استراتژی داعش در مرحله جدید: گذار از خلافت به شرارت
با وجود پایان یافتن سازمان نظامی داعش و مرگ نظامی این گروه تروریستی، نمی توان پایان همه فعالیت آنرا نیز اعلام کرد.
آزادسازی شهر البوکمال در دیرالزور سوریه و شهر راوه در الانبار عراق به معنای پایان سازمان نظامی داعش است اما به معنای پایان فعالیت داعش نیست.
این گروه تروریستی از دسترسی به آرمان و رویای «خلافت» و «جغرافیا» ناکام ماند اما مرحله جدیدی در فعالیت آن آغاز می شود که نوعی بازگشت به گذشته است.
در واقع می توان گفت داعش «پسرفت به گذشته» خواهد داشت.
داعش در این مرحله جذابیت و هیجانی را ندارد که از سال 2014 به بعد برای کسانی که علاقمند به عضویت در این گروه بودند، ایجاد کرده بود. یکی از معضل های داعش در این مرحله جدید، کمبود نیروی انسانی و همچنین در اختیار نداشتن منابع مالی لازم است. با این حال، در مرحله جدید، فعالیت داعش در قالب تاکتیک «شرارت آفرینی تروریستی» انجام می شود. در این تاکتیک موضوع ایجاد جغرافیای جدید با هدف تشکیل خلافت مطرح نیست و صرفاً وحشت آفرینی و جلب توجه افکار عمومی از این طریق مورد نظر است.
در مرحله جدید، گونه های نوینی از عملیات تروریستی و انفجاری به اجرا گذاشته می شود. از جمله این گونه ها می توان به «زیر گرفتن دسته جمعی شهروندان توسط خودروها» اشاره کرد که در سال 2017 بارها در کشورهای غربی از جمله در آمریکا و اسپانیا انجام شد. شیوه های سنتی نظیر عملیات انفجاری و تروریستی نیز همچنان توسط داعش پیگیری خواهد شد.
نکته دیگر این است که داعش در مرحله جدید در قالب شاخه های متعدد و البته کم اثرتری که ادعای جغرافیایی ندارد در مناطق مختلف ظهور خواهد کرد که نمونه آن معرفی شاخه جدیدی از این گروه تروریستی در افغانستان طی روزهای اخیر است. این احتمال نیز وجود دارد که گروه تروریستی داعش با دیگر گروههای تروریستی فعالیت مشترک داشته باشد.
موضوع دیگر این است که در بستر جغرافیایی فعالیت داعش نیز احتمال تغییر وجود دارد. اگرچه همچنان کشورهایی نظیر سوریه، عراق و یمن مورد توجه داعش هستند اما «شرارت آفرینی داعشی» در این کشورها کاهش می یابد و به سمت شمال آفریقا از جمله لیبی و همچنین به سوی دیگر کشورهای آفریقایی از جمله سومالی یا نیجریه سوق می یابد. در این میان، به نظر می رسد که کشورهای غربی باید بیش از گذشته هراس و رعب فعالیت های تروریستی داعش را داشته باشند زیرا کسانی که از این کشورها به داعش طی سال های اخیر پیوسته بودند، با فروپاشی سازمان این گروه تروریستی به کشورهای خود بازگشتند. تجربه هایی که این اشخاص در سوریه و عراق کسب کردند و همچنین اختلال های روانی ای که ناشی از جنایت های داعش برای این اشخاص به وجود آمد به همراه مشکلاتی که محیط اروپا پیش از این برای آنها ایجاد کرده بود و همچنان نیز این مشکلات وجود دارد، سبب خواهد شد که آنها در بازگشت به این کشورها، هر از گاهی عملیات انتحاری و انفجاری را به اشکال مختلف به خصوص در محیط های شلوغ انجام دهند. دور از انتظار نخواهد بود که اگر کشورهای اروپایی شاهد افزایش فعالیت های تروریستی داعش در مرحله جدید حیات این گروه باشند.
نکته پایانی این است که سازمان نظامی داعش فروپاشید اما واقعیت این است که تفکر داعشی همچنان در میان کسانی که موفق به فرار شده و یا جان سالم به در بردند، وجود دارد. باید منتظر گونه های جدیدتری از عملیات انفجاری و تروریستی نه ضرورتاً در خاورمیانه بلکه در محیطی غیر از خاورمیانه و به خصوص در غرب بود که البته این بازخورد حمایت های غرب از تروریسم در خاورمیانه خواهد بود.