабки босқичларида, айниқса тизза жароҳатидан кейин қўлланилади. Ултратовуш терапияси усулида бир қатор товуш тўлқинлари ишлаб чиқарилади ва шикастланган тиззага киради. Тебранишларнинг таъсири барча ички зарраларни ҳаракатга келтиради ва яллиғланиш суюқлигини йўқ қилади. Ултратовуш тўлқинлари энергияни улар орқали ўтадиган тўқималарга узатади ва иссиқлик ҳосил қилиш орқали тизза оғриғини энгиллаштиради.
Магнит терапияси тизза муаммоларини яхшилаш учун даволаш усулларидан биридир. Тўғри магнит терапияси ёрдамида тизза оғриғи деярли даволанади. Ушбу усулда оғриқ оғриқ манбасида тўхтайди. Магнит терапиясида магнитлардан тўғри фойдаланиш нафақат мияга етиб боришдан олдин оғриқ сигналларининг узатилишини, балки оғриқ ва ноқулайликни қайд этишни ҳам бузади. Дарҳақиқат, магнитлар оғриқни бошланишидан олдин тўхтатади.
Лазер терапияси сўнгги ўн йилликда тизза оғриғини даволашда кенг қўлланилмоқда. Лазер суякдаги илдиз ҳужайраларини фаоллаштиришга ва хафтага шифо беришга катта ёрдам беради. Шок тўлқини терапияси - даволовчи шифокор томонидан тавсия этилиши мумкин бўлган яна бир даволаш усули. Шок тўлқинлари терапияси вақтида юқори қувватли товуш тўлқинлари тана тўқималарини рағбатлантиради ва таъсир қилади. Шок тўлқини терапиясининг афзалликлари орасида танадаги янги қон томирларининг табиий шаклланиши, сурункали яллиғланишларни олиб ташлаш, коллагенни рағбатлантириш ва калций тўпланишининг олдини олиш киради. Бундай биологик механизмларни рағбатлантириш касалликни даволашга олиб келади. Шикастланган жой нормал ҳолатга қайтгандан сўнг, организмнинг фаолияти асл ҳолатига қайтади ва оғриқ йўқолади.Тизза касалликларини яхшилашда шифокор ёки физиотерапевт томонидан ўқитиладиган тегишли тизза машқлари самарали бўлади. Ва ниҳоят, тўғри тана вазнига эга бўлиш тизза оғриғига катта таъсир кўрсатади. Оғир вазн тизза бўғимларига катта босим ўтказади ва юриш, зинапоядан кўтарилиш ва тушиш пайтида тизза бўғимларининг кўпроқ зарарланишига олиб келади.
Ҳамроҳлигингиз учун раҳмат. Сиз азизларни бошқа тизза касалликлари билан таништирадиган саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизларни буюк Аллоҳга топширамиз.
